Umesto svečanosti, filmovi Lazara Trifunovića u čast laureata
Tradicionalno svečano uručenje nagrade “Lazar Trifunović” i priznanja Društva istoričara umetnosti (DIUS) izostalo je 14. januara ove godine u Kulturnom centru Beograda zbog pandemije korona virusa, koja je uticala i na produkciju kritičkih tekstova, i na organizovanje izložbi.
Nagradu “Lazar Trifunović” za likovnu kritiku i teorijsko razmatranje savremene likovne i vizuelne umetnosti za 2020. godinu, kako je ranije već saopšteno, ravnopravno su dobile istoričarke umetnosti Sofija Milenković - za studiju “Stranac u Parizu: kritička recepcija Save Šumanovića na pariskoj umetničkoj sceni od 1926. do 1928”, objavlјenu u Zborniku Seminara za studije moderne umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu, te muzejska savetnica Gordana Stanišić - za stručne tekstove “O crtežima Lazara Vozarevića” u monografiji “Lazar Vozarević”, u izdanju Fonda Vujičić kolekcija i “Damnjan na iskustvima Damnjana” u katalogu istoimene izložbe u Narodnom muzeju u Beogradu.
Reč je o studijama nastalim u izuzetno teškim okolnostima koje su uticale na ograničenu tekstualnu produkciju i izdavaštvo u protekloj godini. Uprkos tome, autorke su napisale studije visokog kvaliteta, naučnog odnosno stručnog istorijsko-umetničkog i teorijskog dometa koje se na najbolјi način nadovezuju na analitičku i kritičku misao Lazara Trifunovića (1929-1983), te žiriju, kako je naveo, nije bilo teško da jednoglasno dodeli dve nagrade.
Sofija Milenković istakla je tim povodom da je privilegija dobiti nagradu koja nosi ime Lazara Trifunovića, čiji su ličnost i delo “sinonimi svestranog, agilnog i odgovornog pristupa profesionalnom delovanju, najviših stručnih i etičkih načela kojih se beskompromisno držao, kao i neprestane težnje ka samousavršavanju i negovanju kritičkog duha”.
“Pred njegovim primerom čine se manje važnim svakodnevne sumnje, koje proizilaze iz teškoća koje su postale neodvojivi deo našeg poziva, od značaja i neophodnosti istrajnih promišlјanja o umetnosti, njenim sistemima i iskustvima umetnika, kao i neprestanog preispitivanja načina na koje to možemo da učinimo”, istakla je Sofija Milenković i posebno zahvalila žiriju i uredništvu Zbornika Seminara za studije moderne umetnosti.
Prema navodima žirija, koji su činili: dr Jasmina Čubrilo, dr Nikola Dedić i dr Dragana Kovačić, Sofija Milenković napisala je izuzetno inovativnu studiju posvećenu radu Save Šumanovića u Parizu 20-ih godina 20. veka.
“Koristeći originalnu metodologiju uspela je da ponudi interpretaciju Šumanovićevog rada kakva do sada nije bila razrađivana. Koristila je i otkrila dragocenu arhivsku građu na francuskom jeziku, nedostupnu u srpskim arhivima, ponudila je originalnu sintezu istorijsko umetničkog čitanja slike i institucionalne teorijske analize francuskog sistema umetnosti prve polovine 20. veka i time je realizovala novo razumevanje Šumanovićeve pariske faze. Sofija Milenković je uvela i novu dimenziju u dosadašnje shvatanje srpsko–francuskih ali i srpsko–evropskih kulturnih odnosa koje se decenijama nije dovodilo u pitanje pridružujući se i doprinoseći naporima u savremenoj istorijskoumetničkoj nauci da se raznoliki aspekti ove složene veze prepoznaju i protumače”, istakao je žiri, navodeći da i Sofija Milenković i Gordana Stanišić u svojim tekstovima demonstriraju “profesionalnu posvećenost temi, odgovornost prema čitaocu, spremnost na primenu inovativnih metoda i pristupa i jezgrovitost izlaganja”.
Gordana Stanišić takođe smatra nagradu “Lazar Trifunović” izuzetno značajnim priznanjem kojim se valorizacija kvaliteta određenog rada opravdava poverenjem spram visokih kriterijuma istoričarskoumetničke prakse uvaženog profesora Trifunovića.
“Nagrada je više od lične satisfakcije, ona je bitan motivacioni čin i, iznad svega, velika moralna odgovornost prema svakom budućem profesionalnom delovanju”, istakla je Gordana Stanišić, čiji tekstovi, prema obrazloženju žirija, predstavlјaju izuzetan muzeološki i istoriografski doprinos.
“Autorka je realizovala ne samo sveobuhvatnu i detalјnu sistematizaciju dosadašnjih istraživanja umetničkog opusa Radomira Damnjanovića Damnjana s jedne i sveobuhvatnu analizu crteža Lazara Vozarevića, s druge strane, već je ponudila i originalno viđenje njihovog rada za koje verujemo da će u budućnosti postati standardno i opšteprihvaćeno čitanje ovih značajnih stvaralaca srpske umetnosti druge polovine 20. veka. Tekstovi Gordane Stanišić su uzor funkcionalne primene prezentnog istoričarsko umetničkog pristupa. Posebno u ovim tekstovima imponuje sinergija između istoričara umetnosti i opusa umetnika što rezultuje jasnim i kompetentnim sagledavanjem teme”, naveo je žiri.
Priznanje DIUS za najbolјu autorsku izložbu savremene likovne umetnosti u 2020. godini ravnopravno su dobile izložbe 30. Memorijala Nadežde Petrović “Na jug, na jug! Idemo na dr jug!”, koju je realizovala Umetnička galerija “Nadežda Petrović” prema koncepciji selektorke Sarite Vujković, te “Refleksije našeg vremena: Akvizicije 1993-2019” koju je realizovao Muzej savremene umetnosti u Beogradu, a delo je autorskog tima koji su činili: mr Mišela Blanuša, dr Rajka Bošković, Svetlana Mitić, Žaklina Ratković i Miroslav Karić.
Sarita Vujković, direktorka Muzeja savremene umetnosti Republike Srpske (MSURS) u Banjaluci, izjavila je da je “izuzetna privilegija biti nosilac ovog značajnog priznanja, koje je veliki podsticaj za profesionalni rad, naročito zbog toga jer dolazi od strane kolega istoričara umjetnosti iz Srbije”, što je za nju kao istoričarku umetnosti iz Republike Srpske, posebna čast.
Autorski tim izložbe akvizicija MSUB-a takođe je zahvalio DIUS-u i članovima žirija na ukazanoj časti.
“Zahvalni smo kolegama koje su nagradile uložen trud i muzeološko-kustoski rad kojim su posle 26 godina u MSU javnosti predstavlјenja otkuplјena i poklonjena umetnička dela koja su, u pomenutom periodu, ušla u muzejske zbirke. Koncipirane kao svojevrsne male izložbe, celine su kroz istorijske, stilske, problemske i medijske relacije izloženih dela ponudile jedno moguće čitanje i razumevanje umetničkih tokova i društvenih okolnosti koje su uticale, kako na sam rad muzeja, tako i na njegovu otkupnu politiku u poslednje skoro tri decenije. Čini se da je na posletku izložba u svim okolnostima koje su je pratile i sama postala refleksija vremena u kome živimo”, naveli su kustosi izložbe “Refleksije našeg vremena”.
Prema navodima žirija DIUS-a, koji su činili istoričari umetnosti i kustosi Maida Gruden, Nela Tonković i Saša Janjić, a takođe je odlučio jednoglasno, Sarita Vujković je kompleksnom i zahtevnom postavkom 30. Memorijala Nadežde Petrović ponudila “novo viđenje mesta i uloge najstarije bijenalne manifestacije” u Srbiji.
“Praveći paralelu sa Nadeždinim umetničkim radom, ali i njenim aktivizmom na pokretanju Prve jugoslovenske umetničke kolonije i izložbe, kustoskinja je kao okosnicu svog koncepta postavila dijalog 30 umetnika i umetnica različitih generacija sa prostora bivše Jugoslavije i Bugarske. U kontekstu proslave jubileja te manifestacije, izložba Na jug, na jug! Idemo na jug! je na slojevit način osvetila pitanje regionalnosti i mogućnosti značenjskog mapiranja tragova prošlosti u sadašnjosti, tako da se dijalog sa prošlošću na eksperimetalan način kroz rekontekstualizaciju već postojećih i produkciju novih umetničkih radova realizovanim u raznovrsnim medijima aktualizuje i jasno poveže sa savremenim trenutkom. Izložba je izvedena po svim uzusima savremene muzeologje koja konkretizuje ne samo dijalog među umetničkim radovima predstavlјenim u galerijskim prostorima, već i pruža polјe za eksperiment, intervencije u izložbenim, ali u prostorima koji zadiru u javni prostor i omogućavaju interakciju sa publikom”, naveo je žiri u obrazloženju.
Povodom dodele priznanja za izložbu “Refleksije našeg vremena”, žiri je istakao da autorski tim “dobro osmišlјenom postavkom i izborom radova”, nudi “zanimlјivo, novo čitanje i razumevanje umetničkih tokova i društvenih okolnosti koje su uticale, kako na sam rad Muzeja, tako i na otkupnu politiku”.
“Kustoski tim je radove grupisao u tematske celine koji oslikavaju i problematizuju osnovne fenomene oko kojih su formirani glavni narativi koji imaju za cilј validizaciju i istorizaciju novootkuplјenih radova. Akvizicije tako, manje ili više tačno, oslikavaju traumatično iskustvo 90-ih, promene umetničkih paradigmi i pojavu novih estetika, poput nove figuracije, nove beogradske skulpture, pojavu višemedijske umetnosti, i sve rašireniju praksu uklјučenja novih tehnologija u domaću umetničku praksu”, naveo je žiri, konstatujući i da je u godini veoma teškoj za realizaciju izložbi, ovogodišnja produkcija, iako produkciono znatno slabija od prošlogodišnje, “kvalitetom ipak uspela da nadomesti sve ono što je propušteno ili odloženo zbog složene i osetlјive situacie u kojoj se našao čitav svet”, pa tako i društvo u Srbiji.
Kolegama koje su uspele da u 2020. godini započnu i završe kompleksan posao realizacije jedne izložbe, žiri priznanja DIUS-a čestitao im je na istrajnosti i entuzijazmu i zahvalio zbog toga što su kulturnoj javnosti omogućili da ne ostane uskraćena za praćenje tokova savremene umetnosti.
S obzirom da zbog epidemiološke situacije nije bilo svečanog uručenja nagrada, KCB je na svom YouTube kanalu premijerno prikazao kratke dokumentarno-umetničke filmove za koje je prof. Lazar Trifunović pisao scenario.
Filmovi "Dijalog o kolažu" (1965) i "Rekvijem u sivom" (1963), kao i emisija "Akcija i Konstrukcija" iz serijala Slikarski pravci XX veka, ustupljeni su iz arhiva Jugoslovenske kinoteke i RTS-a, a moguće ih je pogledati narednih sedam dana.
Nagrada “Lazar Trifunović” sastoji se od plakete sa likom profesora Trifunovića, novčanog iznosa i izložbe koju lauret priređuje u okviru ciklusa “Kritičari su izabrali” u Likovnoj galeriji KCB-a. Priznanje DIUS sadrži diplomu tog strukovnog društva i novčani iznos.
(SEEcult.org)
