Kosa od pre 40 godina

Čuveni mjuzikl “Kosa” Džeroma Ragnija i Džejmsa Rada, čiju je novu verziju pripremio Atelje 212, premijerno je izvedena na sceni tog beogradskog teatra još pre 40 godina - kao četvrta postavka u svetu i prva u nekoj socijalističkoj zemlji, a prema navodima Jovana Ćirilova, koji je preveo tekst tog komada, netačno je da je premijeri prisustvovao i Josip Broz Tito, ali mu je 1970. otpevana završna pesma “Daj nam sunca” (Let the Sun Shine In).

Nova verzija “Kose”, u adaptaciji i režiji Kokana Mladenovića, premijerno će biti izvedena 3. februara, a smeštena je u današnje vreme i, za razliku od prve verzije iz maja 1969. godine, u njoj nema golotinje, za koju je bilo vezano nekoliko anegdota pre četiri decenije.

Prema navodima Ćirilova u publikaciji koju je Atelje 212 objavilo povodom premijere Mladenovićeve postavke, u prvoj verziji, koju su režirali Mira Trailović i Zoran Ratković prema adaptaciji Bore Ćosića, svlačilo se četvoro-petoro glumaca. To je bila prva golotinja u beogradskom teatru, a na BITEF je stigla kasnije, na drugom izdanju tog festivala u septembru 1969. i to predstavom “Dionis 69” Ričarda Šeknera.

U vezi sa legendarnom golotinjom na kraju prvog dela “Kose” je i zanimljiva anegdota povodom poziva za gostovanje u Trstu.

Prema navodima Ćirilova, koji je i vodio pregovore, sve je već bilo utanačeno kada ga je tršćanski domaćin upitao: A šta ćemo sa nagom scenom?” i upozorio da je “golotinja na sceni u Italiji strogo zabranjena”. Ćirilov je pozvao Miru Trailović telefonom i ona je došla na ideju da formalno kažu da će tu scenu izostaviti, a da se sa glumcima dogovore da se svuku. Italijanski producenti su na to odgovorili da bi svi bili pohapšeni, na šta je ona poručila Ćirilovu da se zahvali na pozivu, jer pod tim uslovom nema gostovanja.

I u mnogim američkim državama je bilo zabranjeno izvođenje brodvejske “Kose”, a ansamblu je prećeno i hapšenjem. Samo u Parizu, kako je zabeležio reporter “Njusvika”, na kraju prvog dela skidao se ceo ansambl.

Pariska premijera, inače, bila je posle beogradske, koja je bila četvrta u svetu - posle brodvejske, londonske na Vest Endu i jedne minhenske verzije, koja je bila kopija njujorške.

Premijera “Kose” u Ateljeu 212 bila je prva u nekoj socijalističkoj zemlji, a predstava je igrana 210 puta, zaključno sa 4. februarom 1973. Na jedno od izvođenja u Ateljeu došli su i autori Rado i Ragni, a prema navodima Ćirilova, koji je sedeo sa njima u centralnoj loži, pred kraj predstave, kada je Dušan Prelević Prele pevao “Daj nam sunca”, Rado je prosto odleteo na scenu i izazvao oduševljenje publike.

Američki “Njuzvik” je o reportaži o beogradskoj “Kosi” preneo u julu 1969. Ragnijevu izjavu da je osetio da Beograđani nemaju predrasuda filistarske srednje klase kakve se sreću po drugim svetskim prestonicama.

Reporter “Njuzvika” je zabeležio i da je deo predstave video i predsednik bivše Jugoslavije Josip Broz Tito, a prema navodima Ćirilova, iako je negde u svetskoj štampi navedeno da je Tito prisustvovao i premijeri, to nije istina. Tačno je da je na novogodišnjem dočeku 1970. u Domu omladine pleme iz beogradske “Kose” otpevalo Titu “Daj nam sunca”, a Mira Trailović godinama je krila američku brošuru u kojoj je čak pisalo da je Tito producent beogradske “Kose”.

Predstava Ateljea nastala je posle retke prilike koju je dobilo to beogradsko pozorište da poseti Njujork u jednom od najzanimljivijih perioda u njegovoj novijoj istoriji, kada su hipi pokret i “seksualna revolucija” bio na vrhuncu. Grinič Vilidž je vrveo od hipika, koji su listom bili pobunjenici protiv rata u Vijetnamu. I autori “Kose”, Ragni i Rado, bili su hipici, pri čemu je Ragni u skromnijoj verziji “Kose” u Pablik teatru već igrao Bergera. Rado je pozvan u brodvejsku verziju da preuzme ulogu Kloda, modernog Fausta, provincijalca koji dobija poziv za vijetnamsko ratište. Berger, moderni hipi-Mefisto, nagovara ga da “vodi ljubav, a ne rat” i odbije vojni poziv.

Ćirilov i Mira Trailović su za vreme boravka u Njujorku, gde je Atelje 212 gostovalo u Linkoln centru sa čak četiri predstave, gledali i produkcije na Brodveju i van njega, a nisu mimoišli ni “Kosu”, a ona je odmah rekla: “To moramo postaviti i u Ateljeu 212”.

Prema rečima Ćirilova, koji se pitao gde li će naći toliko mladih koji odišu iskrenim otporom prema ratu i u duhu su njujorške dece cveća, već narednih meseci su počeli audicije za članove “plemena”, posećujući igranke i disko-klubove po Beogradu i prilazeći onima koji su najbolje igrali.

Pokazalo se, kako je naveo, da je među beogradsku omladinu za tih nekoliko meseci već prodro uticaj hipika - već se viđalo mnogo mladih sa dugom kosom, u odeći cvetnih istočnjačkih šara, zadojenih erotskim slobodama i rečnikom njima nepoznatog slenga.

Ćirilov je počeo da prevodi tekst “Kose” odmah po povratku iz Njujorka, uz obilnu pomoć njujorškog profesora Edvarda Červinskog, slaviste koji je, iako ne mlad kao hipici, imao sklonosti prema novim tendencijama u umetnosti i slengu novih generacija.

Prozni deo, na predlog Mire Trailović, dopunio je asocijacijama na ovdašnju sredinu Bora Ćosić, što su radili i drugi kreatori “Kose” u svetu.

Ćirilov je songove Galta Makdermota upevavao uz pomoć Saše Radojčića za klavirom.

Bergera je u prvoj verziji igrao Dragan Nikolić, a Kloda Miša Janketić, odnosno Branko Milićević i Mihajlo Kostić, dok je lik Vufa tumačio Miodrag Andrić (Branislav Milićević/Predrag Manojlović), a Dženi Jelisaveta Seka Sablić (Mija Adamović/Slobodanka Žugić/Nada Blam).

Za razliku od verzije od pre 40 godina, nova “Kosa” odražava pobunu protiv svih devijacija sveta, besramnog uticaja kapitala na živote ljudi, ratova koji se vode iz multikorporacijskih interesa i drugih problema sumorne stvarnosti planete na početku 21. veka.

Pretpremijera nove “Kose” je 2. februara, premijera 3. februara, a 4. februara je gala izvođenje, za koje karte koštaju 8.000  i 10.000 dinara.

“Kosa” je proslavljena širom sveta i filmskom verzijom českog oskarovca Miloša Formana iz 1979. godine, u kojoj su igrali Džon Sevidž (John Savage) i Trit Vilijams (Treat Williams).

(SEEcult.org)