Preminuo Koloman Novak

Umetnik Koloman Novak, akter srpske i jugoslovenske konstruktivističke neoavangarde koja je nastajala 60-ih godina 20. veka, koji je bio jedinstven u Srbiji po kinetičkom i luminokinetičkom opusu, preminuo je u 85. godini.

Novakova istraživanja vodila su od apstrakcije, preko relјefnog enformela i neokonstruktivističkih istraživanja svetlosnih, optičkih i kinetičkih pojava, do luminokinetike.

Rođen 1933. godine u Dobrovniku u Sloveniji, Novak je završio u Zagrebu Školu primenjene umetnosti, a u Beogradu je diplomirao na Akademiji primenjenih umetnosti.
Samostalno je izlagao od 1962. godine u zemlji i inostranstvu. Učestvovao je, između ostalog, i na izložbama Novih tendencija 3, 4, i 5. u Galeriji savremene umetnosti u Zagrebu (1965, 1969. i 1973.), te na međunarodnoj izložbi Kinetika u Muzeju dvadesetog veka u Beču.

Jednu od poslednjih većih izložbi u Beogradu, gde je živeo i radio, imao je 2011. godine u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda. Na izložbi Luminokinetika tada je predstavio izbor radova nastalih tokom prethodnih pedesetak godina (Vetrenjača, Svetlosni ambijent mreža, Lumino-disk, Ambijent vertikale...). U Galeriji KCB-a je 1995. godine, uz seriju zidnih objekata, izložio i robota koji je, kretanjem kroz prostor, stvarao različite svetlosne efekte.

Početak njegovog opredelјenja za neokonstruktivizam vidlјiv je u enformelističkoj slici “Relјefni trag” (1961) u koju ugrađuje ogledala. Nakon toga se okreće modulatorima - skulpturi s ugrađenim ogledalima koja refleksijama stvaraju efekat kaleiodoskopa. Prvi mobili nastali su pokretanjem različitih površina elektromotorom (Kinematički varijabile, 1964).

Eksperimentisao je i višedimenzionalnim slikama, mozaicima od minijaturnih piramida i aditivnim slikama koje su nastajale nanošenjem bele boje nazublјenom četkicom, te prskanjem različitih boja pod određenim uglovima.

“Velike svetlosne orgulјe”, kojima je sintetizovao zvuk i svetlost, realizovao je 1968. godine, a ostvario je i nekoliko luminokinetičkih objekata u enterijerima i eksterijerima.

Dve godine ranije preselio se u Beč gde se uklјučio u krug saradnika avangardne galerije Im Griechenbeisel, čime je započelo njegovo plodno stvaralaštvo. U Beču se približio svom cilјu - sintezi boja, pokreta, svetlosti i zvuka.

Tokom 70-ih, nakon povratka u Beograd, usavršavao je i razrađivao prethodne umetničke pronalaske, dok se 80-ih bavio stroboskopskim slikama i razrađuje svoje mnogobrojne nacrte.

Novak je 1996. i 1997. boravio u Londonu, gde je 1998. izlagao na Letnjoj izložbi u Kraljevskoj akademiji umetnosti.

O njegovom delu su pisali značajni kritičari kao što su Ješa Denegri, Đorđe Kadijević, Želimir Koščević, Laslo Beke, Pavle Vasić, Zoran Markuš...

Novak je bio dobitnik niza nagrada i priznanja, među kojima je i nagrada ULUPUDS-a za životno delo (1995).

*Foto: Koloman Novak, Holomobil I, 1996, drvo, platno, transmisija

(SEEcult.org)