25. MNP - Ja sam to što jesam

Jubilarni, 25. Memorijal Nadežde Petrović u Čačku, koji kustoskim konceptom i izborom domaćih i stranih umetnika pokušava da kritički preispita i reartikuliše postojeće domete kulture, svečano će biti otvoren 18. septembra izložbom “Ja sam to što jesam” i dodelom nagrada, uz predavanje i prezentaciju profesora Žan Fransoa Gitona (Jean-François Guiton) iz Francuske o vezi umetnosti, mzueja i novih tehnologija.

Na 25. MNP, čiji su kustosi Maja Ćirić, Dušica Dražić, Miroslav Karić i Una Popović, učestvuju beogradski umetnici Ana Krstić, Dubravka Sekulić, Goran Micevski, Ivan Petrović, projekat Medijska arheologija, Mirjana Boba Stojadinović, Proto Office i Siniša Ilić sa Tinom Gverović iz Zagreba, Vahida Ramujkić i Zorica Čolić, kao i Avojška van der Molen (Awoiska van der Molen) iz Amsterdama, Jan de Vulf (Wulf) iz Antverpena, Mladen Miljanović iz Banjaluke, Naomi T. Salmon iz Vajmara, Rikardo Benasi (Riccardo Benassi) iz Berlina, Slavs & Tatars iz Brisela/Moskve i Hit Banting (Heat Bunting) iz Bristola.

Na inicijativu umetničkog direktora MNP Miodraga Krkobića, projekat četvoro kustosa različitih senzibiliteta osmišljen je sa jedinstvenim ciljem da se kritički i odgovorno preispitaju i reartikulišu postojeći dometi kulture, pa odabrani radovi govore o kompleksnoj stvarnosti ili deluju kao upitanost o njenim neprestanim provokacijama.

Odabrani izlagači su stvaraoci različitih profesija (vizuelni umetnik, grafički i modni dizajner, arhitekta, naučni istraživač...), a u praksama polaze od konstantnog preispitivanja konteksta u kom stvaraju/deluju, medija u kojima rade i tema kojima se bave. U formi zidnih crteža, foto, audio i ambijentalnih instalacija, reinterpretiranih klasičnih medija slike i skulpture, medijskih projekata, intervencija u javnom prostoru, statističkih mapa, dokumenata, autori komentarišu i iznose zanimljive perspektive o brojnim realnostima današnjice.

Tako su u fokusu aktuleni umetnički sistem, njegova sve prisutnija spektakularizacija i glamurizacija, odnosi margina-centar i pozicija umetnika u okviru istih, distopijski prostor korporacija, mas mediji kao sredstvo kolektivnog anesteziranja ili kao instrument u formiranju kolektivnih identiteta, lični zapisi i mapiranja situacija, ljudi, događaja koji na izvestan način govore o svima nama, našoj istovetnosti i posebnosti, o neprestanom procesu redefinisanja.

Mladen Miljanović, “SM-Artattack”, 2007

Prema navodima kustoskog tima, mogućnost izbora koja se nametnula kao koncepcijska okosnica selekcije pokreće i problematizuje u daljoj interpretaciji izloženih radova/projekata brojne teme i pitanja: odluke, želje, šanse, promašaje, pokušaje, snagu, nemoć, otpor, predaju, sećanje, zaborav, vrednost, nasleđe, odnos tradicionalnog i savremenog.

Kreativno promišljanje koncepta 25. Memorijala odvijalo se u cilju kreiranja inovativnog i svežeg odgovora na postojeće stanje oslabljenog delovanja kulturne produkcije na državnom nivou.

Izložba funkcioniše na nekoliko nivoa: umetničkom, kulturnom, životno-estetskom, komunikacijskom, političkom, naučnom i saznajnom. Kreiranjem ovakve platforme, nije stvorena samo zona za aktivnu umetničku praksu, nego i primer borbe i reagovanja, tj. kritičnosti u kulturi i društvu.

Slogan 25. MNP “Ja sam to što jesam” (I am what I am), korenspondira sa likom i delom Nadežde Petrović, čiji su životni izbori, rastrzani između kontradiktornih ideologija i sistema, ali uvek podređeni njenim dubokim ubeđenjima o potrebi konstantnog progresa, naveli kustoski tim na razmišljanje o kontekstu današnjeg vremena, mogućnostima koje su svima date, izborima koje činimo kao pojedinci, ali i kao društvo.

“Ja sam to što jesam” u domenu umetnosti stimuliše cirkulaciju različitih slojeva jezika, povezivanje ljudi i kultura, kao i bivstvovanje u punom potencijalu u odnosu na date uslove i mogućnosti sada i ovde. Sa jedne strane se nalaze istorija, institucija, ime, resursi, lider, strategija i diskurs, a sa druge - nezavisne individue koje imaju različite afinitete i interesovanja, ne pripadaju direktno sistemu, ali ih odlikuje rešenost da deluju.

Izložba 25. Memorijala ima stoga za cilj da ukaže na značaj dinamičnog procesa, slobodnih dela, reči i akcije.

Ivan Petrović, iz serije Turizam smrti, 2008.

Iako bi se možda mogla uočiti utopijsko-emancipatorska estetska dimenzija koncepcije 25. Memorijala, ideja je, prema navodima kustosa, da u jednu ravan postavi različite kontekste.

U lokalnom se zalaže za smislenu i proporcionalnu, ali i održivu kulturnu proizvodnju čiji je glavni fokus odgovornost prema nasleđu, njegova nova i temeljna čitanja koja su zasnovana na aktivnom procesu, a ne na autokolonizaciji već postojećim formama mišljenja. Autokolonizacija je izbegnuta i u globalnom smislu, jer su inostrani umetnici umesto pasivnog učešća zasnovanog na stereotipnim očekivanjima takođe bili uključeni u istraživački proces, detaljno upoznali društveno kulturni kontekst i na njega odreagovali.

Svi učesnici u projektu radove su promišljali specifično za 25. Memorijal Nadežde Petrović, iz čega treba isčitati kustoski postupak koji nije zasnovan na prečicama, niti na lakim rešenja, već na dijalektici, na istraživanju, pregovaranju i neprestanom preispitivanju kao opštim uslovima za smisleno delovanje. Svi prisutni autori svesni su značenja reči samorealizacija, ne kriju se iza maski postojećih ideologija, nego deluju tako što sugerišu nove odnose.

Cilj izložbe je da se stvore koegzistentne mreže, zajednica koja nije definisana odnosom spolja-unutra, već gustinom veza u njenom središtu i duhom koji ih povezuje.

Siniša Ilić i Tina Gverović, Neuporedivosti, Nastajanje sumnjivog stanja (Zidni ctrež i publikacija, 2010.)

Zbog traume tokom kriznih godina, lokalna umetnička produkcija je često delovala u odnosu na hegemone umetničke centre zapadnog sveta umetnosti, kao marginalizovano i nesigurno drugo.

Izložba 25. Memorijala, prema kustoskom timu, stoji stoga u liniji sa onim kulturnim delatnostima, koje nisu želele da reinterpretiraju niti ožive socijalističko nasleđe, već da stvore hibridnu paradigmu, koja će na sasvim poseban način uzeti najbolje od “dva sveta” i izboriti kao subjekat za kreiranje umetnosti koja se zasniva na optimalizaciji onih resursa koji su danas dostupni. Tako zamišljena, izložba je, između ostalog, i svedočanstvo o onima koji su ostali u Srbiji, i onima koji uprkos nepostojećoj kulturnoj politici, a izvan očekivanja drugih, stvaraju na najprofesionalniji mogući način.

Organizator Memorijala Nadežde Petrović je Umetnička galerija “Nadežda Petrović” u Čačku, čija je umetnička direktorka Milica Petronijević i direktorka i glavna i odgovorna urednica Memorijala.

Autor publikacije posvećene 50-godišnjici Memorijala je Snežana Stamenković, a tekstova u katalogu za izložbu - članovi kustoskog tima i Ivan Jureta (Fonds de la Recherche Scientifique - FNRS & Université de Namur) iz Belgije.

Vizuelni identitet 25. Memorijala osmislio je Proto Office (Isidora Nikolić i Aleksandra Žiravac), a art direktor je Mirko Ilić.

Slavs and Tatars, Slavs, 2006, stalna kolekcija, MoMA

Memorijal predstavlja jedinstveni živi spomenik Nadeždi Petrović (1873. Čačak -1915. Valjevo) koji na specifičan način produžava njena umetnička i ljudska opredeljenja.

Prva izložba Memorijala Nadežde Petrović, koji je osnovao Narodni odbor opštine Čačak, otvorena je 1. septembra 1960. godine u čačanskoj gimnaziji. Na izložbi je 18 umetnika iz Srbije predstavilo 44 slike.

Idejni tvorac Memorijala je Slobodan Sanader, tadašnji direktor Narodnog muzeja u Čačku, a ime manifestaciji dao je Božidar Zlatić, tadašnji načelnik za kulturu opštine Čačak.

Godinu dana kasnije osnovana je Umetnička galerija “Nadežda Petrović” koja je preuzela organizaciju Memorijala.

Awoiska van der Molen, Holandija, iz serije “Terra di Dio”, 2009.

Do sada je na 24 izložbe Memorijala učestvovalo više od 500 umetnika i umetničkih grupa, a u samoj Galeriji “Nadežda Petrović”, čije je osnivanje i inicirano Memorijalom, izlagalo je više od 1.600 umetnika.

Izložba Memorijala bila je u početku jugoslovenskog karaktera, a o izboru umetnika brinuo je organizacioni odbor.

Od 13. Memorijala, održanog 1984. godine, ustanovljena je pozicija selektora, koja je omogućila novi koncept tako da dotadašnje revijalne slikarske izložbe postanu autorske. Novi momenat u istorijatu je izložba 19. Memorijala, koja selekcije proširuje u medijskom smislu, pa je od tada to autorska izložba savremenih vizuelnih tendencija.

Poseban trenutak na Memorijalu je koncepcija Jovana Despotovića, rađena za jubilarni, 20. Memorijal 1998. godine na temu “Umetnost i angažovanost devedesetih”, kada je izložba bila jedinstven odgovor na težak politički trenutak u zemlji.

Promene posle 2000. godine inicirale su i preispitivanja daljeg identiteta manifestacije. Kao plod tih previranja, ustanovljena je internacionalna dimenzija izložbe, a gradske vlasti proglasile su manifestaciju od značaja za kulturu grada. Uvedene su pozicije direktora i umetničkog direktora Memorijala, a 2007. godine, na 24. Memorijalu, prvi put je angažovan i inostrani kustos - Astrid Vege (Wege) iz Kelna.

Nagrada 24. Memorijala 2008. godine dodeljena je ravnopravno umetnici Marijani Kastiljo Debal (Mariana Castillo Deball) iz Meksika, koja živi i radi u Berlinu, i Ireni Lagator iz Crne Gore. Debalova je nagrađena za instalaciju "Niko nije bio sutra" koja nudi alternativnu formu istorije, dok je Irena Lagator dobila nagradu za rad "Izvan sećanja", omaz Nadeždi Petrović u vidu knjige od novčanica od 200 dinara na kojima je lik te čuvene srpske umetnice.

Najstarija bijenalna izložba u Srbiji predstavila je u 24. izdanju radove petnaestak domaćih i stranih umetnika, posvećenih pitanju kako se nosimo sa sopstvenom prošlošću, kako naša sećanja utiču na percepciju stvarnosti i u kakvoj formi ta sećanja postaju vidljiva.

Jubilarni Memorijal biće održan do 2. novembra u Umetničkoj galeriji “Nadežda Petrović”, te Galeriji “Risim”, Međuopštinskom istorijskom arhivu Čačka, Gimnaziji Čačak, kao i na Glavnoj autobuskoj stanici Čačak i na parkingu kod Galerije “Risim”.

Sajt 25. Memorijala Nadežde Petrović je www.25mnp.wordpress.com, a Umetničke galerije www.nadezdapetrovic.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)