Arhitektura sećanja

Dokumentarni film austrijskog scenariste i reditelja Rajnharda Sajsa (Reinhard Seiss) "Arhitektura sjećanja / Spomenici Bogdana Bogdanovića", posvećen delu nedavno preminulog beogradskog arhitekte, urbaniste, nadrealističkog umetnika i pisca, univerzitetskog profesora i nekadašnjeg gradonačelnika Beograda, imaće hrvatsku premijeru 28. septembra u zagrebačkom bioskopu Tuškanac, a dan kasnije biće prikazan u Kulturnom centru Rex u Beogradu.

Bogdanović je stvorio u razdoblju od 50-ih do 80-ih godina prošlog veka 20 impozantnih spomenika protiv rata, raspoređenih širom tadašnje Jugoslavije.

Film “Arhitektura sećanja” portretiše sedam odabranih Bogdanovićevih spomenika - od memorijala na jevrejskom groblju u Beogradu, preko “grada mrtvih” u Mostaru, pa do najpoznatijeg monumenta u nekadašnjem koncentracionom logoru Jasenovcu - prikazujući do danas neadekvatno dokumentovana Bogdanovićeva arhitektonska dela. Film ujedno povezuje nadrealističku arhitekturu sa Bogdanovićevom literaturom, reflektujući kroz njih istoriju i sadašnjost nekadašnje Jugoslavije, saopštio je Hrvatski filmski savez.

Jasenovac

Hrvatskoj premijeri filma prisustvovaće i sam redatelj, a o filmu će uvodno govoriti istoričar umetnosti prof. dr. Zvonko Maković.

Sajs će prisustvovati i projekciji filma u Rexu i učestvovati u diskusiji, u kojoj su najavljeni i gradski arhitekta Dejan Vasović (poslednja generacija Bogdanovićevih studenata), Dragan Protić iz grupe Škart, učesnik radionica i poslednja generacija Bogdanovićeve male škole u selu Mali Popović), a moderator je Snezana Ristić, arhitekta i urednica redakcije za kulturu na Radiju Beograd 2.

Bogdanovićeva arhitektura sećanja je formalno neprolazna, metaforična polemika među prastarim strahovima i nadanjima čovečanstva. Pritom su ga inspirisale slike iz njegovih snova, kao i mitovi okolnih područja ili tajanstvene zabeleške antičkih filozofa. U svojim knjigama i pamfletima taj budući izgnanik već se rano protivio svakom obliku političkoga radikalizma i na zapanjujući način predvidio je povratak terora u njegovu domovinu. Izbijanjem građanskog rata u Jugoslaviji 1991. godine, Bogdanovićevi spomenici postaju meta nacionalističkog revanšizma i neobuzdanog uništavanja, čime ih se iz prošlosti neočekivano vraća u sadašnjost.

Ni u jednoj drugoj evropskoj zemlji ne može se pronaći istorija toliko prožeta nasiljem i uništavanjem kao na području nekadašnje jugoslovenske države. U radikalnom odvraćanju od brojnih klerikalno-nacionalističkih ili socijalističkom realizmu posvećenih spomenika Bogdanovićeva dela uskraćuju svaki odraz strahote i užasa. Ne optužuju krivce, niti podižu žrtve u status heroja, naveo je HFS u najavi premijere filma “Arhitektura sećanja”.

Bogdanović je bio istaknuti intelektualac i profesor Arhitektonskoga fakulteta u Beogradu, a preminuo je 18. juna u Beču, u 87. godini, od posledica srčanog udara.

Bogdanović je rođen 1922. godine u Beogradu, gde je diplomirao arhitekturu na Tehničkom fakultetu. U Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije bio je ranjen 1944. godine, a demobilisan je u činu poručnika i odlikovan Ordenom za hrabrost.

Od 1964. do 1968. godine bio je predsednik Saveza arhitekata Jugoslavije. Od 1970. bio je dekan Arhitektonskog fakulteta, a dve godine kasnije, zbog pokušaja uvođenja promena u nastavu i modernizacije, prisiljen je da odustane od reformi, te je dao ostavku na tu funkciju.

Bio je član SANU, ali je ostavku na članstvo dao 1981. Šest godina kasnije postao je jedan od osnivača i članova Međunarodne akademije arhitekture.

Gradonačelnik Beograda bio je od 1982. do 1986. godine, a početkom 90-ih, zbog antimiloševićevskog angažmana, isteran je iz ateljea i alternativne škole u Malom Popoviću.

Beograd je napustio 1993. i od tada je živeo u Beču.

Njegovo prvo ostvareno delo je Spomenik jevrejskim žrtvama fašizma, a prva objavljena knjiga "Mali urbanizam".

Zbirka njegovih intervjua od 1983. do 1993. objavljena je u knjizi "Glib i krv".

Dva puta je nagrađivan Oktobarskom nagradom grada Beograda, prvi put za Spomen-groblje žrtvama fašizma u Sremskoj Mitrovici 1961, a drugi put 1966. za Spomenik u Jasenovcu.

Dobitnik je i Herderove nagrade, a Zlatni orden grada Beča za posebne zasluge dodeljen mu je 2003.

Autor filma o zaostavštini Bogdanovića, Rajnhard Sajs, urbanista je, profesionalni novinar i filmski reditelj koji živi i radi kao projektant u Austriji, Nemačkoj i Rusiji. Piše o urbanim pitanjima za međunarodne novine i časopise, radio i televizijske produkcije, a po svetu održava predavanja i nastavne aktivnosti.

Član je Savetodavnog veća za kulturu gradnje austrijskog saveznog kancelara i Nemačke akademije za urbanizam i prostorno planiranje.

Film “Arhitektura sećanja” ostvaren je uz podršku ERSTE fondacije, austrijske vlade, ambasade Srbije u Austriji, Austrijsko-crnogorskog društva prijateljstva, Paul Zsolnay Verlag, Wieser Verlag, Verlag Anton Pustet, Architekturzentrum Wien, Hyatt Regency Belgrade, KIA Austria...

Premijera u Zagrebu organizovana je u saradnji HFS-a, Hrvatskog audiovizuelnog centra, Austrijskog kulturnog foruma i Erste fondacije.

(SEEcult.org)