Cetiri burne decenije SKC-a
Studentski kulturni centar (SKC) u Beogradu proslavio je 26. decembra celodnevnim programom 40 godina od osnivanja, tokom kojih je doživeo niz uspona i padova, a još početkom 70-ih je označio prekretnicu u domaćoj kulturnoj produkciji i načinu predstavljanja savremene umetnosti - umesto očekivanog populističkog koncepta zadovoljavanja osnovnih studentskih potreba za zabavom - kako su svojevremeno predvideli njegovi osnivači.
Studentski kulturni centar (SKC) u Beogradu proslavio je 26. decembra celodnevnim programom 40 godina od osnivanja, tokom kojih je doživeo niz uspona i padova, a još početkom 70-ih je označio prekretnicu u domaćoj kulturnoj produkciji i načinu predstavljanja savremene umetnosti - umesto očekivanog populističkog koncepta zadovoljavanja osnovnih studentskih potreba za zabavom - kako su svojevremeno predvideli njegovi osnivači.
Bivša zgrada tajne komunističke policije (UDBA), dodeljena Savezu studenata Beograda, bila je tokom burne istorije centar nekih od najznačajnijih događaja u oblasti kulture i umetnosti u bivšoj Jugoslaviji, uz gostovanje niza kasnije svetski slavnih umetnika, ali je tokom 90-ih poslužila i za partijske skupove tadašnje vlasti. Posebno je ostalo zapamćeno, između ostalog, i to što je sredinom decembra 1996. godine, povodom 25-godišnjice SKC-a, dodeljena specijalna povelja tadašnjem predsedniku Srbije i lideru Socijalističke partije Slobodanu Miloševiću, čija se fotografija pojavila i na počasnom mestu u inače reprezentativnoj monografiji o SKC-u.
Budući da SKC sada pripada Ministarstvu prosvete, koje vodi Socijalistička partija Srbije, za novog direktora ponovo je izabran Slavoljub Veselinović, koji je rukovodio tom kućom i za vreme Miloševića. Veselinović je imenovan umesto Vladana Cerovića, koji je zamenio pre tri godine Slavka Timotijevića, jednog od ključnih aktera događaja u SKC-u još od početka 70-ih.
SKC su osnovali 1968. godine Beogradski univerzitet i Univerzitetski odbor Saveza studenata Beograda, a 1992. ingerencije osnivača preuzela je Vlada Srbije.
SKC je svečano otvoren 3. aprila 1971. godine prigodnom akademijom, a potom nastavio avanturu redovnih aktivnosti maratonskim, u osnovi konvencionalnim, programom u čast Dana studenata. Koji mesec kasnije, uređivački profili pojedinih programa dramatično su transformisani, a već naredne godine pokrenut je Festival proširenih medija “Aprilski susreti” - projekat koji je zbog izrazitog radikalizma u početku bio ostrašćeno osporavan, a kasnije je prihvaćen kao model ozbiljne kulturne politike, simbol, prestiža, pa i kvalitetne zabave.
Prema navodima urednice “Skice” Dragice Vukadinović, “Aprilski susreti” su brojnim gostima iz zemlje i inostranstva i konkursom za radove u oblasti proširenih medija predstavljali narednih šest godina jedan od najatraktivnijih kulturnih događaja u zemlji.
Njihova privlačnost preneta je potom na festivale performansa i videa, nove muzike i druge monomedijske festivale koji su usledili i, paralelno, na festivale kulture, odnosno institucija kulture pojedinih zemalja (Dani italijanske kulture, Nedelja, Španije, Latinske Amerike, Solidarnost - dani mlade poljske kulture, Dani Perestrojke, odnosno Riviera Remont iz Varšave, SC iz Zagreba, Škuc iz Ljubljane, Skenderija iz Sarajeva, ili, kasnije u projekte umrežavanja studentskih kulturnih centara Srbije, ili u novije vreme umrežavanja sa centrima u regionu (Skoplje, Banja Luka, Maribor) - ali i na ideološko - socijalne projekte, od kojih je možda najupečatljviji festival “Drug-ca Žena”, čije nasleđe danas baštini široka mreža ženskih akademskih projekata i aktivističkih grupa…
Znatan odjek u javnosti imale su i jednokratne multimedijske priredbe, organizovane u saradnji s drugim stalnim institucijama na internacionalnom, nacionalnom ili gradskom nivou (Bijenale mladih u Parizu, Venecijansko bijenale, Bijenale u Akari, Umetničke akademije u Diseldorfu i Minhenu, KulturKontakt u Beču, odnosno Bitef, Fest, Brams, Belef…) ili povodom velikih i malih lokalnih i međunarodnih događaja (Grad u reinkarnaciji, Letnji program, Majski projekat, Povodom konferencije Uneska…).
Povodi za programe maratonskog i festivalskog tipa bile su i godišnjice rada samog SKC-a, kao što su “Prvih deset”, “Prvih deset+5”, “Prvih dvadeset godina SKC-a”, ili prigode obeležavanja godišnjica osnivanja, SKC 68-98, 40 godina SKC-a…
Dok su se programi festivalskog, interdiciplinarnog i multimedijalnog tipa pokazali kao najuspešnija platforma za komunikaciju SKC-a sa javnošću - praksa radionica, majstorskih kurseva i škola slikanja, a posebno aktivnosti na planu produkcije i učešća u realizovanju umetničkih radova i drugih autorskih projekata (instalacija, performansa, teatarskih, filmskih i video projekata, ali i grafičkih i fotografskih mapa, digitalnih printova, izdavanje knjiga, naučno - istraživačkih projekata, seminara…), davala je izvanredne mogućnosti rada i izražavanja ne samo mladim stvraocima, nego i već formiranim umetnicima, pa i javnim i naučnim radnicima, istakla je Dragica Vukadinović.
Ta praksa SKC-a predstavljala je veliku podršku i za autorske grupe, umetničke pokrete, ali i društvene, pa i političke (Generacija 71, grupa MEČ, Ansambl Renesans, Opus 4, FIG Žena i društvo, Grupa Galerija, Nezavisna novinarska radionica... ).
Zahvaljujući tom dualitetu u praksi, model rada i duh SKC-a, pokazao se ne samo kao poželjan, nego i primenjiv, tako da vremenom, svakom narednom decenijom koju slavi, paradoksalno, SKC sve manje prepoznaje sebe i sve se više ogleda u programima i praksi novih ili transformisanih ustanova u gradu… A primenjivost je bila neizbežna i izvodljiva samom činjenicom da je toliko mnogo ljudi, budućih / sadašnjih poslenka u kulturi svoja prva iskustva u takvim poslovima upravo sticalo učešćem, manje ili više aktivnim, u programima SKC-a, dodala je Dragica Vukadinović povodom 40-godišnjice.
SKC je do sada realizovao 55.000 pojedinačnih akcija, od kojih jedan broj ulazi u građu od koje su bili pravljeni ne samo (s)novi, stari i obnovljeni “Aprilski susreti”, već i drugi - veći ili manji festivali, simpozijumi, seminari, konferencije, ciklusi, jubileji... najavljenih ili prokomentarisanih u štampanim medijma više od 50.000 puta i vestima emitovanim elektronskim medijima u trajanju od više od 100 evidentiranih sati.
Poseduje i više od 45.000 36mm negativa i negativa srednjeg formata i 58.000 digitalizovanih ili digitalnih snimaka, 6.500 plakata i 100 monografskih izdanja, 20 izdanja tonskih zapisa, neutvrđene količine filmskog i video materijala, više od 50 dužnih metara pisane i štampane građe (pozivnica, flajera, kataloga, biltena i drugih štampanih materijala, odabrane korespodencije i drugih pisanih dokumenata), datoteku od više od 60.000 zapisa, trenutno teških više od 400 GB…
Sa većim ili manjim uspehom i posvećenošću, pedestak osoba (do 40 stalno zaposlenih - do sada 126, i do 15 honoraraca u proseku ) svakodnevno je omogućavalo, do danas već, nekolicini hiljada pojedinaca, stotini grupa i institucija, da svoje radove, autorske projekte i zamisli relizuju, ili da svoja ubeđenja predstave publici, koja bi se danas već mogla označiti kao milionska, istakla je Dragica Vukadinović.
“I sigurno je da se sećanja na događaje i doživljaje svakog od njih međusobno razlikuju. Za nekoga je najveći događaj u SKC-u dimna bomba na koncertu Exploited, za druge prvo iskustvo u javnom nastupu ili pravljenju fanzina i organizovanju protesta, za treće najbolje mesto za gubljenje vremena... I uprkos osudama / pohvalama za elitizam i ekskluzivnost, SKC je tokom četiri decenije svog postojanja svakako bio mesto u kome su pripadnici različitih socijalnih grupa i kulturnih miljea bili u prilici, ako ne uvek da aktivno učestvuju, ono barem da izbliza prate i svojim prisustvom podrže rad svojih istomišljenika, ili ako hoćemo - svojih heroja”, dodala je urednica “Skice” - mesečne programske publikacije SKC-a.
Dragica Vukadinović je, pored Jasmine Pucarević i Stevana Vukovića, autorka i velike dokumentarne izložbe “Sto strana likovnog programa” koja je otvorena povodom 40-godišnjice u Galeriji i Arhivi SKC-a, a obuhvata fotografije Nebojše Čankovića, Zorana Belića, Tahira Lušića, Dragana Dangubića, Gorana Tomića, Draška Gagovića, Nemanje Jovanovića i Srđana Veljovića.
Reč je o detaljnoj hronologiji događaja u čijoj produkciji je tokom protekle četiri decenije učestvovala Galerija SKC, samostalno ili u saradnji s drugim redakcijama, institucijama i pojedincima. Taj materijal biće prvi put predstavljen publici, nadopunjen fotografijama koje dočaravaju fragmente atmosfere koja je te događaje pratila.
Obeležavanje 40-godišnjice počelo je izborom najboljih video radova iz arhive SKC-a i izložbom dokumentarne fotografije performansa “PerformTimeLine” u galeriji “Cirkus”.
Među umetnicima zastupljenim na toj izložbi su Era Milivojević, Ilija Šoškić, Marina Abramović, Ulay, Joseph Beuys, Urlike Rosebach, Gina Pane, Adina Bar-On, Alastair Maclennan, Zoran Popović, Nela Antonović, Grupa Godo (Goca Petković i Dobrica Kamperelić), Grupa Kvart, Gabrijel Savić Ra, Franko B, Marisa Carnesky, Maja Popović, Juniper Perlis, Vojislav Radovanović, Lidija Antonović i Aleksandra Dejanović, Marko Nektan i Jovana Dimitrijević.
U V.I.P.Art Galeriji otvorena je izložba fotografija Ive Musović “99”, a ispred te galerije postavljena video instalacije Bojane Romić “El Greco” i instalacija Zorice Savić “Broken Ontology”, dok je u Art@Art galeriji otvorena izložba fotografije “Izvan granica”, na kojoj učestvuju Jovan Čekić, Talent Factory, Bojana Romić, Goran Micevski, Anđela Stevanović, Goran Čakmazović, Srđan Veljović, Marjan Andrejević, Lucia Leuci (Italija) i britanski umetnici Stuart Sandford, Regis Hertrich i Richard Sawdonsmith.
Povodom 40 godina SKC-a, u Hepi centru predstavljen je i projekat “Reč u prosoru - uramljena reč”, čija je ideja da se književnost pomera u prostoru i kao instalacija ponudi savremenom, mladom konzumentu u njegovom svakodnevnom ambijentu: klubu, bašti kafea, trgu, predvorju fakulteta...
U Srećnoj galeriji otvorena je izložba arhivskog materijala “1968-2008 / Kulturna revolucija - ideje buduhcnosti”, koja obuhvata fotografije, plakat, billboard instalacije, odnosno izbor dokumentarne fotografije iz 1968. godine (svetskih kulturno istorijskih previranja u svetu i Jugoslaviji), izbor iz arhive promotivnog materijala programa Srećne galerije i SKC-a, kao i aktuelnih masmedioloških ideja i koncepcija bilboard i plakatne instalacije (ideje budućnosti, kultura kao oruđe 21. veka) iz arhive SKC-a i magazina “Pop-kult”.
Svečano obeležavanje jubileja, koje je završeno koncertom grupe Lira Vega, obuhvata i performans “40 perfomera za 40 godina SKC-a” na svečanom ulazu SKC-a i u galeriji “Cirkus”, uz prezentaciju elektroakustičke muzike (DJ Bayone i DJ Srx).
Program povodom jubileja obuhvatio je i okrugli sto o kulturnim posledicama ’68. a medju učesnicima su najavljeni Bozidar Zečević, Ljubiša Rajić, Goran Gocić, Ješa Denegri, Misko Šuvaković, Ranko Munitić i Ljubomir Kljakić, uz video, dokumentarni i muzički materijal.
Tema je posebno kontrakultura 60-ih i 70-ih, supkultura 80-ih i kulturna industrija 90-ih i u prvim godinama 21. veka.
Diskusija je osmišljena tako da ukaže, između ostalog, da se studentski pokret 1968. manifestovao u različitim oblicima: političkim, socijalnim i naročito kulturnim, utičući na globalne promene imperijalne politike (rat u Vijetnamu), neokolonijalne politike (davanje nezavisnosti mnogim zemljama i okončanje rasizma) i stvaranje države blagostanja (wellware state), koja je pokrenula socijalne, zdravstvene i obrazovne programe i stvorila (60-ih i 70-ih godina) pokret kontrakulture koji je otvorio čitav niz umetničkih pokreta, novih estetika i pokrenuo pokret globalizacije…
Studentske demonstracije 1968. godine Beogradu su pokrenule mnoga politička i socijalna pitanja i otvorile prostor za afirmaciju mnogih umetnika i kulturnih pokreta, uključujući i SKC, koji je i osnovan kao direktna posledica šezdesetosmaških događaja.
Sajt SKC-a je www.skc.org.yu
(SEEcult.org)
