Dobričin prsten uručen Ejdusu

Prestižna glumačka nagrada za životno delo “Dobričin prsten” svečano je uručena 28. decembra u Narodnom pozorištu u Beogradu istaknutom dramskom umetniku Predragu Ejdusu, koji je i upravnik nacionalnog teatra.

Prestižna glumačka nagrada za životno delo “Dobričin prsten” svečano je uručena 28. decembra u Narodnom pozorištu u Beogradu istaknutom dramskom umetniku Predragu Ejdusu, koji je i upravnik nacionalnog teatra.

Ejdus je 24. dobitnik “Dobričinog prstena”, koji mu je uručila prošlododišnja dobitnica Ksenija Jovanović.

Zlatnu kopiju prstena Dobrice Milutinovića tradicionalno izrađuje Zlatara Majdanpek, a nagrada podrazumeva i unikatnu diplomu na pergamentu, rad akademskog slikara i scenografa Geroslava Zarića. Sastavni deo nagrade je i izdavanje monografije o dobitniku, koja je najavljena za kraj 2009.

Prema navodima žirija, kojim je predsedavala Ksenija Jovanović, Ejdus istinski histrionskom energijom tumači veoma raznolik repertoar, počev od tragedija i velikih drama sve do komedija, vodvilja i kabarea.

Menjajući žanrove i demonstrirajući zavidnu moć transformacije izraza, ne bežeći ni od manjih uloga, on ispoljava majstorstvo u scenskom oživotvorenju čitave galerije različitih likova, koji plene punom upečatljivošću. Kao glumac inventivno iznalazi sredstva izraza, demonstrirajući savršenu tehniku kako kada je reč o dikciji i govornom izrazu, tako i kada se imaju u vidu scenske kretnje i mimika, istakao je žiri u obrazloženju, dodajući da bi sve bi to bilo uzalud da njegove uloge nisu odraz temeljne studije likova, što mu omogućava da na sceni izgradi veoma složene kreacije, često otkrivajući, pa i pravdajući različite protivrečnosti, čak i nedorečenosti pojedinih likova.

Prožimajući ih iskrenim emocionalnim angažmanom, pažljivo ih psihološki senčeći, uz delikatno naglašavanje karakternih osobina, Ejdus je tumačio više od sto pedeset uloga, uspevši da uvek bude nov i originalan, da se u interpretativnim rešenjima ne ponovi.

Ejdus je na pozorišnoj sceni od početka 70-ih godina 20. veka.

Pre nego što je diplomirao, još kao student glume na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju, pojavljivao se na najstarijoj beogradskoj sceni - u Narodnom pozorištu, tumačeći mlađe dramske junake, obično u epizodama, ali katkad i sa znatnijim scenskim zadatkom. Već tada bili su primetni njegova opčinjenost pozorištem, koja se ogledala u nastojanju da na sceni precizno odgovori svim zahtevima režije, ali bez stvaranja posebnih efekata: već tada sve je u njegovom izrazu bilo podređeno krajnje disciplinovanom i sa ostalim partnerima savršeno usaglašenom delovanju na sceni.

Usledila je, juna 1972, opet u Narodnom pozorištu, diplomska predstava - “Dama iz Maksima” Žorža Fejdoa, koju je postavio Milenko Maričić i u kojoj je Ejdus tumačio ulogu Gospodina Petipona. Od tada je glumio mnogo malih i velikih uloga ne samo u Narodnom pozorištu, nego i scenama gotovo svih beogradskih teatara, zatim u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, Narodnom pozorištu “Toša Jovanović” u Zrenjaninu, Crnogorskom narodnom pozorištu u Podgorici i drugim.

Prema navodima žirija, ako bi se izdvojila najznačajnija Ejdusova glumačka ostvarenja moralo bi se ukazati na veliki broj uloga. Najuži izbor obuhvata Kumperta u drami “Guba” Hajnriha Bela, Judžina Mačbenksa u “Kandidi” Bernarda Šoa, Hepija u “Smrti trgovačkoga putnika” Artura Milera, Borisa Bežanova u komadu “Lenjin, Staljin, Trocki” Kloda Vermorela, Jana Kunca u Havelovom “Memorandumu”, Mosku u komadu “Volpone” Bena Džonsona, Isaka Babelja u drami “Konfiteor” Slobodana Šnajdera, Kneza Miškina u “Nastasji Filipovnoj” i Porfirija u “Zločinu i kazni” Dostojevskoga i Vajde, Astrova u Čehovljevom “Ujka Vanji”, Napoleona u drami “Napoleon I” Fedinanda Bruknera, Orgona u Molijerovom “Tartifu” i druge.

Poseban doprinos dao je prilikom prvih izvođenja novih domaćih dramskih dela: “Ubistvo u kafani Dardaneli” Radomira Smiljanića (Bole Kotrljajka), “Markse, Markse, koliko je sati” Milovana Vitezovića i Pavla Minčića (Slepac), “Sveti Đavo Raspućin” (Nikolaj II) i “Tamna je noć” (Labud Aškerc) Aleksandra Popovića, “Kako zasmejati gospodara” Vide Ognjenović (Joakim Vujić), “Supermarket” Biljane Srbljanović (Švarc), “Govorna mana” (Mišel) i “Delirijum tremens” (Dagi, slavni glumac) Gorana Markovića.

Napominjući da Ejdus nije obišao ni dela srpske i hrvatske klasike, žiri je istakao da je bio sjajan kao Zlati Kum u Držićevom “Skupu”, dok je kao Kir Janja u istoimenoj komediji Jovana Sterije Popovića na originalan način uspešno nastavio tradiciju velikih tumačenja toga lika u našem pozorištu, koju su izgradili Pera Dobrinović, Čiča Ilija Stanojević, Radomir- Raša Plaović i Rade Marković. Slično se dogodilo i kada se nedavno pojavio kao Života Cvijović u Nušićevoj komediji “Dr”, tumačeći, autoritativno i žovijalno u isti mah, poznati lik velikoga komediografa.

Tokom poslednjih desetak godina, u punoj stvaralačkoj zrelosti, Ejdus je nizao uspeh za uspehom - kao Rabin u “Demonu” Isaka Basevisa Singera, Ignjat Glembaj u “Gospodi Glembajevima” Miroslava Krleže, Pukovnik u drami Sema Šeparda “Stanje šoka”, Faust u istoimenom Geteovom delu, Dr Šen u drami “Lulu” Franka Vedekinda, Šajlok u Šekspirovom “Mletačkom trgovcu”, Salijeri u Šeferovom “Amadeusu”, Knez u “Ujkinom snu” Dostojevskog, Tiresija u Sofoklovom “Caru Edipu”...

Glumac neviđenog istraživačkoga elana, neumoran u iznalaženju lucidnih pojedinosti u prikazivanju dramskih i komičnih uloga, koje, pojedinačno posmatrane, uvek predstavljaju skladno izvajane umetničke celine, Ejdus već više od jedne decenije nesebično prenosi svoja majstorska stvaralačka iskustva baveći se pedagoškim radom na Akademiji umetnosti u Beogradu.

Sa svojim studentima priprema za diplomske predstave pretežno nekoncencionalan repertoar, upravo što na visokoprofesionalan način čini delujući na scenama naših pozorišta i zalažući se čitavim svojim umetničkim bićem za nova dela, i nove izvođačke stilove, tako da se neće pogrešiti ako se kaže da pozorišnom životu u Srbiji ovaj rasni glumac daje posebno obeležje. Sa izuzetnim angažmanom, vođen željom da unapredi organizacione aspekte savremene pozorišne delatnosti, Ejdus prihvatio se i vođstva Narodnog pozorišta u Beogradu, uveren da je napredovanje u svim sferama pozorišne delatnosti, pa i u onim pored i iza scene, imperativ 21. veka.

“Zato nagrada Dobričin prsten dolazi u pravi čas na pravu ruku”, istakao je žiri.

Generalni pokrovitelj svih manifestacija u vezi sa nagradom “Dobričin prsten” i izdavanja monografije o dobitniku već devetu godinu je Fond Filip i Madlena Cepter (Philip i Madlena Zepter), a dodeli se tradicionalno priključuje i Pozorište “Dobrica Milutinović” iz Sremske Mitrovice uručenjem plakete sa likom Milutinovića.

Povodom dodele “Dobričinog prstena” 24. laureatu, otvorena je i izložba fotografija svih dobitnika tog priznanja, čija je autorka Vukica Mikača.