Duh Trifunovića na uručenju nagrada Simoni Ognjanović i Kariću
Nagrada “Lazar Trifunović” za 2019. godinu svečano je uručena 14. januara u Kulturnom centru Beograda istoričarki umetnosti i kustoskinji Muzeja Jugoslavije Simoni Ognjanović za studijski tekst povodom izložbe “Devedesete: Rečnik migracija” u Muzeju "25. maj", a priznanje Društva istoričara umetnosti Srbije (DIUS) za najbolju autorsku izložbu u 2019. i njeno tekstualno obrazloženje dobio je Miroslav Karić za izložbu “Skice za pokretne slike” - 13. Bijenale akvarela u Zrenjaninu. Uručenje nagrada i ovoga puta proteklo je u duhu uticajnog istoričara umetnosti i kritičara Lazara Trifunovića (1929-1983), svojevremeno najmlađeg direktora Narodnog muzeja, plodnog publiciste i harizmatičnog profesora istorije umetnosti XX veka na Filozofskom fakultetu u Beogradu, koga su se okupljeni podsetili snimkom govora iz 1971. godine, čija je poruka o potrebi uvažavanja drugih kultura, otvorenosti prema svetu i davanju značaja struci naspram političkih i drugih interesnih upliva, i danas više nego aktuelna.
Ovogodišnji laureati pretižnih strukovnih nagrada i sami su uputili slične poruke, ističući važnost otvaranja javnih ustanova kulture i prema civilnom sektoru - kako je naglasila Simona Ognjanović, odnosno značaja pronalaženja novih formi povezivanja aktera umetničke scene radi zajedničkog interesa svih, kako je istakao Miroslav Karić.
Simona Ognjanović dobila je nagradu “Lazar Trifunović” za likovnu kritiku i teorijsko razmatranje savremene vizuelne umetnosti za studijski tekst “Rečnik migracija: jedno moguće tumačenje devedesetih”, publikovan u katalogu nedavno otvorene izložbe “Devedesete: rečnik migracija”, čija je kustoskinja sa Anom Panić. Na toj izložbi, koja je otvorena u Muzeju “25. maj” do kraja februara, predstavljeno je više od 30 umetnika i aktivističkih kolektiva, čime su mapirane različite forme angažmana od 90-ih do danas kroz koje su u polju umetnosti adresirani društveni, kulturni, politički i pravni problemi stvoreni složenim i traumatičnim migracionim procesima u i iz Srbije.
Žiri za nagradu “Lazar Trifunović”, koji su činili profesorka na Grupi za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu dr Jasmina Čubrilo, savetnica u Narodnom muzeju u Beogradu dr Dragana Kovačić i profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu dr Nikola Dedić, odlučio je jednoglasno da dodeli nagradu Simoni Ognjanović, razmatrajući 19 predloga dobijenih od institucija i kolega.
Nagrađeni studijski tekst Simone Ognjanović, kako je istakao Dedić pročitavši u galeriji Artget obrazloženje žirija, izdvojio se analitičkim i sistematičnim pristupom kompleksnoj temi angažovanog umetničkog mišljenja i delovanja u vremenu obeleženom i oblikovanom aktivnom traumatizacijom društva. Razmatrajući različite forme angažovanja umetnika/ca i umetničkih grupa, često na granici ili u saradnji sa aktivističkim pokretima i predstavnicima civilnog društva u periodu od 90-ih godina 20. veka do danas, koje su u polju umetnosti problematizovale društvene, kulturne, političke i pravne aspekte traumatičnih procesa. Tekst je zasnovan na problemskom, a ne hronološko-istoriografskom pristupu, a odlikuju ga jasna i uverljiva argumentacija, precizne jezičke artikulacije, te ujednačen interpretativan model utemeljen na suverenom poznavanju postmedijske prirode i heteronomije savremene umetnosti, kao i na konsultovanju literature koja se bavi savremenim društvenim teorijama, neophodne za razumevanje smisla i značaja angažovane umetničke prakse.
Tema koju je Simona Ognjanović obradila u tekstu otvorila je i tri bitna problemska gledišta: teorijsko, kulturološko i društveno-istorijsko.
Prema jasnom iskazanom uverenju autorke, upravo jezik igra aktivnu ulogu u razumevanju stvarnosti i pojmova, u artikulisanju i iniciranju društvenih promena. Sa druge strane, jezik poseduje političko-ideološki kapacitet da proizvodi angažovanu i kritičku poziciju i u tom smislu uvodni tekt kataloga, zastupajući teme i ideje izložbe, i sam preuzima oblik i funkciju kritičkog angažmana. Autorka, takođe, kritički uočava da Muzej Jugoslavije nije samo institucija posvećena negovanju društvenog pamćenja na ambivalentno jugoslovensko nasleđe, nego je i javni prostor koji ima potencijal da podstiče sučeljavanje glasova i demonstriranje razlika. Upravo zbog toga se Muzej Jugoslavije posmatra kao aktivni sudeonik u aktuelnom vremenu, istakao je žiri, dodajući da je istorijska distanca sa koje se razmatra osnovna tema poslužila ne samo za aktuelizovanje i novu interpretaciju jednog perioda u umetnosti, već se i sama shvata kao posledica istorijskih procesa.
Simona Ognjanović je, primajući nagradu, zahvalila žiriju, svim kolegama koji iz godine u godinu dolaze i podržavaju dodelu tog priznanja, KCB-u koji održava organizacijom dodele liniju kontinuiteta i konstruktivnog mišljenja, kokustoskinji izložbe "Devedesete: Rečnik migracija" Ani Panić, svim saradnicima na tom projektu, upravi Muzeja Jugoslavije koja je bila spremna da podrži tako "osetljivu i ni po čemu neutralnu izložbu", kao i svim umetnicima i kolektivima koji na njoj učestvuju.
Budućo da pripada mlađoj generaciji koja nema u ličnom iskustvu i pamćenju profesora Lazara Trifunovića, Simona Ognjanović istakla je da je za nju posebno podsticajan i blizak način na koji je sinhrono delovao u različitim institucionalnim sistemima - muzejskom, kritičarskom i univerzitetskom. U tom kontekstu je istakla važnost otvaranja javnih ustanova ne samo za savremene umetnike, već i za sve druge koji hibridno deluju na umetničkoj sceni, u istraživačkom radu i u civilnom sektoru. Kao važnu je naglasila i spremnost umetnika da upoznaju institucionalne logike ne da bi se pacifikovali i neutralisali različitost sektora, već da bi tražili moguća mesta saradnje.
Na potrebu povezivanja umetničke scene ukazao je i Miroslav Karić, dobitnik priznanja DIUS-a za najbolju autorsku izložbu u 2019. i njeno tekstualno obrazloženje, koje mu je dodeljeno jednoglasnom odlukom žirija za “kompleksan i inovativni karakter” izložbe “Skice za pokretne slike” 13. Bijenala akvarela, održane u oktobru-novembru u organizaciji Savremene galerije Zrenjanin. Žiri DIUS-a, koji su činili istoričarka umetnosti i direktorka Narodnog muzeja u Špacu Nela Tonković, istoričar umetnosti i kustos galerije Remont Saša Janjić i istoričarka umetnosti i kustoskinja galerije Doma kulture Studentski grad Maida Gruden, istakao je povodom nagrađene izložbe kao posebno značajnu percepciju akvarela kao tradicionalne likovne discipline u intermedijalnom dijalogu sa filmskom umetnošću, te eksperimentalnu kustosku praksu prezentacije radova u galerijskom i nizu alternativnih izlagačkih prostora.
Donedavno kustos u Remontu - nezavisnoj umetničkoj asocijaciji, a sada u Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, Karić je zahvalio žiriju, koleginicama u Remontu Darki Radosavljević i Mariji Radoš na dugogodišnjem svakodnevnom druženju, profesionalnim razmenama, drugarskim kritikama i savetima, kao i organizatorima Bijenala akvarela u Zrenjaninu, koje mu je, kako je naveo, bio jedan od izazovnijih izložbenih poduhvata, s obzirom na specifičan likovni medij i tehniku sa kojom je dolazio povremeno u dodir.
Ističući da je Bijenale akvarela jedna od najznačajnijih izložbi savremene umetnosti na domaćoj sceni, te pominjući prethodne selektore i njihove izložbe, Karić je naglasio da je tu manifestaciju potrebno da podrže i struka, i lokalna zajednica, i oni koji odlučuju o finansiranju u oblasti kulture.
Podsetio je i na reči prošlogodišnje dobitnice nagrade “Lazar Trifunović” dr Maje Stanković da je potrebno uložiti dodatni napor da se postojeći potencijal struke ne svede samo na reaktivnu formu, već da se fokusira na pronalaženje novih formi i formula povezivanja radi zajedničkog interesa. "A to je umetnička scena i smi mi zajedno", poručio je Karić, koji je istakao i da priznanje DIUS-a predstavlja veliku čast, podsticaj i odgovornost da se prethodni angažmani, istrajnost i posvećenost nastave u novim profesionalnim okolnostima koje nas očekuju, kao što njega lično zaista i očekuju.
Rad Olivere Skoko na 13. Bijenalu akvarela
Kariću je dodeljeno priznanje DIUS-a jednoglasnom odlukom žirija koji je istakao u obrazloženju da je eksperimentalni i konceptualni aspekt izložbe Bijenala akvarela, ustanovljen u određenom segmentu još od njegovog prvog izdanja pre skoro 30 godina, Karić izložbom "Skice za pokretne slike" promišljeno, inovativno i dosledno razvio u dinamičnu platformu za ispitivanje medija akvarela i njegove konceptualne bliskosti sa sveprisutnom pokretnom slikom koja oblikuje i konstituiše našu realnost. Izložba "Skice za pokretne slike", kako je naveo žiri, na izvrstan način skicirala je moćan potencijal za buduću transformaciju Bijenala akvarela ka vrsti pokretnog eksperimenta u okviru izlagačkih praksi koje bi u narednim godinama mogle da povežu nove gradske prostore i razvijaju nove vrste publike. Inovativni kustoski zahvat "oslobodio je dodatne nivoe interpretativnih slojeva kako pojedinačnih umetničkih radova, tako i mogućnosti dijalektičkog i divergentnog sagledavanja savremene umetničke produkcije", istakao je žiri, dodajući da je Karić, fokusiranjem na vezu akvarela i filmske umetnosti kroz transgeneracijsku selekciju radova, transformisao uobičajenu percepciju medija akvarela kao konceptualno relevantnog medija savremene vizuelne umetnosti i time otvorio mogućnosti nepreglednog intermedijskog dijaloga u odnosu na različite teme kojima se umetnici odabrani da izlažu na 13. Bijenalu akvarela bave u svom radu. Neke od tema u tom kontekstu su: odnos pojedinac-kolektiv, problem nasilja, aktuelne lokalno-socio-ekonomske prilike, gorući planetarni ekološki problemi, društveni uticaj arhitekture i urbanog planiranja na ljude...
Karić u tekstu kataloga izložbe prati istorijsku nit upravo inovativnih, anticipatorskih elemenata akvarela od vremena kada je kao medij najavio novine koje su u umetnosti nastupile sa impresionizmom i promenama u predstavljanju sceta koji se sa industrijskim revolucijom rapidno menja do današnjih dana, kada akvarel upravo zbog svojih osobina fluidnosti, vibrantnosti, brzine izvođenja i neposrednosti stupa u konverziju sa savremenim fluksom dešavanja.
Nagrada “Lazar Trifunović” sastoji se od plakete sa likom profesora Trifunovića, novčanog iznosa i izložbe koju lauret priređuje u okviru ciklusa “Kritičari su izabrali” u Likovnoj galeriji KCB-a. Priznanje DIUS sadrži diplomu tog strukovnog društva i novčani iznos. Obe nagrade od osnivanja 1993/1994. godine podržavaju Grad Beograd - Sekretarijat za kulturu i Ministarstvo kulture i informisanja Srbije.
(SEEcult.org)
