Estetika avangardnog i eksperimentalnog filma

Knjiga Ivane Kronje "Estetika avangardnog i eksperimentalnog filma: Telo, rod i identitet", u izdanju Filmskog centra Srbije, rezultat je multidisciplinarnog teorijskog istraživanja svetskog i srpskog eksperimentalnog filma, a dobila je izuzetne ocene stručne javnosti. Ta studija na gotovo 600 strana donosi detaljan akademski pregled nedovoljno poznate istorije avangardnog i eksperimentalnog filma u svetu i na ovim prostorima, kao i kulturološko i rodno čitanje filmske umetnosti primenjeno na filmski eksperiment. Knjiga se dotiče i aktuelnih tema video-umetnosti, prikazivanja tela u savremenoj umetnosti, estetike kvir filma i kritike okultizma na filmu.

“Retke su knjige ovakvog obima i ozbiljnosti“, rekao je na promociji 4. novembra u Dvorani Kulturnog centra Beograda urednik izdavačke delatnosti FCS-a Miroljub Stojanović i naglasio da je autorka izbegla “komemorativni” pristup, koji je čest u teorijskim knjigama o istoriji nekog fenomena. Soga je njena studija živo, pulsirajuće tkivo koje pokazuje da avangarda i danas itekako ima svoje sledbenike. Stojanoviću je posebno je drago što knjiga obuhvata i rad domaćih autora.

Istoričarka umetnosti Irina Subotić primetila je da odavno nije u rukama imala knjigu koja je tako sveobuhvatno govorila o avangardi.

“Autorka je dotakla i najstarije teorije i početke, razvoje i padove i neoavangarde, i teoretski i u praksi. Ova knjiga može da bude pravi udžbenik o tome šta jeste avangarda”, istakla je Irina Subotić.

Uz ocenu da avangarda ni danas nije izgubila na snazi, ona je posebno skrenula pažnju na poglavlja o jugoslovenskim avangardama 20-ih godina 20. veka (o zenitizmu i drugim pokretima), kao i na poglavlje o neoavangardi 70-ih godina.

Ivana Kronja je o radu na svojoj studiji rekla da je čitav proces bio “praćen i dubokim fazama samopreispitivanja, moralnih dilema, političke i duhovne upitanosti”.

“U jednom delu knjige radi se, naime o veoma izazovnim, često subverzivnim, teškim pa i negativnim temama. S druge strane, tematika ženskog i LGBTIQ identiteta praćena je neretko diskriminacijom i neshvatanjem, stereotipima sa kojima se mora hrabro suočiti”, rekla je Ivana Kronja i dodala da svi stavovi u knjizi potiču od njenog humanističkog obrazovanja i političke kulture tolerancije, dok su, s druge strane, pojmovi obrađeni naučno i dosta neutralno, tako da se knjigom može koristiti i čitalac koji se ne slaže sa stavovima autorke.

“Poštenje i naučna objektivnost bili su jedan od ciljeva u završnom radu na knjizi, budući da je zamišljena i kao udžbenik za poslediplomske studije u oblasti filmske i multimedijalne umetnosti”, dodala je ona.

Visoke ocene za njenu knjigu na promociji su dali i filmolog i teoretičar filma Tomislav Gavrić i multimedijalni umetnik i pedagog Miodrag Krkobabić, koji se posebno osvrnuo na uticaj filma na likovnu umetnost, odnosno na celokupnu audio-vizuelnu produkciju.  

Jedna od recenzentkinja dr Saša Vojković sa Akademije dramske umetnosti u Zagrebu istakla je, kako je navedeno u knjizi, da je to sveobuhvatni podvig. Uključuje istoriju avangardnog i eksperimentalnog filma – komparativne analize, paralelne analize avangardnih i srodnih vrsta filomva, a takođe se posvećuje nacionalnim kinematografijama, sa naglaskom na francusku, nemačku, sovjetsku i američku kinematografiju.

Autorka u delu posvećenom analizi avangardnih pravaca u istoriji estetike avangardnog filma zaključuje daje avangardna filmska umetnost već u svom ranom izrazu 20-ih godina XX veka tematizirala telo i seksualnost kao samosvojni filmski sadržaj, kao poetski simbol i materijalizaciju sadržaja nesvesnog, dodala je Saša Vojković.

Ivana Kronja je filmološkinja i filmska kritičarka, autorka brojnih teorijskih radova o kulturi, medijima i filmu objavljenih u zemlji i inostranstvu, kao i medijske studije “Smrtonosni sjaj” (2001).

Profesorka je na Visokoj školi likovnih i primenjenih umetnosti strukovnih studija u Beogradu.

(SEEcult.org)