Godarova biografija, i mnogo više od toga
Knjiga “Godar - biografija” Antoana de Beka, u izdanju zagrebačke kuće Sanford na hrvatskom, hronološki i iscrpno predstavlja filmove, ideje, ali i lični život, pikanterije, ideološka zastranjivanja i politički aktivizam Žan-Lika Godara, kao i širi kontekst francuske i evropske kinematografije i istorije, rečeno je 15. februara na promociji tog izdanja u Jugoslovenskoj kinoteci, u okviru ciklusa “Velikani svetskog filma”.
“Ova knjiga je izdavački poduhvat koji nadilazi granice regiona”, ocenio je filmski kritičar, scenarista i reditelj Saša Radojević, moderator razgovora u kojem su učestvovali i vlasnik i urednik kuće Sanford Ivan Sršen, književni i filmski kritičar Dario Grgić iz Zagreba i filmski kritičar i teoretičar iz Beograda Miroljub Stojanović.
Radojević je primetio da je i sam Godar prevazilazio sve granice. “Reći Godar znači - reći sloboda”, istakao je Radojević.
Izdavačka kuća Sanford objavila je već dva izdanja ugledne francuske kuće Grase - biografije Hane Arent i Endija Vorhola, a njenim kapitalnim izdanjem “Godar - biografija” bavila se punih pet godina.
Napominjući da je hrvatski prevod za sada jedini pored francuskog originala, Ivan Sršen je rekao da je njegova izdavačka kuća krenula sa mnogo entuzijazma u taj projekat koji je finansijski izgledao kao utopija i koji nije tržišno isplativ, a dobila je podršku hrvatskog Ministarstva kulture, Francuskog centra za knjigu i Francuskog Instituta u Zagrebu.
Rad na obimnom tekstu od oko 1.300 kucanih stranica započeli su, pa posle određenog broja stranica napustili zbog drugih obaveza, najpre Srećko Ivanišević, zatim Julijana Štrok, a na kraju je projekat spasao Marko Gregruć koji je preveo oko 800 stranica, rekao je Sršen.
Dario Grgić ocenio je da je “osnovna intencija ove knjige odgajateljska”, dodajući da je ona “važan označitelj političkog stava” onih koji su stali iza njenog objavljivanja.
“To je vrsta knjige koja se čita kao enciklopedija, kojom se služimo u dužem vremenskom periodu. To nije samo biografija Godara nego i istorija jednog vrlo važnog, inovativnog momenta u francuskoj i evropskoj kinematografiji, povest iz koje se šire tragovi ka drugim autorima prosto vas pozivajući da pogledate i njihove filmove, da ih uporedite”, istakao je Grgić.
Na napomenu Radojevića da u Godarovim filmovima ima dosta citata iz književnosti, Grgić je primetio da je to logičan link. “Budući da je destruirao film, kretao se ka eseju i pamfletu, Godar je neko čiji filmski jezik korespondira sa književnim jezikom”, dodao je Grgić.
Grgić je podsetio da su Godarovi filmovi 60-ih godina već na premijerama proglašavani za kanonske, za remek dela, mada ga nisu svi voleli. Kao primer je naveo Žila Deleza koji je Godarove filmove nazivao “hičkokovsko-marksističkom kinematografijom”.
“Godar se rugao snobizmu, odbacivao svaki kliše, analizirao druge autore čineći to ponekad i kao razmaženo derište. Sve mu je bilo dopušteno, ali to su bila druga vremena, puno slobodnija od današnjih i to se iz ove knjige oseti”, naveo je Grgić.
Miroljub Stojanović je uputio komplimente izdavaču za “fascinantnu knjigu koja je pre sve drugo nego Godarova biografija”.
“Ona je za mene ne samo osobita istorija francuske kinematografije, nego i intelektualna istorija Francuske, a rekao bih i Evrope. U zavisnosti od vašeg znanja, obrazovanja, preferiranja intelektualnih ikona, iz bilo kog segmenta polazili - filmofilski, istorijski, kulturološki, književno, ova knjiga nudi toliko toga i zauzima jednu eruditsku busiju”, rekao je Stojanović.
Stojanović je naglasio da je njemu “suštinski bitno to što je ova knjiga svojevrsna verifikacija francuskog novog talasa kao istorijske pojave i to pisana autoritativnim jezikom, daleko od reporterskog stila”.
Uobičajilo se, kako je dodao, da se francuski novi talas reducira na takozvanu prvu petorku (Godar, Trifo, Šabrol, Romer i Rivet), dok ova knjiga nudi širi spektar i širi kontekst sociološkog, političkog i ideološkog pozicioniranja novog talasa.
Stojanović je istakao i da je Godarova generacija prva koja je počela da smešta istoriju filma u svoje filmove, uvodeći citatnost kao formalni princip.
“Toga je danas mnogo, ali Godar je u tome prvi, jedini i neponovljiv”, dodao je Stojanović.
Kinoteka prikazuje od 13. do 19. februara, u okviru ciklusa Velikani svetskog filma, Godarova ostvarenja “Koketna žena” (1955), “Šarlota i Veronika” (1959), “Šarlota i njen Žil” (1960), “Do poslednjeg daha” (1960), “Priča o ljubavi” (1961), "Žena je žena" (1961), "Sedam smrtnih grehova/Lenjost" (1962), "Živeti život" (1962), “Mali vojnik” (1963), “Rogopag/Novi svet” (1963), “Karabinjeri” (1963), “Prezir” (1963), “Udata žena” (1964), “Neobična banda” (1964), “Ludi Pjero” (1965), “Alfavil” (1965), “Muški rod, ženski rod” (1966), “Made in USA” (1966), dokumentarni film “Daleko od Vijetnama (Priča oko kamere)” (1967), “Kineskinja” (1967) i “Vikend” (1967).
U završnici ciklusa, 19. februara, biće održana tribina o novim tendencijama Godarovog stvaralaštva “Kraj revolucije je uvek početak nove”, a najavljeni su Ivan Velisavljević, Marko Kostić, Saša Radojević i Marko Grba Singh kao moderator.
Sajt Kinoteke je kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org
(SEEcult.org)
