Izlazne strategije umetnosti - (ne)vidljive taktike prekida
Izložba “Izlazne strategije - (ne)vidljive taktike prekida” u Umetničkom paviljonu “Cvijeta Zuzorić”, čiji je kustos Branko Popović, predstavlja radove više od 40 umetnika i grupa, preispitujući šta se događa kada umetnost napusti svoju konvencionalnu teritoriju i isklizne u situacije saradnje na drugim teritorijama, odnosno kada uspostavi “ekstrateritorijalni reciprocitet” koji ispražnjenu umetničku teritoriju čini dostupnom za korišćenje drugim društvenim akterima, iz drugih polja delatnosti – možda baš onih na koje je umetnost migrirala.
Osmišljena kao izložba-izvedba, “Izlazne strategije” mapira recentne lokalne (izvan)umetničke prakse i slučajeve prekida koji promišljaju i/ili realizuju privremene/stalne i singularne/kolektivne linije bega naspram dominantnog estetskog i produkcionog modela.
Izložba ima tri otvaranja, a posle prvog, 8. oktobra, kada je predstavljen koncept i specifična metodologija realizacije postavke, otvaranje “druge deonice” je 15. oktobra u 16.30 sati - diskurzivnom intervencijom + projekcijom Amaterski film/ amaterizam kao modus emancipacije Petre Belc i Ivane Momčilović, uz razgovor sa publikom. Ujedno počinje i radionica Socio-psihodramske vinjete o izlazu koju su osmislili i vode Tanja Marković i Gordana Marić Lalović, te performativne kolektivne šetnje Razgovori u Hodu koje su deo nomadskog projekta Artotekum Sunčice Pasuljević Kandić. U 18 sati biće predstavljen koncept izložbe-izvedbe i modalitet uključivanja publike u participativne radove/radionice predviđene za treće otvaranje, najavljeno za 22. oktobar. Biće najavljen i drugi zajednički izlet na Frušku goru, predviđen za nedelju, 9. oktobar. Kustos izložbe Branko Popović i prisutni umetnici izvešće kolektivno vođenje kroz drugu deonicu postavke koje će zapoceti re-enectmentom Resolution 2011 (2022) grupe Urtica na koji ce se nadovezati re-aktivacije arhive sećanja prekida drugih učesnika.
“Oktobra 2011. godine, odlukom o pokretanju postupka likvidacije nad vrednosnom delatnošću UMETNOST, donetom u toku trajanja 52. Oktobarskog salona, Umetnica i Umetnik obeležili su dan usvajanja UNESKO-ve ‘Preporuke o statusu umetnika’ donete u Beogradu oktobra 1980. godine. Preporukom, koju su usvojile sve UNESKO članice, regulisana su prava i slobode umetnika, uključujući moralna, ekonomska i društvena prava sa posebnim akcentom na pravo na zaradu i zdravstveno/penzijsko osiguranje. Oktobra 2022. godine, Umetnica i Umetnik pokrenuće re-enactment Resolution 2011 (2022), postupak likvidacije nad vrednosnom delatnošću UMETNOST iz razloga prestanka prirodnih uslova za obavljanje delatnosti”, naveo je Popović.
Među više od 40 učesnika/ca izložbe su: Marija Marković, Ivan Pravdić, Nikola Nikoletić, Zorica Janakova, Vesna Mitrović Parojčić, Irena Jović, Aleksandra Mirimanov, Vesna Vasović, Sead Kazanxhiu, Dragana Milivojević, Žužana Taloš, Jelica Ćulafić, Ana Momčilović, Smilja Ignjatović, Irina Janković, Aneta Stojnić, Dina Belančić, Mirjana Bugarski, Sanja Latinović, Radnički muzej Trudbenik, Vesna Vesić, Milan Rakita, Staniša Dautović, Grupa za konceptualnu politiku, Urtica (Violeta Vojvodić-Balaž, Eduard Balaž), Tanja Marković, Gordana Marić, Igor Blagojević, Olja Nikolić Kia, Igor Štiks, Stealth (Ana Džokić i Marc Neelen), Petra Belc i Ivana Momčilović, Jelena Jakonić, Dragana Latinović, Dragan Protić Prota (Škart), Lenka i Jeca Zelenović, Katarina Marinković, Gordana Belić, Nenad Jelesijević, Sunčica Pasuljević Kandić, minipogon, Debatni program ULUS-a…
Prema konceptu Popovića, koji je osmišljen u saradnji sa Umetničkim savetom ULUS-a, izložba-izvedba “Izlazne strategije” mapira lokalne (izvan)umetničke prakse koje preispituju pojam umetničkog rada/dela, društveni status umetnika, ekonomske uslove umetničke produkcije kao i institucionalne režime vidljivosti. Date prakse prekida i strategije izlaska promišljaju i/ili realizuju privremene/stalne i singularne/kolektivne linije bega naspram dominantnog proizvodnog i estetskog modela.
Recentne prakse koje izložba-izvedba mapira imaju predistoriju u radikalnim strategijama jugoslovenskih umetnika koji su tokom 70-ih godina 20. veka odlučili da “prekinu” umetnički rad, odnosno da ga korenito izmene, napuštajući institucije, povlačeći se iz javnog života, često propagirajući koncept nerada i besposličarenja (Marko Pogačnik, Miroslav Mandić, Slobodan Tišma i Čedomir Drča, Goran Đorđević, Mladen Stilinović i drugi). Tadašnje strategije odbijanja, pored toga sto su upućivale na kritički i emancipatorni potencijal umetnosti, reflektovale su i izvesnu frustraciju i rezignaciju zbog izostale realizacije društvenog angažmana umetnika koji bi doprineo transformaciji društva, ali i samog života.
Istorijski primeri odustajanja od (vidljive) umetničke produkcije i napuštanja institucionalnog konteksta mogu se, međutim, posmatrati upravo kao akt kojim se potvrđuje društvena dimenzija umetnosti. Različite strategije izlaska iz usko uspostavljenog umetničkog polja ka drugim poljima delovanja – utopijskim komunama, društveno-političkim pokretima, društveno-naučnom istraživanju, različitim oblicima (ne)rada, svakodnevnim aktivnostima – otvorile su prostor za dalja promišljanja umetničke prakse u savremenim nematerijalnim uslovima rada koje karakteriše rastuća hiperprodukcija i prekarnost. Iz tog novootvorenog prostora, kako je navedeno, proizilaze redefinisani oblici umetničke autonomije, van i nasuprot dominantnoj paradigmi kreativnih industrija, kao i alternativne (post)umetničke kartografije koje “beže” od hegemonih uspostavljenih teritorijalnosti, koje izložba-izvedba lokalno mapira.
Posebna pažnja je usmerena ka tendencijama koje upućuju na koncept “umetnosti-izvan-umetnosti”, to jest na prakse koje se samorazumeju (i) kao umetnost, ali koje ili izbegavaju da budu izvedene kao umetnost u pokušaju da osujete moćni aparat institucionalnog zarobljavanja, ili ne uspevaju da budu izvedene (i) kao umetnost jer ih dominantni legitimacijski diskurs ne priznaje/prepoznaje kao takve.
Izložba poziva na vraćanje u zajedničku upotrebu i zajednički prostor onoga što je odvojeno i podeljeno – sfere umetnosti, društvenosti i svakodnevnog života.
Namera autora je dati vidljivost onim (izvan)umetničkim praksama/diskursima koje karakteriše institucionalna, tražena ili trpljena, nevidljivost to jest isključenost.
Izložbeni prostor Paviljona “Cvijeta Zuzorić” time postaje privremena ekstrateritorijalna zona susreta i saradnje “umetnosti bez teritorije” i vanumetničkih aktivnosti koje nastanjuju ispražnjeni prostor umetnosti.
Konceptom izložbe, koja je mala pripremnu fazu u vidu serije radnih susreta kustoskog tima sa pozvanim/prijavljenim učesnicima, oktobarski deo programa podeljen je na tri etape/deonice otvaranja i prilika je za najintenzivnije uključivanje šire umetničke zajednice i posetilaca/publike.
Faze pripreme, postavke i izvedbe biće dokumentovane i tako nastali tekstualni i audio-vizuelni materijali činiće okosnicu kataloga koji je planiran u formi mape-kartografije preklapanja (van)umetničkih teritorija i situacija.
Kustos izložbe dr Branko Popović, pozorišni reditelj, kustos i teoretičar performativnih i vizuelnih umetnosti, doktorirao je Studije filma i teatra na Univerzitetu u Bolonji 2012. godine i diplomirao pozorišnu režiju na Visokom nacionalnom institutu za film i pozorište (INSAS) u Briselu. Aktivan je, kroz brojne projekte realizovane u regionu, Evropi i Aziji, na polju heterogenih praksi post-režijskog teatra, institucionalne kritike i radikalne muzeologije. Između ostalog, bio je ko-inicijator i kustos umeničko-aktivisticke platforme f.a.c.k. nastale 2012. u okviru pokreta kulturnih okupacija u Italiji; kurirao je dve edicije međunarodnog projekta FACK MSUV: Perfoming the Museum as a Common (2014) i NEW mUSEum (2016) u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine; kurirao je zložbu Nežne strategije otpora (2019) fotografa i performera Róberta Szabóa Benkea, u koprodukciji MSUV i Ludvig muzeja u Budimpešti.
Izložba-izvedba “Izlazne strategije” biće otvorena do 27. oktobra, a podržali su je Ministarstvo kulture i informisanja Srbije, Sekretarijat za kulturu grada Beograda i ERIAC Srbija.
*Foto/video: Izlazne strategije
(SEEcult.org)
