Jugoslovenska arhitektura u MoMA
Muzej moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku najavio je za drugu polovinu 2018. godine reprezentativnu izložbu jugoslovenske arhitekture iz perioda od 1948. do 1980. godine, koja obuhvata više od 400 crteža, modela, fotografija i filmskih snimaka iz gradskih arhiva, privatnih i muzejskih kolekcija iz celog regiona.
Izložba “Toward a Concrete Utopia: Architecture in Yugoslavia, 1948-1980” (Ka betonskoj utopiji: Arhitektura u Jugoslaviji, 1948-1980) biće otvorena 15. jula u MoMA, koji je istakao da će to biti prvo predstavljanje izuzetnih dela vodećih arhitekata socijalističke Jugoslavije američkoj i međunarodnoj javnosti. Izložba će istaći značajan, ali još uvek nedovoljno istražen opus modernističke arhitekture, čije napredno razmišljanje ima uticaj i danas.
Pozicionirana između kapitalističkog Zapada i socijalističkog Istoka, Jugoslavija je izbegla hladnoratovsku podelu izborom “trećeg puta”, kao jedna od vodećih zemalja Pokreta nesvrstanih, koji je osnovan 1961. godine i formalno nije pripadao nijednom bloku. Istovremeno, kako navodi MoMA, jugoslovenska vlada je započela ubrzanu modernizaciju i izgradnju, u cilju privrednog razvoja, unapređenja svakodnevnog života građana i afirmisanja raznovrsnostin kultura u regionu. Država je proširila te napore i izvan granica, unapređujući urbanizam i izgradnju širom zemalja u razvoju, posebno nesvrstanih zemalja u Africi i na Bliskom Istoku.
Jugoslovenske arhitekte odgovorile su na kontradiktorne zahteve i uticaje razvojem posleratne arhitekture koja je podjednako bila na liniji, ali se i razlikovala od pristupa koje je bilo moguće videti u ostatku Evrope i šire.
Miodrag Živković, Spomenik Bitki na Sutjesci, 1965-71, Tjentište, BiH, pogled sa zapadne strane, foto: Valentin Jeck, zbirka MoMA, Njujork (2017)
Jugoslovenska arhitektura koja je obuhvatala i nebodere građene u stilu međunarodne prakse i brutalističke “društvene kondenzatore”, manifestovala je radikalnu raznolikost, hibridnost i idealizam koji su karakterisali i samu jugoslovensku državu, naveo je MoMA u najavi izložbe, koja istražuje širok raspon tema – od procesa urbanizacije velikih razmera, preko upotrebe tehnologije u svakodnevnom životu, spomenika i memorijalizacije, do globalnog dometa jugoslovenske arhitekture.
Izložba obuhvata radove najvažnijih jugoslovenskih arhitekata, među kojima su Bogdan Bogdanović (1922-2010), Juraj Neidhardt (1901-1979), Svetlana Kana Radević (1937–2000), Edvard Ravnikar (1907-1993), Vjenceslav Richter (1917-2002) i Milica Šterić (1914-1998).
Stojan Maksimović, Sava centar, 1979, Beograd, Srbija. Pogled iz konferencijske sale, foto: Valentin Jeck, zbirka MoMA, Njujork (2016).
Od skulpturalnog enterijera Bele džamije u ruralnoj Bosni, preko rekonstrukcije Skoplja posle zemljotresa (1963), koju je osmislio japanski arhitekta Kenzo Tange, do Novog Beograda sa velikim ekspresivnim stambenim blokovima i javnim zgradama, izložba istražuje jedinstveni raspon formi i oblika produkcije jugoslovenske arhitekture i njen distinktivan, a višestruki karakter.
Mihajlo Čanak, Leonid Lenarčić, Milosav Mitić i Ivan Petrović. Zgrada B9, Blok 21, 1959-65. Novi Beograd, Srbija. Foto: Ivan Petrović
Izložbu organizuje glavni kustos za arhitekturu i dizajn u MoMA Martino Stierli, gostujući kustos je Vladimir Kulić, a saradnica Anna Kats, takođe iz Odeljenja za arhitekturu i dizajn MoMA-e.
Janko Konstantinov, Telekomunikacioni centar, 1972-81, Skoplje, Makedonija
Izložba će biti otvorena šest meseci, odnosno do 13. januara 2019.
*Na vrhu: Edvard Ravnikar, Trg revolucije - danas Trg republike, 1960-74, Ljubljana. Pogled na Trg, foto: Valentin Jeck, kolekcija MoMA, 2016.
(SEEcult.org)
