Najstarija nagrada Motovun film festivala, “Pedeset godina”, dodeljena je reditelju Bogdanu Žižiću, koji se i u svojim veteranskim godinama bavi potisnutim kontroverzama društva, pa je tako u filmu “Damnatio memoriae” dokumentovao najsveobuhvatniju sliku uništenih spomenika pokreta otpora u Drugom svetskom ratu, a poslednjim filmom “Jasenovački memento” vratio se temi ustaškog logora smrti, ovoga puta prikazujući hroniku zločina.
Motovunska nagrada “Pedeset godina” dodeljena je Žižiću u jubilarnoj godini MFF-a kao jednom od najvećih i najplodonosnijih dokumentarista i jednom od najnagrađivanijih domaćih filmskih autora uopšte.
Nagrada mu je dodeljena, kako je saopštio MFF, za izdržljivost unutar kinematografije koja nikad nije mazila svoju decu, te kao “počast celoživotnom maratonu ka zlatnom jubileju u uslovima u kojima je, osim ljubavi i strasti prema filmu, nužno imati i veliku snagu volje”. Takođe, dodeljena mu je za kontinuirani rad duži od pola veka, koji je primer “velike gladi za istinom u društvu u kojem istorijske činjenice vrlo lako bivaju izvrdane i odbačene”.
Pre 50 godina, kako podsećaju organizatori MFF-a, održana je premijera Žižićevog filma “Jasenovac”, snimljenog tokom pripreme otkrivanja spomenika žrtvama ustaškog logora – “Cvijeta nade” arhitekte Bogdana Bogdanovića. Žižić se vratio temi jasenovačkog logora podstaknut stalnim pokušajima relativizacije počinjenih zločina.
Jasenovački memento
Snimljen bez intervjua i oslanjanja na svedočanstva i, umesto toga, stavljanjem naglaska na povesne analize stručnjaka i vlastiti tekst, “Jesenovački memento” potresna je hronika masovnog zločina i važan dokument toliko potreban u vremenu alternativnih činjenica, istakli su organizatori MFF-a, koji će biti održan jubilarni, 20. put od 25. do 29. jula.
Jasenovački memento
Rođen 1934. u Solinu, Žižić je tek nakon završenih studija prava odlučio da brakorazvodne parnice zameni filmskom strukom i uskoro nakon zaposlenja u Zagreb filmu, 1964. godine, snimio je svoj prvi film “Poplava”, koji se i danas smatra jedinim potpunim dokumentom strašnog događaja koji je pogodio Zagreb. Žižić je kasnije postao jedan od najvažnijih hrvatskih i jugoslovenskih reditelja, čiji kratki dokumentarni i igrani filmovi dobijaju nagrade na važnim međunarodnim festivalima, a njegova prva dva duga igrana filma – “Kuća” (1975) i “Ne naginji se van” (1977), osvojila su Zlatne arene na festivalu u Puli zbog čega je ušao u domaću filmsku istoriju kao jedini osvajač dve nagrade Velika Zlatna arena za svoja dva dugometražna filma.
Bogdan Žižić, desno, Branko Blažina, levo, na snimanju filma 'Ne naginji se van', foto: arhiva Bogdan Žižić
Za glavnu ulogu u filmu “Kuća” Zlatnom arenom nagrađena je i Jagoda Kaloper, koja je time ostvarila jednu od prvih emancipatorskih rola unutar jugoslovenskog filma, u kojem su žene do tada uvek glumile ili majke ili ljubavnice ili prostitutke.
Jagoda Kaloper, film Kuća, foto: Klasik TV
Tema represije, morala ratnih pobednika i upitnost (ne)sećanja, teme su koje oduvek preokupiraju Žižića, barda dokumentarizma koji je i prvi ušao s kamerom na Goli otok, gde je pratio i snimao svog velikog prijatelja Alfreda Pala, preživelog iz nacističkih logora, ali i partizana koji je dvaput robijao na Golom otoku. Okupiran pitanjem sećanja, snimio je film o uništavanju partizanskih spomenika “Damnatio memoriae”, ali i biografski film o Vladi Gotovcu, velikom pesniku i političaru, napravljenom iz intimističke perspektive s potresnim svedočanstvom njegova robijanja u Staroj Gradiški.
S navikom nesuglasja s većinskim, Žižić je 90-ih postao nepoželjan na čelu Zagreb filma, u atmosferi prokazivanja koja je još jednom zahtevala veliku izdržljivost, podsetio je MFF, kontatujući da tu osobinu taj veliki reditelj i scenarista svakako poseduje. Nagrada “Pedeset godina” slavi upravo tu ključnu osobinu potrebnu veteranu i maratoncu domaće kinematografije.
MFF dodeljuje nagradu “Pedeset godina” u saradnji s Hrvatskim društvom filmskih reditelja.
*Foto na vrhu: Bogdan Žižić (ZagrebDox, fotografkinje: Dinka Radonić, Nina Đurđević)
(SEEcult.org)