Okupljeni na Trgu partizana

Umetničkim programom “Okupljeni na Trgu partizana”, čiji je urednik reditelj Bojan Đorđev iz Beograda, u Užicu će od 7. do 9. novembra biti obeleženo 70 godina od pobede nad fašizmom, uz učešće grupe umetnika i teoretičara iz Srbije, Hrvatske i Slovenije, koji će preispitati današnji trenutak iz perspektive nasleđa Narodnooslobodilačke borbe.

Uz pozorišnu predstavu Đorđeva “Nije to crvena, to je krv!”, zasnovanu na partizanskoj poeziji, program čine i zidne novine “Lekcije o odbrani” udruženja Kurs iz Beograda o ulozi umetnika i radnika u kulturi za vreme Užičke republike, zatim instalacija “Slike regulisanih ili nekontrolisanih teritorija” Siniše Ilića, koji istražuje imaginarijum borbe na pozadini prepoznatljivog evropskog pejzaža, performans Selme Banich “Mirovanje”, te serija predavanja sa diskusijama u vezi sa antifašističkim kulturnim nasleđem koje će održati Branko Popović, Vladimir Marković, Gal Kirn, Sabina Sabolović, Aldo Milohnić i Miklavž Komelj.

Užice je, kako podseća Đorđev, upisano u svetsku istoriju kao centar prve oslobođene teritorije u okupiranoj Evropi. Užička republika, ma kako kratko trajala, najavila je ono što je kasnije bilo motor pobede nad fašizmom u tadašnjoj Jugoslaviji i Evropi: solidarnost i hrabrost evropskog naroda, koja stoji nasuprot zvaničnim državnim politikama.

Prema rečima Đorđeva, ta borba i pobeda nad fašizmom se poslednjih dvadesetak godina u lokalnom kontekstu relativizuje, problematizuje, falsifikuje i negira. To ne bi trebalo da iznenađuje, s obzirom na strukturalne veze fašizma i kapitalizma: 20 godina restauracije kapitalizma kroz privatizaciju društvene imovine, uništavanja socijalne države i pretvaranje političkih protesta radničke klase 1980-ih u etničke sukobe 1990-ih - u ime demokratije i stvaranja nacionalnih država na prostoru bivše Jugoslavije, uništava i sve tekovine NOB-a.

    Nije to crvena, to je krv, foto: Nada Žgank

Program “Okupljeni na Trgu partizana” tematizuje aktuelnost antifašističke borbe u sadašnjem trenutku, priključujući se brojnim sličnim inicijativama u svim bivšim jugoslovenskim republikama, koje u poslednjih nekoliko godina rade na društvenoj afirmaciji komunističkog i antifašističkog nasleđa Jugoslavije.

Đorđev podseća i da se slovenački filozof Rastko Močnik pita u svojoj knjizi tekstova “Koliko fašizma” iz 1995. godine da li će narod Evrope biti u stanju da pobedi fašizam kao što ga je pobedio 1945. Močnik je direktno bio podstaknut rekom bosanskih ratnih izbeglica i načinom na koji su ih države nastale raspadom Jugoslavije dočekale. Danas, 20 godina kasnije, izbeglice u Evropu dolaze iz Azije i Afrike –  mnoge preko država bivše Jugoslavije, a Močnikovo pitanje – da li će narod Evrope danas pobediti fašizam – čini se nikad aktuelnijim.

Države današnje Evrope, zatečene pred zadatkom osnovne humanosti, grčevito brane svoj svet privilegija, čija je posledica svet iz kojeg izbeglice beže. Opstanak društvenog sistema koji se brani uslovljen je podelom sveta prema kojoj se veliki deo čovečanstva smatra pogodnim za eksploataciju, pogodnim za život ispod granica egzistencijalnog minimuma, pogodnim za razaranje. To je fašizam koji treba pobediti 2015. godine, poručuje program “Okupljeni na Trgu partizana” koji je nastao na inicijativu umetničkog direktora Narodnog pozorišta iz Užica Nemanje Rankovića i reditelja Bojana Đorđeva.

    Siniša Ilić, ilustracija

Program će početi 7. novembra u Narodnom pozorištu uvodnim izlaganjem Branka Popovića o Užičkoj republici, te predavanjem sociologa Vladimira Markovića o političkom nasleđu antifašizma.

U Narodnom pozorištu biće izvedena i predstava “Nije to crvena, to je krv!”, u režiji Đorđeva, koja uspostavlja veze između jugoslovenske komunističke, revolucionarne i partizanske poezije (Abrašević, Bor, Ćopić, Davičo, Dizdar, Janevski, Jeličić, Kajuh, Kaštelan, Kovačić, Matić, Nazor, Popa, Popović, Ristić, Sarajlić, Šopov, Vešović, Vukosavljević, Župančić) i performansa.

Uz Đorđeva, u autorskom timu te predstave su i Miloš Đurović, Siniša Ilić, Dragana Jovović, Stipe Kostanić, Ana Mandić, Dijana Marojević-Diklić, Maja Mirković, Katarina Popović i Miloš Timotijević.

U okviru govornog programa, Gal Kirn iz Ljubljane održaće 8. novembra predavanje o politici sećanja na NOB, između ostalog i na primeru modernističkih spomenika, a Sabina Sabolović iz kustoskog kolektiva WHW/Što, kako i za koga? iz Zagreba daće pregled polemičkih izložbi koje u javnu sferu vraćaju teme i figure potiskivane zarad uspostavljanja nacionalističkog konsenzusa, tipičnog za sve države nastale raspadom Jugoslavije.

    Gal Kirn i Sabina Sabolović

Za 9. novembar najavljeno je predavanje sociologa kulture Alda Milohnića iz Ljubljane o partizanskom i savremenom pozorištu otpora, te pesnika, istoričara i teoretičara umetnosti Miklavža Komelja, koji istražuje veze partizanskog pokreta i umetničke avangarde.

Završni dan programa, 9. novembar, biće u znaku šestočasovnog performansa “Mirovanje” koji će umetnica Selma Banich iz Zagreba izvesti na Trgu partizana, a zamišljen je kao subverzivan čin otpora, refleksije i odbijanja prisilne normalizacije društvenih odnosa.

    Selma Banich

Od početka programa biće dostupne zidne novine Kursa (Miloš Miletić i Mirjana Radovanović) “Lekcije o odbrani/Perom i puškom i kičicom i bombom”, a u Narodnoj biblioteci će od 7. do 10. novembra biti izložena instalacija beogradskog umetnika Siniše Ilića “Slike regulisanih ili nekontrolisanih teritorija”. Reč je o rukom izvedenim intervencijama mastilom ili bojom na fotografijama objavljenim u reprezentativnim monografijama evropskog krajolika proteklih decenija. Teren sa slika prepoznaje se kroz romantizovanu ikonografiju 20. veka: osvajanje prirode, ucrtavanje putanja istraženih područja, prozivodnja, gradovi sa tradicijom, izgradnja i razvoj, ali i kroz aktuelan trenutak, neizvestan u pokušajima uznemiravanja privida kontrole.

    Kurs, mural "20. oktobar" u Beogradu

Program “Okupljeni na Trgu partizana” realizuje se u koordinaciji sa 20. Jugoslovenskim pozorišnim festivalom u Užicu, koji će biti održan od 8. do 14. novembra pod sloganom “No pasaran!”

Program su podržali Ministarstvo kulture i informisanja Srbije i Grad Užice.

*U PRILOGU: apstrakti i biografije

(SEEcult.org)