Predstava “Vavilon”, koreodramski autorski projekat scenariste, reditelja i koreografa Miroslava Kožika i kompozitora Miroslav Bakoa, trijumfovao je na 44. smotri slovačkih pozorišnih društava u Vojvodini “Pozorišne lovorike” (Divadelny varin), održanim od 4. do 13. oktobra u Staroj Pazovi.
Na toj najvećoj smotri vojvođanskih Slovaka izvedeno je 14 predstava iz 13 mesta u kojima žive pripadnici te nacionalne manjine (Pivnica, Selenče, Bačkog Petrovca, Novog Sada, Lalića, Bačke Palanke, Padine, Erdevika, Vojlovice, Kulpina, Kisača, Kovačice i Stare Pazove), a “Vavilon” je osvojio četiri nagrade, uključujući za najbolju predstavu u celini.
Predstava “Vavilon”, u produkciji SKUD “Čmelik” i AP “VHV” iz Stare Pazove, osvojila je i nagrade za najbolju režiju, muziku i scenski pokret.
“Vavilon” će predstavljati pozorišna društva vojvdojanskih Slovaka na tradicionalnom festivalu koji se svakog proleća održava u Martinu u Slovačkoj.
Najbolja scenografija je Borbore Jelisove, rađena za predstavu “Negativci” Romana Olekšaka iz Bačkog Petrovca, u režiji Ivana Hansmana Jeseneskog, dok je za kostimografiju nagrađen pripala Aleksander Bako, koji je i reditelj predstave “Pogreb” Ivana Holuba AP “Zvolen “iz Kulpina.
Za najbolju glumicu proglašena je Ana Kanašova za naslovnu ulogu u predstavi “Draga naša profesorka” Ljudmile Razmovske koju je na scenu SKUD-a “Heroj Janko Čmelik” u Staroj Pazovi postavila Anička Balažova, inače kćerka nagrađene glumice. Nagrada za najbolju mušku ulogu otišla je u Pivnice Janu Kmećku za ulogu u autorskom projektu “Ko od koga” Katarine Miškove Hitzingerove .
Festivalski žiri, koji su činili svestrani pozorišni stvaralac Miroslav Benka i glumice Monika Necpalova iz Slovačke i Aleksandra Pleskonjić Ilić iz Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, dodelio je i više diploma i pohvala za glumačka ostvarenja.
Imajući u vidu da je scenskim rezultatom “Vavilon” bio za tri koplja iznad svih ostalih 13 predstava, žiri nije vršio rangiranje ostalih učesnika, niti je neku predstavu svrstao na drugo ili treće mesto, iako je prema propozicijama to mogao da učini.
Predstava “Vavilon” proglašena je za najuspešnije pozorišno ostvarenje i na letošnjem “Festivalu festivala” amaterskih pozorišta u Trebinju, na kojem su učestovale po dve prvoplasirane predstave sa republičkh festivala Crne Gore, BiH i Srbije. Stoga SKUD “Heroj Janko Čmelik” nastupa sa “Vavilonom” pod sloganom :“Najbolji u tri države. Stvarno najbolji!”
Staropazovačka scena, inače, nosi ime jednog od najvećih slovačkih dramskih pisaca svih vremena - evangelističkog sveštenika Vladimira Hurbana Vladimirova (1884-1950), po kome su dobila ime i amaterska pozorišta iz Bačkog Petrovca i Kovačice.
Publika je iz Kovačice videla predstavu “Ženidba i udadba” Jovana Sterije Popovića, koju je scenski upodobio beogradski glumac komičar Milenko Pavlov, a iz Bačkog Petrovca izvedena je predstava “Negativci” Romana Olekšaka u režiji Ivana Hansamna Jesenskog, profesionalnog reditelja, inače Petrovčanina koji živi i radi u Slovačkoj.
Pored “Vavilona”, SKUD “Čmelik” imalo je još jednog svog predstavnika na 44. smotri - dramu“Draga naša profesorka” Ljudmile Razumovske, u inventivnoj režiji Anjičke Balaž, mlade profesorke fizičke kulture u lokalnoj osnovnoj školi.
Ta predstava, u kojoj glavnu ulogu igra rediteljkina majka, zaposlena kao kuvarica u dečjoj ustanovi, bila je drugoplasirana na festivalu u Irigu i na nedavno održanom festivalu u Jaši Tomiću.
44. slovačke “Pozorišne lovorike” razlikuju su od svih dosadašnjih pre svega po repertoaru, čija je osnovna karakteristika dominacija savremnih dramskih pisaca iz Slovačke - osam od ukupno 14 autora (i još dva autora Slovaka iz Vojvodine).
Izvedena su dela samo četvorice autora van slovačkog dramskog kruga, što dosad nije zabeleženo: srpskog komediografa Jovana Sterije Popovića (Ženidba i udadba, Kovačica), italijanskog autora Darija Foa (Ne mogu da platim, neću da platim, Vojlovica ), Ruskinje Ljudmile Razumovska (Draga naša profesorka, Stara Pazova) i američkog autora Robina Hovda (prikaz insenacije “Savršeno venčanje”, Kisač).
Ostale predstave nastale su prema delima savremenih slovačkih dramskih autora, a to su Miroslav Kožik (Vavilon, Stara Pazova), Jan Hrubik (Ljubav ili nešto drugo, Novi Sad) i Tango Milardo (Lalić), zatim Roman Olekšak (Negativci, Bački Petrovac), Ladislav Nađaši - Jege (Mali opanci sv. Florijana, Selenča), Elena Hožan (Život je čudo, Bačka Planaka), Katarina Mišik Hicinger (Ko od koga, Pivnice), Laco Kerata (Nedelja, Padina), Peter Piščanek (Događaj(?!) Ljudevita Dvonča, Erdevik, roman dramatizovala rediteljka Ana Kovar).
Prva smotra dramskog stavralaštva vojvođanskih Slovaka održana je 1969. godine i od tada se redovno održava svake godine, i to u različitim mestima.
Prvih desetak godina nijednu predstavu na toj smotri nije režirao reditelj Slovak iz Vojvodine sa završenom pozorišnom akademijom ili fakultetom, jer ih nije ni bilo.
Prvi Slovak iz Vojvodine koji je bio školovani reditelj je Ljuboslav Majera iz Bačkog Petrovca, koji je pre dve godine obeležio 60. rođendan i 35 godina pozorišnog rada.
Povodom jubileja Ljuboslava Majere, profesora režije na Akademiji umetnosti u Novom Sadu i u Slovenskoj Bistrici, izdata je i monografija “Majera” čiji je autor Pavel Maćuh, novinar i glumac.
Uz Majeru, najpozantiji profesionalni slovački pozorišni stavaralac je Miroslav Benka (Ašanja, 1956) koji je, pored glume na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, diplomirao i režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu i jedan je od najkreativnijih reditelja u Srbiji u žanru neverbalnog teatra. U tom žanru je i zaokružio svoj koreodramski ciklus u koji je smestio pet prstenastih predstava pokreta na scenskoj “ruci” pod nazivom “Hleba i igara”, čiji je scenarista, reditelj i autor total dizajna.
Velika je sreća za dramske amatere, glumce i režisere što su na 44. “Pozorišnim lovorikama” imali mogućnost da učestvuju u pozorišnim radionicama koje organizovao i vodio Benka, inače i član žirija te smotre.
Pored Majere i Benke, pozorišni život vojvođanskih Slovaka poslednjih decenija obogatili su i diplomirani reditelji Jan Makan, Jan Čanji, Ivan Hansman Jesneki, kao i diplomirani dramaturg koji često režira Vladislava Fekete.
Stogodišnja tradicija pozorišnog života ovdašnjih Slovaka, vrhunska scenska ostvarenja koja su poslednjih godina postizale njihove amaterske trupe na Vojvođanskom (Stara Pazova), Republičkom (Kula) i Jugoslovenskom festivalu (Trebinje), kao i veliki broj kreativnih, školovanih, reditelja, a posebno talentovanih glumaca, opredelilo je Izvršno veće Vojvodine da u martu 2003. godine osnuje profesionalno Slovačko vojvođansko pozorište u Bačkom Petrovcu. Tada je osnovan i Rusinski profesionalni teatar “Đađa” u Ruskom Krsturu i Rumunski u Vršacu.
Razvoju scenskog izraza u slovačkim amaterskim pozorištima doprineli su i daroviti, obrazovani, maštoviti reditelji koji i bez formalnih diploma pripremaju predstave sa kreativnim glumačkim ansamblima i osvaju najviša priznanja u zemlji i svetu, obogaćujući ukupan domaći pozorišni život.
Među njima je najistaknutiji veteran scene Fedor Popov iz Padine, zatim glumac i reditelj iz Stare Pazove Aleksander Bako, Jan Kmećko iz Pivnice, Jan Privizer iz Kisača, pa sve do najmlađih pozorišnih stavaralaca: Danuše Hriješik iz Kovačice, Ane Kovar iz Novog Sada, Miroslava Kožika, Anjičke Balaš i Miroslava Bakoa, kompozitora iz Stare Pazove.
Branko Rakočević