Preminuo Žan-Lik Godar
Čuveni francusko-švajcarski filmski reditelj Žan-Lik Godar (Jean-Luc Godard), ključna figura Novog talasa koji je krajem 50-ih i tokom 60-ih godina radikalno uticao na filmsku umetnost, preminuo je u 92. godini, objavio je 13. septembra Liberasion.
Rođen 1930. u Parizu, Godar je bio jedan od vodećih svetskih reditelja i jedan od poslednjih živih predstavnika francuskog Novog talasa. Tokom karijere eksperimentisao je novim načinima pričanja priče i stvaranja filmova koji su uticali na čitav niz mlađih generacija filmskih umetnika.
Među Godarovim najznačajnijim filmovima s kraja 50-ih i iz 60-ih godina su: kratki “Koketna žena” (1955), “Šarlota i Veronika” (1959), “Šarlota i njen Žil” (1960), te “Do poslednjeg daha” (1960), kojim je debitovao u polju dugometražnog igranog filma i koji je postao simbol Novog talasa, zatim “Priča o ljubavi” (1961), "Žena je žena" (1961), "Sedam smrtnih grehova/Lenjost" (1962), "Živeti život" (1962), “Mali vojnik” (1963), “Rogopag/Novi svet” (1963), “Karabinjeri” (1963), “Prezir” (1963), “Udata žena” (1964), “Neobična banda” (1964), “Ludi Pjero” (1965), “Alfavil” (1965), “Muški rod, ženski rod” (1966), “Made in USA” (1966), dokumentarni film “Daleko od Vijetnama (Priča oko kamere)” (1967), “Kineskinja” (1967), “Vikend” (1967)...
Godar je aktivno učestvovao u studentskim protestima 1968, a film je postao njegovo oružje u borbi protiv sistema (Kineskinja, Week-End...). Predlagao je idealistički film koji će proletarijatu omogućiti dobijanje sredstava za proizvodnju i distribuciju. Nastojao je da pravi filmove koji su bili suprotni od holivudske produkcije.
Tokom 70-ih godina okreće se eksperimentalnom filmu, a 80-ih pravi filmove za široku publiku, sa velikim filmskim zvezdama. Devedesetih se vratio eksperimentalnom filmu (Zbogom jeziku, 2014, Knjiga slika, 2018), a snimio je i televizijski serijal “Historie(s) du Cinéma” - istoriju filma na filmu koja se bavi posredno i istorijom 20. veka. Taj filmski esej ili poema o filmu, kako je nazvan, sastavljena je od vizuelnih, zvučnih i tekstualnih citata brojnih filmova - od početka kinematografije do kraja 20. veka.
Nedavno je, inače, u izdanju Filmskog centra Srbije i kuće Ultimatum objavljena knjiga “Žan-Lik Godar permanentni revolucionar” Berta Rebhandla, u prevodu Nikole Cvetkovića, biografija tog slavnog reditelja kroz njegove filmove.
“Žan-Lik Godar je figura na granici između biografije i dela, između istorije i pisanja istorije, između subjektivnosti i politike, između moderne umetnosti i digitalnog doba, ključna figura filma kao ključ za pitanja i teme 20. i 21. veka”, ocenio je u uvodu knjige Rebhandl, ukazujući da se Godar u svom dugom životu "sve više identifikovao sa svojim delom – lični doživljaji postajali su sve nevažniji, dok se on, sa više od sto naslova u svojoj filmografiji, pojavljuje kao neka vrsta svesvetskog duha kina".
Godar je još 1994. godine snimio autobiografski film “JLG”, a njegove biografije objavili su i Kolin Makejb (Velika Britanija), Ričard Brodi (SAD) i Antoan de Bek (Francuska).
Knjiga “Godar - biografija” Antoana de Beka, objavljena 2017. godine u izdanju zagrebačke kuće Sanford na hrvatskom, hronološki i iscrpno predstavlja filmove, ideje, ali i lični život, pikanterije, ideološka zastranjivanja i politički aktivizam Godara, kao i širi kontekst francuske i evropske kinematografije i istorije.
Godarovi filmovi 60-ih godina već su na premijerama proglašavani za kanonske, za remek dela, mada ga nisu svi voleli, podsetio je na promociji te knjige u Jugoslovenskoj kinoteci književni i filmski kritičar Dario Grgić iz Zagreba, navodeći kao primer Žila Deleza koji je Godarove filmove nazivao “hičkokovsko-marksističkom kinematografijom”. “Godar se rugao snobizmu, odbacivao svaki kliše, analizirao druge autore čineći to ponekad i kao razmaženo derište. Sve mu je bilo dopušteno, ali to su bila druga vremena, puno slobodnija od današnjih i to se iz ove knjige oseti”, ocenio je Grgić.
Filmski kritičar i teoretičar Miroljub Stojanović tada je istakao da je Godarova generacija prva koja je počela da smešta istoriju filma u svoje filmove, uvodeći citatnost kao formalni princip. “Toga je danas mnogo, ali Godar je u tome prvi, jedini i neponovljiv”, naveo je Stojanović.
Fakultet za medije i komunikacije u Beogradu objavio je 2017. godine Godarove teze o političkom snimanju filmova "Šta da se radi?"
Godar je 2010. godine dobio Počasnu nagradu američke Akademije filmske umetnosti i nauke, ali nije prisustvovao ceremoniji.
Međunarodna federacija filmskih arhiva (FIAF) dodelila mu je 2019. godine svoju nagradu, koja mu je uručena u Lozani, na svečanosti u sedištu Švajcarske kinoteke, a slavni reditelj posvetio je to priznanje uspomeni na Iris Barry (1895-1969), prvoj kustoskinji Filmske biblioteke (kasnije Odeljenja za film) Muzeja moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku, koja je bila jedan od osnivača FIAF-a. Na ceremoniji je istaknuto da je Godarova kreativnost duboko ukorenjena u njegovom širokom poznavanju filmske istorije i u godinama koje je proveo kao kritičar u časopisu "Filmske sveske" (Cahiers du Cinéma), u kojem je i započeo karijeru. Istaknuto je i da je Godar duhovni sin Francuske kinoteke i njenog osnivača Anrija Lengloa koji je, pored toga, uvek bio zainteresovan i za filmske tehnologije, za razvoj kamere i tehnike snimanja.
(SEEcult.org)
