Preminuo Zdravko Zupan

Istaknuti strip umetnik Zdravko Zupan, istoriograf, izdavač i urednik, koji je ove godine obeležio pola veka rada, preminuo je u Beogradu u 65. godini.

Zupan je prema mnogima bio ključna ličnost modernog jugoslovenskog i balkanskog stripa, a preminuo je 9. oktobra u Zemunskoj bolnici od posledica srčanog udara, saopštilo je Udruženje stripskih umetnika Srbije, čiji je bio jedan od osnivača.

Dobitnik priznanja za doprinos srpskom stripu na nedavnom 13. Međunarodnom salonu stripa u Beogradu, Zupan je, između ostalog, utemeljio je istoriografiju jugoslovenskog stripa, crtao stripove za velike svetske izdavače Diznija, Hanu-Barberu i Kauku, a urednički je osmislio mnoga izvanredna izdanja za decu i odrasle.

Stripovi su mu objavljivani u dvadesetak zemalja na tri kontinenta, na više od 15 jezika.

      Likovi

Rođen u Zagrebu 7. februara 1950. godine, Zupan se i ranom detinjstvu preselio sa porodicom u Beograd, gde je završio osnovnu i Grafičku tehničku školu, a potom nastavio studije na likovnom odseku Više pedagoške škole u Beogradu.

Jedan je od osnivača stripske grupe Beogradski krug 2, a bio je i član sekcije istoričara umetnosti ULUPUDS-a od 1987. godine i jedan od utemeljivača Udruženja stripskih umetnika Srbije 2010. godine.

Ove godine obeležio je 50 godina od objavljivanja svog prvog stripa samostalnom autorskom izložbom u Beogradu i Nišu.

     Autoportreti

Zupan je debitovao kao strip umetnik 1965. godine u beogradskom "Malom ježu", a dve godine kasnije počeo je saradnju sa gornjomilanovačkim “Dečjim novinama”.
 
Polovinom 70-ih godina nacrtao je dve epizode stripa “Fix und Foxi” za poznatog minhenskog izdavača Rolfa Kauku. Radio je kao crtač na licencnim serijalima “Tom & Jerry” prema scenarijima Lazara Odanovića i svojim za zagrebački “Vjesnik” i “Miki Maus” u francuskom magazinu "Le journal de Mickey" od 1991. do 1994. godine prema scenarijima Fransoaza Korteđanija. U Srbiji je bio zapažen Zupanov strip “Miki i Baš-Čelik” (Mikijev zabavnik, 1999) prema scenariju Nikole Maslovare, u izdanju “Politike”, u kojem je svet Mikija Mausa spojen sa srpskom narodnom bajkom.

    Miki i Baš-Čelik, 1999.

Zupan je tvorac i poznatih serijala “Zuzuko” i “Munja”, objavljivanih u Srbiji, Hrvatskoj i Rumuniji.

Pored stvaranja, Zupan se bavio istorijom i kritikom srpskog i jugoslovenskog stripa.

Publicistički rad započeo je 1979. na stranicama “YU stripa” uređujući rubriku “Iz istorije jugoslovenskog stripa”. Ta rubrika, u kojoj su prvi put predstavljeni mnogi autori, njihovi junaci, ali i izdanja, izlazila je sve do 1986. godine. Iz nje je proizašao i prvi tom monografije “Istorije jugoslovenskog stripa”, nastao u saradnji sa Slavkom Draginčićem 1986. godine, u kojem je dat iscrpan istoriografski pregled razvoja jugoslovenskog stripa sa kraja prošlog veka pa sve do 1941. godine, kao i biografije i stripografije skoro svih najvažnijih autora.

      Vek stripa u Srbiji

Tekstove iz te oblasti objavljivao je u raznim listovima i izdanjima, kako u zemlji (Glas omladine, Strip zabavnik, Naš strip, Stripoteka, Književna reč, Vreme...), tako i u inostranstvu (Tomart’s Disneyana, International Journal of Comic Art, Le Collectionneur de Bandes Dessines, Biografiččeskiй slovarь, Hudožniki ruškogo zarubežья 1917-1939, Donau, SIGNs, Strip revija).

Zupan je sa Živojinom Tamburićem i Zoranom Stefanovićem autor i kritičkog leksikona “Stripovi koje smo voleli: Izbor stripova i stvaralaca sa područja bivše Jugoslavije u XX veku” (Beograd 2011) koji je dobio nagradu za izdavački poduhvat godine na Beogradskom sajmu knjiga.

      Munja

Bio je organizator ili jedan od organizatora više značajnih izložbi stripa.

Zupan je radio i kao izdavač-urednik. Na jednoj strani, to su bila izdanja za poznavaoce kao što su revije “Cepelin” i “Ekstra cepelin” ili serija reprinta iz zlatnog doba srpskog stripa, a sa druge, paleta izdanja za decu, visoko ocenjena i od stručnjaka i od publike svih naraštaja – Dečji enigmatski zabavnik Munja, Munja strip i Munja bojanka.

Tokom 1987. godine bio je urednik stripa u legendarnom “Kekecu”, jednom od najznačajnijih strip-nedeljnika bivše Jugoslavije.

Krajem 1998. godine u saradnji sa V. Pavkovićem priredio je za “Stubove kulture” knjigu “Dečji bioskop” u kojoj su sakupljeni radovi “srpskog Vilhelma Buša” – slikara i pesnika Brane Cvetkovića, a uredio je i stripski dodatak u knjizi Srećka Jovanovića "Veliki san" (Arhiv, Pančevo, 2007).

Autor je monografije “Vek stripa u Srbiji” koja je 2007. proizašla iz saradnje sa festivalom GRRR!, kao i monografije “Veljko Kockar - strip, život, smrt” (2009), “Zigomar - Maskirani pravednik” (2011), “Uragan” (2012), “Doživljaji Mike Miša” (2014) i “Stripske majstorije Ive Kušanića” (2015). Priredio je i tematski trobroj časopisa “Gradac” posvećen stvaralaštvu Andrije Maurovića (2013).

     Genius

Zupan je dobitnik svih glavnih priznanja regionalnog stripa, među kojima su nagrada za teorijski doprinos razvoju jugoslovenskog stripa (IV Salon jugoslovenskog stripa, Vinkovci 1988), nagrada “Fra Ma Fu” za poseban doprinos razvoju jugoslovenskog stripa (OK ŠOV i Strip klub 85, Virovitica 1988), nagrada “Srećko Jovanović” (Međunarodni salon stripa, SKC Beograd, 2009), Memorijalna plaketa za doprinos srpskom stripu “Nikola Mitrović – Kokan”, Leskovac, 2011), nagrada za kritički leksikon “Stripovi koje smo voleli: Izbor stripova i stvaralaca sa područja bivše Jugoslavije u XX veku” (koautor sa Živojinom Tamburićem i Zoranom Stefanovićem), nagrada za izdavački poduhvat godine na Beogradskom sajmu knjiga, i stripski događaj godine u NIN-u (Beograd) i Jutarnjem listu (Zagreb), plaketa “Stevan Sinđelić” SO Pantelej za doprinos stripu i Priznanje za doprinos srpskom stripu Međunarodnog salona stripa u SKC (2015).

(SEEcult.org)