Ratni dnevnik Ratka Mladića u formi crteža
Umetnik Vladimir Miladinović predstavlja u galeriji Eugster u Beogradu monumentalni rad koji se sastoji od 400 crteža baziranih na ratnom dnevniku haškog osuđenika Ratka Mladića, odnosno dokumentu iz sudskog procesa koji je protiv njega vođen pred Međunarodnim sudom za ratne zločine u bivšoj Jugoslaviji u Hagu.
“Dnevnik” (The Notebook), na kojem je Miladinović radio prethodnih nekoliko godina, sastoji od niza pažljivo iscrtanih stranica dnevnika koji je pripremljen za potrebe sudskog procesa. Mladićev dnevnik pronađen je 2010. godine u Beogradu tokom jedne og pretraga koje je vodio istražni tim Haškog suda. Propušten u prethodnim pretragama, tada je pronađen lažni zid u jednoj od kuća u kojima se Mladić skrivao. Iza zida je pronađen veliki broj njegovih ličnih dnevnika, koje je vodio tokom ratnih 90-ih godina, kao i mnoštvo audio i video kaseta, fotografija i dokumenata koji svedoče o ratnim dejstvima. Kako bi taj dokument postao relevantan dokazni materijal, upotrebljiv pred sudom, prethodno je morao biti pažljivo pripremljen. Sud je morao da angažuje tim grafologa, svedoka/eksperata čiji je zadatak bio da prevedu Mladićevom rukom pisani tekst. Njihov zadatak je bio da svojim autoritetom stanu iza takvog prevoda i tvrdnje šta tu zapravo piše. Svako slovo, svaka linija morala je pažljivo biti pretvorena u kompjuterski tekst, čitljiv za birokratski auditorijum suda. Tako prilagođeni materijal sud je potom morao da prevede na engleski jezik kako bi bio čitljiv za internacionalni sastav sudskog veća. Tek tako uređen, Mladićev dnevnik mogao je da bude iskorišćen kao dokazni materijal.
The Notebook, Serija crteža tušem na papiru, 30x40cm svaki, 2017-2020.
Miladinović u svom radu koristi tako prilagođen dokument i pažljivo ispisuje rukom svako slovo, stranu po stranu - svih 400 stranica dnevnika.
Tim postupkom pokreće niz pitanja: Šta to određeni materijal čini adekvatnim za pravno birokratski forum do uloge svedoka eksperta u tom procesu? Koja je uloga umetničke imaginacije u procesima odnošenja prema traumatičnoj prošlosti? Koji su limiti arhiva i arhivske građe koja je već poslužila svojoj svrsi pred sudom?
The Notebook, Serija crteža tušem na papiru, 30x40cm svaki, 2017-2020.
Prema navodima dr Henrija Redvuda (Redvood) sa Kings koledža u Londonu, Miladinović - uzimajući kao polazišnu tačku arhiv MKSJ-a, ne samo da dovodi u pitanje logiku same arhive tog suda, već i logiku arhiviranja generalno. To je omogućeno kroz estetsku politiku njegove prakse koja se vrti oko pitanja arhivske moći.
“Njegov rad detaljno reprodukuje arhivske zapise prećutanih ili osporavanih aspekata prošlosti bivše Jugoslavije. Time skreće pažnju na logiku i pokretače koji su doveli do isključenja ovih istorijskih izvora iz savremene imaginacije - često vezane za sisteme i procese koji su pre svega doprineli pojavi nasilja, poput nacionalizma i prelaska sa socijalističkih na kapitalističke ekonomije. Resituirajući ove zapise, Vladimir menja granice ‘ograničenja’ u sadašnjost ili, prateći Ransijera, remeti ‘poremećaj razumnog’ koje čini određena znanja ‘zdravim razumom’, dok druga postaju nelegitimna. Njegov rad ocrtao je brojne arhive, uključujući arhive dnevnih novina i muzejske arhive, a u okviru ove svoje prakse usredsredio se na raznličite vrste dokumenata, kao što su spiskovi, mape, plakati, pamfleti, fotografije i slično. Međutim, arhiva koja se ponavlja u Vladimirovoj praksi i koja je u osnovi rada ‘Dnevnik’, jeste arhiva Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju u Hagu”, naveo je Redvud.
The Notebook, Serija crteža tušem na papiru, 30x40cm svaki, 2017-2020.
Iako taj pristup, kako je dodao Redvud, definiše veći deo Miladinovićevog dela, ovo je zapravo ključno za rad “Dnevnik”. On čini vidljivim proces kroz koji se izvode dokazi u sudnici, a takođe okreće i samu logiku tog procesa protiv sebe. Iscrtavajući rukom, četkom i tušem na papiru, svaku stranicu dokumenta, Miladinović vraća dokazni materijal u prvobitno stanje - kao ručno pisan i lični predmet. Ali u toj seriji crteža, kako primećuje Redvud, jaz između rukom iscrtanih stranica dnevnika, koje gestikuliraju ka izvornoj formi dokaznog materijala (ličnog, rukom pisanog dnevnika Ratka Mladića) opire se svakom pokušaju da se oni stave u kontekst dokaznog materijala, odnosno digitalizovane verzije dnevnika, koja je zapravo umetniku poslužila kao polazište za ovo delo.
“Neobično uredni krugovi, dvostruko podvučeni odlomci, koji svi dokazuju kako se sudovi brinu o objektivnosti, autentičnosti i tačnosti, svi su iscrtani u Vladimirovom radu na način koji postavlja ogledalo tom procesu da bi pokazao njegovu naročitost. Ali postavljanjem ovih aspekata dnevnika u centar dela, on zapravo pokazuje limite suda i načina proizvodnje znanja i na kraju, nesposobnost suda da ukroti sećanje na nasilje. Ovo je možda posebno vidljivo u onim trenucima kada se digitalizovana verzija iščitava kao ‘nerazlučiva’. Korak dalje, delo - koje zauzima zid od 50 kvadratnih metara - preplaviće gledaoca na način koji takođe gestikulira prema kompleksnoj prirodi procesuiranja i suočavanja sa prošlošću”, naveo je Redvud.
S leva na desno: Sken originalnog notesa, Grafološka adaptacija za potrebe suda, Crtež tušem na papiru
Miladinović već dugi niz godina prati svoju dnevnu rutinu u kojoj je posvećen arhivskom istraživanju tabuiziranih istorijskih perioda oko kojih se teško postiže širi društveni konsenzus. Prenoseći u formu crteža, odnosno verno iscrtavajući prikupljeni materijal u tehnici laviranog tuša, Miladinović stvara serije radova kroz koje pokušava i sam da stvori lični odnos naspram ponuđenog materijala.
Miladinović je za svoj rad dobio više priznanja, uključujući nagradu 53. Oktobarskog salona 2012. u Beogradu, kao i glavnu nagradu za crtež Fonda “Vladimir Veličković” 2016.
Izložba “Dnevnik”, čiju je produkciju partnerski podržao beogradski forumZFD, biće otvorena za publiku u galeriji Eugster na Vilinim vodama od 6. juna do kraja jula (subotom od 14-18 i sredom 17-19 sati).
(SEEcult.org)
