Region u fokusu 45. BITEF-a

Beogradski internacionalni teatarski festival (BITEF) predstaviće u 45. izdanju, od 13. do 24. septembra, šest predstava etabliranih internacionanih autora, kao što su Jan Fabr, Frank Kastrof ili Hajner Gebels, a u nameri da postane i platforma za prezentaciju savremenih regionalnih pozorišnih praksi, u glavnom programu imaće i devet predstava iz regiona, odnosno Slovenije, Hrvatske i Srbije.

Beogradski internacionalni teatarski festival (BITEF) predstaviće u 45. izdanju, od 13. do 24. septembra, šest predstava etabliranih internacionanih autora, kao što su Jan Fabr, Frank Kastrof ili Hajner Gebels, a u nameri da postane i platforma za prezentaciju savremenih regionalnih pozorišnih praksi, u glavnom programu imaće i devet predstava iz regiona, odnosno Slovenije, Hrvatske i Srbije.

Pod sloganom “... na usijanom limenom krovu”, 45. BITEF inspirisan je vrućim savremenim temama današnjice, rekao je 28. juna na konferenciji za novinare koselektor Jovan Ćirilov, dodajući da će i bukvalno biti igre vatrom - u belgijskoj predstavi “Prometej”, u režiji Jana Fabra, slavnog reditelja i skulptora, koji je na 18. BITEF-u 1984. godine dobio Gran pri za “Moć pozorišnih ludosti”.

Iako je budžet i ove godine skroman, odnosno ostao je isti kao prošle godine, Ćirilov je istakao da se sa koselektorkom Anjom Suša skoncentrisao na vrhunski kvalitet, počev od predstave “Prometej pejzaž II”, kojom 45. BITEF počinje 13. septembra u Sava centru.

To je, kako je istakao Ćirilov, ekstremna, šokantna i izuzetno vizuelna produkcija, karakteristična za BITEF.

Fabr je tom predstavom, za koju je osmislio i scenografiju, napravio sintezu svoga pogleda na svet, vizuelnu umetnost i likovni izraz. Prometej je simbol pobunjenika protiv vrhovnog boga koji je oteo vatru za dobrobit čoveka i zato strada. Koliko god se bogovi trudili da od čoveka otmu vatru, nema povratka.

Ćirilov je posebno izdvojio i belgijsku predstavu “Gardenija” u režiji Alena Platela (Alain), jednog od retkih velikih savremenih reditelja i koreografa koji je nedostajao zbirci velikana koji su bili na BITEF-u.

Njegov ansambl Le bale Se de la Be (Le ballet C de la B) iz Genta izvešće na zatvaranju 45. BITEF-a predstavu o ostarelim travestitima koju je Platel režirao sa Frankom van Lekeom (Frank Van Laecke), prema koncepciji Vanese van Durne (Vanessa).

Platelov balet, koji je osnovao 1984. godine, karakteriše istovremeno popularnost, anarhizam i angažovanost, a takav je i u predstavi “Gardenija”, koja otkriva nešto od najintimnijeg života omatorelih travestita, u kontrastu na sceni sa jednim darovitim i privlačnim mladim Rusom i “pravom ženom”. Reč je o vremešnim “damama” (nekadašnjim muškarcima), nekada kabaretskim travetiranim glucima koji su se davno oprostili od pozorišta ili transeksualacima koji nikada do sada nisu bili na sceni. Sve pritom nosi tugu i i sjaj poslednje kabaretske predstave pred njihov razlaz.

Novo ime na BITEF-u je pariska rediteljka Žizel Vjen (Gisèle Vienne), koja se predstavom engleskog naziva “I apologize“ (Izvinjavam se) bavi omiljenom temom maštarija, i to kako erotskih, tako umetničkih - u odnosu na stvarnost koja je okružuje.

U glavnom programu je i predstava “U Moskvu! U Moskvu!” berlinskog teatra Folksbine am Roza-Luksemburg plac koju je, prema Čehovljevim dramama “Tri sestre” i “Seljaci” režirao Frank Kastorf, jedan od vodećih reditelja današnjeg nemačkog teatra koji je bio i 30. BITEF-u 1996. predstavom “Pansion Šeler”.

Za razliku od boljševika, pobednika u Oktobarskoj revoluciji, koji su smatali da je Čehov bio građanski pisac na strani buržoazije, te ga prvih godina potiskivali, Kastorf smatra da je Čehov - posetom Sahalinu u dalekom Sibiru i utiscima s tog puta, pokazao koliko je bio svestan sudbine proletarijata i proletarizovanog ruskog seljaka.

Ćirilov je najavio i švajcarsku vizuelnu predstavu “Krenuo sam ka kući, ali nisam ušao” Teatra Vidi-Lozan E.T.E, prema koncepciji i u režiji Hajnera Gebelsa (Heiner Goebbels), koji je oduševio publiku 39. BITEF-a 2005. godine predstavom “Eraritjaritjaka”.

Ovoga puta, uz slavni Hillard Ensemble, prikazuje uprizoreni koncert u tri slike, na tekstove Eliotove poznate pesme “Ljubavna pesama Alfreda Prafroka”, Morisa Blanšoa “Ludilo dana”, Kafkin “Izlet u planinu” i najneobičniji kratki tekst Samjuela Beketa “Worstward Ho”. U tri slike govori se ni o čemu, što nikuda ne vodi, ali što je zadivljujuće u svojoj neuhvativosti i lepoti.

Među predstavama u glavnom programu je i komad “Krici i šaputanja”, inspirisan istoimenim filmom Ingmara Bergmana.

Taj komad, u režiji slavnog reditelja rumunskog porekla Andreja Šerbana, stvara skandinavsku atmosferu, a sve muške uloge igra jedan glumac.

Predstavu izvodi Mađarsko pozorište iz Kluža u Rumuniji, a videće je samo publika u Novom Sadu.

Šerbana publika pamtı po režijama kod LaMame “Arden od Faveršama”, (izvedena 1970. u Barutani) i “Orestıji” (1975).

Poseban fokus glavnog programa od ove godine je na regionu, u nameri BITEF-a da postane platforma za prezentaciju savremenih regionalnih pozorišnih praksi koje su od raspada Jugoslavije i promene geopolitičkih koordinata nedovoljno vidljive i prepoznatljive u širem evropskom i svetskom teatarskom kontekstu.

BITEF će na taj način, kako je istakla Anja Suša, obavljati dvostruku misiju - nastaviće da informiše domaću pozorišnu zajednicu, ali će takođe nastojati i da promoviše pozorišnu umetnost regiona Jugoistočne Evrope u širem geografskom kontekstu.

Tako će se u glavnoj selekciji naći i Oliver Frljić, Ivica Buljan, Ivana Sajko, Boris Liješević, Jožef Nađ, Selma Spahić, Snježana Abramović...

Namera je, prema rečima Anje Suša, da se napravi kontinuitet sa BITEF-om iz vremena njegovog osnivanja, kada je bio svojevrsni most između Istoka i Zapada, u svetu koji je bio polarizovan hladnim ratom. Takvu privilegiju, BITEF je je dugovao međunarodnoj poziciji SFRJ koja je počivala na ideji nepripadanja nijednom od dva dominantna politička bloka.

Prema rečima Anje Suše, danas postoje dve Evrope u kulturološkom smislu - ona veća, bogatija, sa većim jezicima, i ona druga Evropa koja nije uvek u prilici da bude dovoljno vidljiva ovoj prvoj, većoj.

“Pokušavamo da delujemo dvosmerno i da već prepoznate autore iz regiona predstavimo široj pozorišnoj sceni i prezentujemo ih u zemljama te veće Evrope”, rekla je Anja Suša, najavljujući regionalni segment glavnog programa, koji je ove godine posvećen Sloveniji, Hrvatskoj i Srbiji, a sledeće godine predstaviće pozorišne produkcije iz Bosne i Hercegovine, Makedonije, Crne Gore, i Srbije.

Regionalni deo glavnog programa 45. BITEF-a počinje premijerom festivalske koprodukcije sa Bitef teatrom i njegovom plesnom trupom “Ako bismo svi malo utihnuli” hrvatske koreografkinje Snježane Abramović.

Proslavljeni autorski dvojac Nataša Rajković i Bobo Jelčić, koji već godinama menjaju sliku hrvatskog teatra projektima u kojima istražuju odnos stvarnosti i teatra, učestvuju predstavom “Izlog” Zagrebačkog kazališta mladih (ZKM). U osnovi tog izazovnog projekta počiva jednostavna ideja - pretvoriti ulicu u pozornicu, a njenu socijalnu dinamiku u izvedbu, uz određene intervencije. To konkretno znači da publika sedi u izlogu, gledajući ulicu na kojoj se režirani događaji smenjuju sa zbunjenim licima slučajnih prolaznika i putnika u tramvaju, čime rediteljski par na prilično doslovan i zabavan način interpretiraju ideju svakodnevnog života kao izvedbe.

ZKM učestvuje i predstavom “Rose is a rose is a rose is a rose” Ivane Sajko, koprodukcijom sa Istarskim narodnim kazalištem iz Pule.

Naslov predstave slavna je rečenica pesme “Sacred Emily” američke pesnikinje i književnice Gertrude Štajn (Stein), a prvobitno zamišljena kao muzička partitura, ta drama dobila je i svoju koncertnu verziju. Na sceni nema glumaca, već autorka Ivana Sajko, sama izvodi tekst zauzimajući istovremeno poziciju spisateljice u trenutku pisanja, poziciju glumice koja izvodi napisani tekst i poziciju lika u vlastitom tekstu. U predstavi učestvuju i rok muzičari Vedran Peternel, Alen Sinkauz, Nenad Sinkauz i Krešimir Pauk, koji su za tu dramsku partituru komponovali originalnu muziku.

Dvostruko učešće na BITEF-u ima i provokativni i odavno već etablirani hrvatski reditelj Oliver Frljić, koji potpisuje predstavu “Otac na službenom putu” Abdulaha Sidrana, u izvođenju Ateljea 212 iz Beograda, te “Proklet bio izdajica svoje domovine!” Slovenskog mladinskog gledališča iz Ljubljane. Tom predstavom, koja je igrana na festivalima širom regiona, Frljić radikalno pristupa ljubavi i mržnji prema teatru, izlažući kako glumce, tako i publiku ispreplitanju ludila i bola. Okvir za takvo preispitivanje granica umetničke i građanske slobode, kako su istakli koselektori BITEF-a, predstavljaju fragmenti priče o kolapsu druge Jugoslavije - simbolični prostor koji nastanjuju glumice i glumci, koji se susreću sa dilemama, kao i svi mi uostalom - samo što ih mi često izbegavamo, okrećući glavu od njih.

Publika će videti i predstavu Hartefakt fonda i Bitef teatra “Hipermnezija”, u režiji Selme Spahić, koja analizira prećutano u procesu odrastanja i porodičnim odnosima osmoro mladih ljudi koji su rođeni u istoj državi, a danas na istoj teritoriji žive u tri različite.

Među domaćim učesnicima je i Jugoslovensko dramsko pozorište koje će izvesti “Elijahovu stolicu” Igora Štiksa, u režiji Borisa Liješevića, a publika će videti i najnoviju predstavu proslavljenog Jožefa Nađa i njegovog Regionalnog kreativnog atelja u Kanjiži, kojom učestvuje u ime Srbije i na Praškom kvadrijenalu.

U kocki dimenzija 4x5 metra, u trajanju od 80 minuta, događa se koreografsko, estetsko i filozofsko istraživanje prostora intimnosti.

Igrači, Jožef Nađ i An Sofi Lanselin, bave se u predstavi “Bez naziva” istraživanjem sopstvene intimnosti - odnosa intimnosti i spektakla, relacijom publike prema intimnosti, prostorima i izvorima intimnosti.

Među predstavama u glavnom programu je i “Mačka na usijanom limenom krovu” Tenesi Vilijamsa, u režiji Ivice Buljana, kojom je inspirisan i slogan 45. BITEF-a.

U izvođenju ansambla Mestnog gledališča Ljubljanskog, Buljanova predstava varira upotrebu teme tradicionalnog gospela “Just a Closer Walk With Thee”, sa songovima čije su reči iz pesama E. E. Cummingsa, Emily Dickinson, Allena Ginsberga, D. H. Lawrenca, Sylvie Plath, Dylana Thomasa, Tennesseeja Williamsa i Williama Butlera Yeatsa.

Prateći program 45. BITEF-a manji je nego prošle godine, ali su zadržani “BITEF polifonija” i “BITEF na filmu”.

Direktorka Bitef teatra i samog festivala Jelena Kajgo najavila je i izložbu “Svi ekstremi BITEF-a” u Muzeju pozorišne umetnosti Srbije, na kojoj će biti prikazana najradikalnija vizuelna izdanja do sada.

Budžet 45. BITEF-a na nivou je prošlogodišnjeg, a 22 miliona obezbedio je Grad Beograd, kao osnivač, 16 miliona Ministarstvo kulture, dva miliona daje Vojvodina, a očekuje se podrška i od Novog Sada.

Članica Gradskog veća zadužena za kulturu Vesna Marjanović istakla je da BITEF ima poseban značaj za kulturni život i Beograda i Srbije, te da, uprkos finansijskim ograničenjima, uspeva da dovede najsavremenije pozorišne tendencije i umetnike i da u vremenu komeracijalizacije i marketinga pruži kvalitetnu umetničku ponudu i doprinese obrazovanju mladih.

Kao posebno važan momenat, Vesna Marjanović istakla je regionalnu dimenziju koju dobija glavni program BITEF-a.

Cene karata iste su kao prošle godine, što znači 1.000, 1.500 i 2.000 dinara.

Prodaja ulaznica počinje 1. jula, ali samo za otvaranje, a od 1. septembra u prodaji će biti i karte za sve ostale predstave.

Prošle godine Gran pri BITEF-a dobila je predstava “Ujka Vanja” Antona Pavloviča Čehova, u izvođenju berlinskog Dojčes teatra i režiji Jirgena Goša, a taj komad proglasila je najboljim i publika.

Specijalnu nagradu dobio je mađarski “Frankenštajn projekat” Kornela Mundrucija, dok je nagrada “Politike” za najbolju režiju pripala belgijskom reditelju Janu Lauersu za predstave “Izabelina soba” i “Kuća jelena”.

Specifičnost 44. BITEF-a bila je u odsustvu slogana, čime su organizatori želeli da nametnu ideju festivala kao mesta dijaloga i diskusije. U tom smislu su organizovani i tematski razgovori o fenomenima savremenog teatra.

Sajt BITEF-a je www.bitef.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org, odnosno u PRILOGU

(SEEcult.org)