Retrospektiva angažovane i transformativne umetnosti Zorana Naskovskog
Umetnička praksa Zorana Naskovskog predstavljena je na retrospektivnoj izložbi u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, organizovanoj u saradnji sa MSU Vojvodine, a obuhvata više od tri decenije njegovog stvaralaštva, obeleženog angažovanim i transformativnim karakterom, kako je istaknuto 19. oktobra na otvaranju.
Izložba “Javne tajne”, kako je istakla direktorka MSUB Marijana Kolarić, dugo je promišljana i temeljno koncipirana inicijativom, pažnjom i trudom kustoskinja Une Popović (MSUB) i Gordane Nikolić (MSUV), kako bi se dugogodišnja praksa i umetnički rad Naskovskog predstavio publici u vidu retrospektivnog prikaza.
“Aktivan više od tri decenije, njegov rad se razvija u kontinuitetu sve do današnjih dana u polju savremene umetnosti i obeležava angažovan pristup ne samo kada su u pitanju aktuelna društvena dešavanja, već i prema samom mediju i jeziku umetnosti - razvijajući specifična umetnička istraživanja i metodologije, kao i inovacije u oblastima videa, instalacije, performansa i višemedijskih umetničkih praksi, što se na ovoj izložbi može sveobuhvatno videti”, istakla je Marijana Kolarić povodom retrospektive Naskovskog, priređene na tri nivoa MSUB-a.
Otvaranje retrospektive Naskovskog, foto: SEEcult/Luka Marjanović
Prema rečima Une Popović, posmatranje rada Naskovskog može se analizirati unutar sklopa i male istorije novomedijskih praksi, zbog čega je bilo važno da izložbu urade zajedno dva muzeja.
“Kada pogledate ovu izložbu, vidite njegovu diferencijalnost u izrazu od različitih tema i različitih medija, u artikulaciji kroz fotografiju, video, performans i sliku. Sva njegova istraživanja u složenom opusu medija bave se značajnim društvenim i geopolitičkim temama”, istakla je Una Popović.
Una Popović, Gordana Nikolić, Zoran Naskovski i Marijana Kolarić, foto: Bojana Janjić
Gordana Nikolić navela je da je umetnost Naskovskog “promišljena iz iskustva avangardi, novih tehnologija, medijske arheologije i politike slika kao metodologija koje primenjuju tradicionalne medije, kao i algoritme i veštačku inteligenciju”.
“Medij u njegovoj praksi nije fiksni, jer je njegova umetnost transformativna, kao i produkcija ove izložbe koja transformiše prostor u kojem se nalazi reagujući na svoj aktuelni kontekst i ambijent, te njegova umetnost koja je angažovana zahteva i angažovanog posmatrača”, naglasila je ona.
Naskovski je zahvalio MSUB-u i kustoskinjama, a posebno i tehničkom timu na realizaciji izložbe, jer je “reč o jednom od najboljih timova na svetu, i to treba posebno ceniti”.
Zoran Naskovski, foto: Bojana Janjić
Nakon niza uticajnih radova kao što su Smrt u Dalasu, L’Origine du monde, War Frames i drugih, koji su privukli internacionalnu pažnju, kao i stručnih analiza njegovog rada, izložba “Javne takne” je prvi retrospektivni prikaz umetničkih radova i angažmana Naskovskog u kontekstu aktuelnih društvenih tema, institucionalne kritike i aktivizma, specifičnih umetničkih istraživanja i metodologija, kao i inovacija u oblastima videa, instalacije, performansa i medijskih umetničkih praksi.
Radovima zasnovanim na medijskoj transformativnosti, kakon su istakole kustoskinje, Naskovski preispituje kontroverzne društvene procese koji impliciraju političko i ekonomsko nasilje, medijsku manipulaciju slika i informacija, kao i poništavanje kritičkog potencijala i etičkih funkcija javnih institucija.
Zoran Naskovski, Javne tajne, foto: Bojana Janjić
Polazeći od značaja radikalne apstrakcije u kulturi otpora (Beli oblak), umetničku praksu Naskovskog od početka 90-ih godina obeležava angažovan odnos prema aktuelnim društvenim pitanjima, kao i prema samom mediju i jeziku umetnosti. Tada nastaju kompleksne ambijentalne i audio-video instalacije Glas ruke, No Knocking, kao i prvi delegirani perfomans na umetničkoj sceni Srbije, Apolo 9, u kojem je učestvovala narodna pevačica Mašinka Lukić.
Internet projekat War Frames, koji televizijski program za vreme NATO bombardovanja koristi kao redimejd i izmešta ga u polje interneta, predstavljen je na centralnoj izložbi 52. Bijenala u Veneciji, na poziv tadašnjeg umetničkog direktora Roberta Stora. Seminalni rad, video instalacija Smrt u Dalasu, izlagan na brojnim međunarodnim izložbama, primer je radikalne montaže koju karakterišu kompleksni i diskodirani odnosi jezičkih i audiovizuelnih elemenata, kao i snažna jukstapozicija slike i zvuka.
Zoran Naskovski, Javne tajne, foto: Bojana Janjić
Višegodišnji projekat Mandala i krst predstavlja otvorenu platformu za preispitivanje politika slika u prostoru između vidljivog i nevidljivog putem analize novouspostavljenih odnosa i relacija u svetu kroz prizmu stvaranja novih linija razgraničenja između evropskog i neevropskog poretka i konteksta. Instalacija Crisis / Ornet Kolmen u Beogradu, nagrađena Politikinom nagradom, tretira pitanje rasizma i nove krize konzervativizma i zasnovana je na istraživačkom radu s dokumentima, artefaktima, projekcijama, video zapisima i sirovom materijalu.
Medijsku ontologiju umetničke prakse Naskovskog kustoskinje istorijski povezuju sa eksperimentalnošću avangarde i konceptualne umetnosti u medijskom rasponu od slikarstva, videa, filma, instalacije, performansa, fotografije, zvuka do digitalnih umetničkih praksi i veštačke inteligencije (projekat Pitanje).
Zoran Naskovski, Javne tajne, foto: SEEcult/Luka Marjanović
Zoran Naskovski (1960) završio je magistarske studije na Fakultetu likovnih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu. Njegovi radovi predstavljeni su u okviru ključnih izložbi i umetničkih događanja 1990-ih godina, među kojima su: izložba Ubistvo Centra za savremenu umetnost Beograd 1997. godine, izložba Focus Belgrad 1998. (ifa Galerija, Berlin), izložba After the Wall. Art and Culture in Post-Communist Europe u Muzeju moderne umetnosti u Stokholmu 1999/2000. godine, zatim u Ludvig Muzeju savremene umetnosti u Budimpešti 2000. godine i u Muzeju savremene umetnosti – Hamburger Bahnhof u Berlinu 2000/2001. godine, kao i na internacionalnim izložbama nekih od najznačajnijih muzeja i institucija: Muzej Vitni u Njujorku, Muzej Endija Vorhola u Pitsburgu, Umetnički muzej Berkli i Pacifički filmski arhiv u Berkliju, Veksner centar za umetnost u Ohaju, Tejt muzej u Londonu, Centar Žorž Pompidu u Parizu, Hamburger Bahnhof u Berlinu, Fridericianum muzej u Kaselu, Kunsthale Vien u Beču, MACRO muzej u Rimu, Ludvig muzej u Budimpešti itd.
Naskovski je učestvovao na centralnoj izložbi 52. Bijenala u Veneciji Think with the Senses – Feel with the Mind. Art in the present Tense 2007. godine u selekciji kustosa Roberta Stora.
Dobitnik je više značajnih nagrada, među kojima su nagrade: Memorijala Nadežda Petrović u Čačku (1996), godišnje izložbe Centra za savremenu umetnost Beograd (1997), 44. Oktobarskog salona (2003), 47. Oktobarskog salona (2006), kao i Politikine nagrade za najbolju izložbu u 2020. godini.
Izložba u MSUB-u biće otvorena do 26. februara 2024. godine, a od 26. januara do 17. marta 2024. biće postavljena i u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine u Novom Sadu.
Pokrovitelji izložbe su Ministarstvo kulture Srbije i Pokrajinski sekretarijat za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama Vojvodine. Sponzori izložbe su Epson, Polydor, Space Modern, LajtNet, Division Visual Solutions i Wiener Städtische.
(SEEcult.org)
