Rezime Marininog maratona

Retrospektiva Marine Abramović u Muzeju moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku privukla je više od pola miliona posetilaca u protekla dva i po meseca, a oko 1.500 ih je učestvovalo u njenom 700-časovnom performansu, koji je izazvao različite reakcije kritike i pažnju najvećih svetskih medija, poput Si-En-En-a (CNN).

Na kraju performansa, tokom kojeg je od sredine marta gotovo svakog dana po sedam sati sedela ćutke na drvenoj stolici preko puta jednog od mnogobrojnih posetilaca, Marina Abramović dobila je gromoglasan aplauz.

Završni dan njenog najdužeg performansa u karijeri protekao je i uz nekoliko svojevrsnih incidenata, budući da se jedan posetilac ispovraćao, a jedna žena je pokušala da se obnaži, ali ju je obezbeđenje ispratilo iz muzeja.

Abramovićeva na to nije reagovala.

Poslednjeg dana performansa i izložbe “Artist is Present” posetioci su imali ograničeno vreme (desetak minuta) za susret oči u oči sa slavnom umetnicom, koja će 2. juna sa kustosom Klausom Bisenbahom (Biesenbach) i mladim performerima koji su reizvodili neke od njenih ključnih performansa održati i javni razgovor u MoMA.

Bisenbah je izjavio CNN-u da je performans Marine Abramović vratio MoMA ono što bi muzej i trebalo da bude - “istinski intimno, veoma blisko, oslobađajuće, veoma specijalno iskustvo... posredstvom umetnosti”.

Posetioci su čekali i po nekoliko sati da bi imali priliku da učestvuju u performansu, a pojedini nisu dočekali red.

Prema navodima portparola MoMA, ukupno je više od 500.000 posetilaca obišlo izložbu, koja je od 14. marta predstavila pedesetak radova Abramovićeve nastalih u proteklih 40 i više godina, tokom kojih je postala jedna od najvećih zvezda svetske umetničke scene (rane intervencije i zvučne radove, video, instalacije, fotografije, samostalne i zajedničke performanse sa Ulajem.., kao i uživo reizvođenje ključnih performansa umetnice).

Među učesnicima maratonskog performansa Abramovićeve bile su i poznate ličnosti, kao što su glumice Šeron Ston (Sharon Stone) i Izabela Roselini (Isabella Rossellini), muzičari Lu Rid (Lou Reed) i Bjork, bivša novinarka CNN-a Kristijan Amanpur (Christiane Amanpour)...

Pojedini posetioci sedeli su preko puta Abramovićeve i više od 20 puta, postavši i sami svojevrsne mini-zvezde, budući da su ih drugi prepoznavali dok su čekali u redu.

Među posetiocima je bilo i onih koji su plakali, smejali se, delovali ponosno kao da su i sami zvezde... Abramovićeva je publici i odala počast u videu na sajtu MoMA, ističući da je učešće publike i bila svrha performansa, jer ga bez nje ne bi bilo i bio bi besmislen.

Izložba Abramovićeve je izazvala ogromnu medijsku pažnju, uz reportaže, blogove, svedočenja, hvalospeve, ali i pojedine kritike, koje se pre svega odnose na (ne)realno očekivanje da reizvođenje performansa može da mu obezbedi dugovečnost, posebno ako je originalni umetnik harizmatična ličnost kao što je Marina Abramović.

Posebno oštar kritičar učinka izložbe bio je Holand Koter (Holland Cotter) iz “Njujork tajmsa” koji smatra da su dva elementa, koja ključno određuju performans kao medijum - nepredvidljivost i privremenost, izostala prilikom reizvođenja, a bez njih se, kako je naveo, dobijaju pogrešno interpretirana istorija ili loš teatar.

Posebnu pažnju medija, inače, pa i banalne opise “nagih umetnika”, izazvalo je reizvođenje performansa “Imponderabilia”, koji su Marina Abramović i njen nekadašnji partner Ulaj, stojeći nagi jedan naspram drugog na vratima uskog prolaza, originalno realizovali 1977. godine, primoravajući prolaznike da prođu između njih i dodirnu ih na taj način.

Ponovo je izvođen i performans “Relation in Time”, takođe iz 1977. godine, zatim “Contact” (1980), “Nude with Skeleton” (2002) i “Luminosity” (1997).

Hronološki prikaz opusa Abramovićeve podeljen je bio na četiri dela, od kojih je prvi fokusiran na njene solo performanse u Beogradu od 1969. do 1975. godine, uključujući čuveni “Rhythm 0” (1974). Drugi segment posvećen je njenoj saradnji sa Ulajem, uključujući “Rest Energy” (1980) i “Nightsea Crossing” (1981-87), seriju od 22 performansa tokom kojih su sedeli bez pokreta, u potpunoj tišini, jedno naspram drugog.

Treća sekcija fokusirana je na period od 1995. do 2005. godine, kada je Abramovićeva ostvarila novo poglavlje solo performansa, kojima je predstavila suočavanje sa usamljenošću, kao i sa svojim kulturnim, ideološkim i duhovnim korenima na Balkanu, porodičnim poreklom, kao i sa patnjom zbog žrtava u ratovima na prostoru bivše Jugoslavije 90-ih godina prošlog veka.

Performans “Balkan Baroque” (1997), za koji je dobila Zlatnog lava za najboljeg umetnika na Bijenalu u Veneciji 1997. godine, predstavljen je kroz tro-kanalnu projekciju njenih i fotografija njenih roditelja u prirodnoj veličini, uz veliku količinu kostiju koje je u originalnom, četvorodnevnom performansu Abramovićeva čistila od ostataka mesa po šest sati, ukazujući na bol i patnje u ratu.

Poslednji, četvrti segment hronološkog dela retrospektive odnosi se na njenu karijeru u Njujorku od 2001. godine, pa su posetioci mogli da se prisete i rada “In the The House with the Ocean View” iz 2002. godine, tokom kojeg je umetnica živela 12 uzastopnih dana u njujorškoj galeriji Sean Kelly. Taj performans, za koji je dobila 2003. prestižnu nagradu Besi (The Bessises) grada Njujorka za igru i performans, predstavljen je u MoMA kroz tro-kanalni video sa zvučnim zapisom kojim umetnica opisuje svaku akciju tokom tog 12-dnevnog rada.

Predstavljen je i performans “Seven Easy Pieces”, izveden 2005. godne u okviru velike izložbe Abramovićeve u Gugenhajm muzeju u Njujorku, kada je ponovo izvela neke od najtežih svojih i performansa drugih umetnika iz 60-ih i 70-ih godina, ukazujući na nedostatak dokumentacije o tom važnom periodu umetnosti i postavljajući ujedno pitanje mogućnosti ponavljanja i očuvanja performansa kao umetničke forme koja je po svojoj prirodi kratkotrajna. Izložba u MoMA obuhvata sedmokanalnu video instalaciju performansa izvedenih u Gugenhajmu.

Radovi Marine Abramović predstavljeni su i u Galeriji umetnika portala SEEcult.org, a intervju sa njom nalazi se OVDE

Sajt MoMA je www.moma.org

*Foto: Wikimedia

(SEEcult.org)