Ritual lilanja i umetnost
Muzičko-scenski festival “Lila Lo”, održan prvi put u Loznici, Tršiću i Banji Koviljači, posvećen je lilanju - paljenju petrovdanskih lila lozničkog kraja koje je na Listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije. Među učesnicima su bili i mladi umetnici okupljeni oko Teatra Mimart i evropskog projekta “Potpuna sloboda istine” (The Complete Freedom of Truth - TCFT), koji je predstavljen u završnici u vidu performansa “Zajedno”.
Sam događaj paljenja lila je scenski spektakl, gde pored zabave, pojava optimizma, koju donosi vatra, pozitivno utiče na sve prisutne. Ni kiša koja je padala nije poremetila doživljaj. Teatar Mimart je, prema rečima direktorke tog nezavisnog pozorišta iz Beograda Nele Antonović, izveo kratki performans “Svetlo lile”, povezujući ritualni običaj u kojem učestvuje zajednica sa umetničkim performansom kroz sve aspekte performativnog, sakralnog, paganskog, akrobatskog, cirkuskog i religioznog.
Festival je zatvoren u prepunoj sali Obrazovno-kulturnog centra “Vuk Karadžić” u Tršiću muzičko-scenskom prezentacijom “Zajedno”, nastalom u okviru programa koji je od 10. do 13. jula u Loznici vodila Anja Nikolić, loznička umetnica koja je sa Teatrom Mimart učestvovala u projektu TCFT, realizovanim 2014/17. uz podršku Erasmusa+. Anja Nikolić se edukovala za takvu aktivnost u okviru projekta TCFT, čiji je cilj bio da mladi učesnici nastave povezivanje interkulturalnom komunikacijom. Uz Anju Nikolić, kao tim liderkom festivala “Lila Lo”, učestvovali su i uspešni mladi Lozničani Nikola Avramović, Vladan Gligorić, Ivana Aničić, Staša Petrović, Tijana Vasić, kao i zaposleni u Turističkoj organizaciji Loznice koja je organizator festivala “Lila Lo”.
Lila Lo festival, Teatar Mimart, performans, foto: Robert Golden
Anja Nikolić izrazila je zahvalnost direktorki festivala “Lila Lo” Snežani Perić na ukazanom poverenju i podršci da se TCFT iskustvo predstavi u Loznici, kao i da sama ostvari svoj cilj rada sa mladima. “Značaj ovog projekta tek sada dolazi do izražaja, kada su građani Loznice imali priliku da kroz sedmodnevna druženja sa mladima iz nekoliko zemalja, upoznaju druge ljude, kulture... Mladi su imali priliku da učestvuju na radionicama, da uče nešto novo, učestvuju u novim pristupima edukacije, razvijaju se, napreduju i kreiraju zajedno sa sjajnim umetnicima-mentorima završni performans/prezentaciju”, navela je Anja Nikolić.
Otvaranje Lila Lo festivala, TCFT tim sa Lila Lo timom, foto: Robert Golden
“Lila Lo” festival posvećen je običaju kod Srba da se u noći uoči ovog velikog crkvenog praznika Petrovdana, 11. jula, pale lile (prave se od mlade kore trešnje ili breze) koje simbolišu sagorevanje svih ljudskih ovozemaljskih grehova, kako u srcu, tako i u duši.
Kult vatre je postojao od drevnih vremena, koji je evaluirao u kult ognjišta, ali univerzalno u svetu vatra simboliše Božiju svetlost koja štiti svet od svih zala. Paganski običaji sledili su promene u prirodi, a prema narodnom kalendaru, to je granica kada u prirodi sunce počinje da opada i nastupa jesen. Veruje se da se paljenjem lila podstiče rast sunca koje na Petrovdan počinje polako da jenjava. Pojavom hrišćanske vere, taj paganski ritual prešao je u religiozni obred, kojem su pripisana druga značenja i poreklo.
Performans na zatvaranju festivala Lila Lo, foto: Aleksandar Stojanović
Paljenje lila podseća na vremena kada su hristoborni carevi progonili i mučili hrišćane, vezujući ih za drvene stubove, natapajući ih smolom i paleći ih. Njihova tela su tada gorela kao buktinje, osvetljavajući trgove, što su danas simbolične vatre i lile.
U porti Crkve Pokrova presvete Bogorodice u Loznici upali se velika vatra, na koju se pale lile. Taj običaj, koji se održao do danas, ima niz folklornih i autentičnih sadržaja u kojima kod pravoslavaca i muslimana zajednički učestvuju kako deca i omladina, tako i odrasli.
Prvi “Lila Lo” festival finansijski su podržali Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Srbije, kao i Grad Loznica.
Naslovna foto: Aleksandar Stojanović
(SEEcult.org)
