Sećanje na Anđelka Krstića
Dokumentarni film “Učitelj iz Drimkola” o piscu Anđelku Krstiću (1871-1952), najpoznatijem po romanu “Trajan”, koji je bio i prosvetni i kulturni radnik, kao i borac za nacionalna prava, biće premijerno prikazan 2. februara u Muzeju Jugoslovenske kinoteke, uz učešće upravnika Arhiva Kinoteke Aleksandra Erdeljanovića i autora Boška Milosavljevića i Milana P. Kićevca.
Iako je Institut za književnost i umetnost objavio 2000. godine knjigu “Sećanja” Anđelka Krstića, on je ostao i dalje velika nepoznanica u školama i na fakultetima. Veliki borac za nacionalna prava i srpske škole, u mladosti je neretko bivao u turskim zatvorima, ali je uspeo u naumu da srpskoj deci u vrlo teškim uslovima obezbedi obrazovanje. Tokom većeg dela života, kako podseća Kinoteka, radio je kao učitelj.
Rođen 1871, u Labuništu, kod Struge (nekadašnja Stara Srbija, a današnja Severna Makedonija), Krstić u knjizi “Sećanja” opisuje svoj mukotrpan, gotovo isposnički život od rane mladosti do Drugog svetskog rata. Iako je rukopis zaključen 1949. godine, u njemu nema sećanja na tek minuli rat – možda zbog preteške tragedije koja je pogodila pisca. Preminuo je tri godine kasnije u rodnom Labuništu.
Grigorije Božović 1929. godine objavio je u “Politici” da je Anđelko Krstić “ozbiljan, najveći dar sa juga. Veći, dublji no svi drugi. Ozbiljan i težak dar. Po toj težini on je najbliži Bori Stankoviću”.
Roman “Trajan”, najobimnije i najsveobuhvatnije delo Krstića, pripovest je o stanovništvu Stare Srbije, a obuhvata period od nekoliko decenija. Glavni junak ostaje bez oca, koji gine kao žrtva bezumne mržnje. Zbog sirotinjskih uslova života, od malena je prinuđen na težak fizički rad i pečalbarstvo. Odlazeći sve dalje od kuće, u potrazi za poslom, on sve vreme nosi svoj zavičaj i porodicu u duši. Kroz njegov lik i život, pisac vodi čitaoce i dalje - u Rumuniju i Češku, sve do kraja Prvog svetskog rata. Patrijarhalnog morala, ali bez suvišne pridike, Krstić uz put glavnog junaka svedoči i o teškoj borbi sunarodnika za opstanak i slobodu, kao i za borbu da otvore i sačuvaju srpske škole, koja je neretko podrazumevala i ulazak u komitske čete koje su se sukobljavale sa krvoločnim turskim bašibozucima i sa osionim bugarskim četama.
Opredeljen za istinu i pravdu, Krstić u romanu “Trajan” neretko slika i neke Turke i Arbanase kao mudre i poštene ljude, a kritički posmatra mane “našinaca”, odnosno svojih sunarodnika. Ipak, njegova glavna opredeljenja, pored poštenja, jesu religioznost i patriotizam, što se vidi u celom romanu, a posebno na poslednjim stranicama, efektnim i katarzičnim.
Umetnik prikazuje širu sliku suživota različitih naroda koji su živeli deleći lep, ali uvek turbulentan balkanski prostor. U romanu su jako dirljivi motivi plemenitosti i žrtve. Oni su naročito vezani za glavnog junaka, a zahvaljujući veštini pisca, ali i ljubavi prema istini, o kojoj je Krstić svedočio životom, čitaocima će se pojaviti i suze u očima dok budu čitali “Trajana”, navedeno je u najavi Kinoteke.
Sveprisutna je i stara, arhaična, orijentom prožeta reč, budući da je bogatu leksiku Krstić očuvao potpuno autentično, kao i mnoštvo običaja koji su nepoznati današnje čitaocu.
Krstić je romanom “Trajan” naslikao čitav jedan svet, sa bezbroj nijansi i koloritnih likova. Srpska kraljevska akademija 1937. dodelila mu je nagradu za pripovetke, a kada je nagrađen roman “Trajan”, Miloš Crnjanski je na svečanosti govorio da je žalosno koliko slabo poznajemo našu književnost. Stariji kolega Crnjanskog, Branislav Nušić, rekao je: “Ovo priznanje je utoliko lepše što nikada nijedan žiri za književnu nagradu nije bio srećniji u izboru, no ovog puta, kada može sa gordošću da istakne jedno svečano i lepo ime. Ime Anđelka Krstića”.
O svemu tome, kao i o nizu događaja iz života Anđelka Krstića, govori film “Učitelj iz Drimkola”, koji će biti prikazan od 20 časova u sali "Dinko Tucaković".
(SEEcult.org)
