Slavna istorija ruiniranog Taša

Ruinirani stadion Tašmajdan, iako zbog nebrige izgleda kao arheološko nalazište, star je svega nešto više od 50 godina, ali je tokom tog nedugog veka zauvek upisan u istoriju Beograda, na koju će podsetiti 11. aprila i građanska akcija “Taš je naš”, skrećući pažnju javnosti na nekadašnji simbol sportskog i kulturnog života srpske prestonice i pozivajući na njegovo preuređenje.

Ruinirani stadion Tašmajdan, iako zbog nebrige izgleda kao arheološko nalazište, star je svega nešto više od 50 godina, ali je tokom tog nedugog veka zauvek upisan u istoriju Beograda, na koju će podsetiti 11. aprila i građanska akcija “Taš je naš”, skrećući pažnju javnosti na nekadašnji simbol sportskog i kulturnog života srpske prestonice i pozivajući na njegovo preuređenje.

Stadion Tašmajdan, koji će 11. aprila ponovo zaživeti raznovrsnim sportsko - (re)kreativnim programom, izgrađen je početkom 50-ih godina 20. veka na nekadašnjim terenima Beogradskog teniskog kluba, ispod tašmajdanske stene, a među mnogobrojnim zvezdama koje je ugostio proteklih pedesetak godina, osim sportskih, bili su i Elton Džon, Tina Tarner i Rej Čarls.

Poslednjih godinu dana, međutim, gotovo potpuno je zamro - iz straha za bezbednost učesnika i posetilaca. Jedan od poslednjih velikih događaja bio je festival Jelen pivo live u septembru prošle godine, kada je fontmen Partibrejkersa Zoran Kostic Cane, koji je i jedan od promotera akcije “Taš je naš”, pozvao gradske vlasti da uzmu stadion Tašmajdan “pod svoje” i ulože novac u taj prostor koji je nazvao “arheološkim mestom beogradskog rokenrola”.

Organizatori Jelen pivo live festivala, na kojem su nastupili i Igi Pop i Studžis, tada su preduzeli i posebne bezbednosne mere za posetioce, s obzirom da se na parter nije dolazilo kroz zloglasni tunel, koji je Cane nazvao “tačkom smrti”, već su postavljene specijalne stepenice.

Partibrejkers su i spotom za pesmu “Dugo te nema” sa albuma “Sloboda ili ništa”, koji su snimili na Tašu, ukazali na stanje tog koncertnog prostora koji se, prema rečima Caneta, može uporediti samo još sa Šalatom u Zagrebu, mada ni ona “nema takav vajb”.

Izgradnja Taša, zamišljenog kao stadion sa klizalištem, počela je 1952. godine, a projektovao ga je arhitekta Mika Janković, pošto je već postigao već uspeh projektom Partizanovog, odnosno Stadiona JNA.

Prema sećanju nekadašnjeg upravnika Stadiona Tašmajdan i bivšeg odbojkaškog saveznog kapitena Dragoslava Sirotanovića, radovi su počeli u leto 1952. i sve je bilo raskopano. Povremeno su ispaljivane i mine da bi se rasčistio teren za izgradnju, navedeno je u istorijskim podacima na sajtu Taša.

Mašine za pravljenje leda dobijene su iz reparacija od JNA, a ceo objekat je i počeo da se gradi kao fabrika leda. Tada se još nije zvao Tašmajdan, već "Preduzeće za proizvodnju i prodaju leda".

Beograđani su, inače, prve table leda dobili tek sledeće godine, a taj proizvod nazvan je "higijenskim ledom" - domaćice su ga stavljale u hladnjake i tako čuvale hranu, budući da u to vreme još nije bilo zamrživača.

U raskopani i naročito pripremljeni teren, u stvari plitak bazen, ugrađeno je oko 20 kilometara rashladnih cevi - u 333 reda po 60 metara. Tim cevima strujala je "sola", slana voda koja je bila rashlađena do minus 15 stepeni u ledari, a zatim pomoću pumpi neprestano hladila ledenu površinu iznad cevi. Kada bi se zimska sezona završila i led otopio, cevi su bile pokrivane slojem mlevenog tašmajdanskog kamena pomešanim sa šljakom sa deponije stare Električne centrale i crvenom zemljom iz Velikih Crljena, pa bi se tako klizalište pretvaralo u teren za odbojku, košarku, tenis.

Prva takmicenja u tim sportovima, kao i u rvanju i u boksu, održana su do kraja 1954. godine, uključujući Evropsko prvenstvo za košarkašice, čija je organizacija dobijena iako mermerni stadion još nije bio završen. Na ulazima su još bile skele, a košakrašice su se morale da se svlače u obližnoj gimnaziji, jer nije bilo dovoljno svlačionica.

Ubrzo je počela da raste lista svetskih košarkaških zvezda na Stadionu Tašmajdan, a košarkaši Crvene zvezde proslavili su 1955. na njemu desetogodišnjicu velikim turnirom. Posebno se pamti i 1956. godina, kada je menadžer čuvenog "Harlema" Ejb Saperštajn doveo, na inicijativu Tašmajdana i beogradskih klubova, svoje "crne perle".

Posebnu slavu Tašu su doneli i teniseri, iako sa promenljivim uspehom domaće reprezentacije. Iako su u Devis kupu 1956. domaći pobedili ubedljivo Egipat, nedugo zatim su isto tako eliminisani od Enegleza, ali se Beograd dugo pripremao za taj duel, pa su pripremane posebne toalete, šeširi...

Na Tašu su igrali, između ostalih, i Panco Segura, Ken Rozevol, Mek Kej, Aje ...

Taš je bio domaćin i prvog Svetskog prvenstva rukometašica 1957. godine, kada je Jugoslavija osvojila bronzu - pobedivši Nemačku, a ta utakmica privukla je više od 8.000 gledalaca. Tada je začeta i ideja o tradicionalnim rukometnim međunarodnim priredbama, pa je 1960. održan prvi "Trofej Tašmajdana", turnir u muškom i ženskom rukometu.

Zahvaljujući Tašmajdanu mnogi Beograđani su prvi put, u septembru 1971. godine, videli i pravu špansku koridu, a mogli su videti još neke nesvakidašnje događaje, poput automobilske fudbalske utakmice sa ogromnom loptom, koju su “šutirale” popularne “fiće”.

Ispod istočne tribine stadiona, gde je sada klub “Taš”, bila je 60-ih i 70-ih i čuvena diskoteka “Cepelin” - prvo “gradsko mesto”, kakvo su kasnije postali Studentski kulturni centar i Akademija.

Sa matineima i večernjacima, “Cepelin” je bio prva prva diskoteka u engleskom stilu. Na matinee u “Cepelin”, koji se prvobitno zvao “Go-Go”, dolazilo se u 17 sati, a čekali su se i redovi da bi se moglo ući.

Devojke su dolazile same u velikom broju, pa su zato i stariji mladići rado dolazili na matine, ali su ostajali i uveče, od 20 sati. Osim iz obližnje Pete (bivše Osme gimnazije), u popularni “Cep” - kako su ga zvali, dolazile su i sve ostale viđenije gradske devojke.

Da interesovanje za Taš ne jenjava ni danas, i pored nebrige nadležnih, pokazuje i to što se grupi akcije “Taš je naš” na Fejsbuku pridružilio za svega nekoliko dana više od 800 ljudi, a u toku je i potpisivanje peticije za njegovo uređenje.

Organizatori akcije “Taš je naš” - Centar za nenasilni otpor (CNO) i učenici Pete i Prve beogradske gimnazije, uz podršku Balkanskog fonda za lokalne inicijative, pokrenuli su i onlajn peticiju, koju će biti moguće potpisati i na samom Stadionu 11. aprila od 10.30 do 14.30 sati.

U sportsko-(re)kreativnom programu učestvovaće oko 150 mladih ljudi, javnih ličnosti, sportista, glumaca, muzičara.., a promoteri akcije su, osim Caneta, i glumci Neda Arnerić i Branko Cvejić, kao i selektor reprezentacije Srbije u malom fudbalu Aco Kovačević.

Na turniru u malom fudbalu nadmetaće se muške ekipe Pete i Prve gimnazije, tim javnih ličnosti i novinara i tim predstavnika nevladinih organizacija i donatora. Ženske gimnazijske ekipe okušaće se u odbojci i badmingtonu, a nastupiće i mačevaoci kluba “Železničar” i kapueristi kluba “Senzala”.

U delu stadiona biće otvorena izložba “Zapisi sa Tašmajdana”, a nastupiće i muzičke grupe “Crveno platno” i “Dž, Dž”, kao i omladinska pozorišna trupa Organizacija kreativnog okupljanja (OKO). Publika će videti odlomak iz filma “Višnja na Tašmajdanu” i poetsko-scenski performans “Tašmajdane, dobro jutro” sa aforizmima Duška Radovića, a najavljene su i akrobacije, kao i crtanje grafita i crtanje ugljem.

Akciju su podržali Sportsko-rekreativni centar Taš, Agencija za saradnju s nevladinim organizacijama i evropsku harmonizaciju grada Beograda i Kancelarija za mlade opštine Palilula, a sponzori su Telekom Srbija, Koka-kola, Don kafa i Medijska dokumentacija Ebart.

Medijski sponzori su Radio-televizija Srbije, dnevni listovi Politika, Danas, Borba i 24 sata, nedeljnik Singidunum Weekly i mesečnik Trip, Portal za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org, portal Mt:S Mondo i Radio Beta-Rfi.

Sajt CNO je www.cno.org.rs, a program akcije “Taš je naš” nalazi se i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)