Šta da se radi? Okupiraj

Izložba Milovana DeStil Markovića u Gradskoj galeriji Požega prvo je predstavljanje tog renomiranog umetnika, koji živi i radi na relaciji Berlin-Beograd, u gradu u kojem je proveo detinjstvo i gimnazijske dane. Otvorena je revolucionarnom porukom 21. veka: “Okupiraj!”, koja je naišla na odobravanje mnogobrojne lokalne publike.

Uoči godišnjice pokreta “Occupy Wall Street”, Marković je na otvaranju izložbe 15. septembra ispisao četkom i crvenom bojom poruku “Okupiraj” na slici “Šta da se radi?”, nazvanoj prema istoimenom romanu Nikolaja Černiševskog iz 60-ih godina 19. veka, zbog kojeg je taj ruski pisac bio prognan u Sibir. Slika pripada seriji “Bar-kod”, inspirisanoj prepoznatljivim nizom kodiranih linija koje danas ima gotovo svaki proizvod, simbolom kapitalizma i potrošačkog društva.

Marković je na izložbi predstavio radove nastale proteklih dvadesetak godina, od kojih je najstariji “Alfabete i analfabete u ikonostazi” (1993). Reč je o dva poliptiha koja se sastoje od po 20 slika malog formata sa zlatnim oreolima i ćiriličnim, odnosno latiničnim slovima umesto svetačkih likova. Tim radom Marković je prokomentarisao bujanje nacionalizama na prostoru bivše Jugoslavije, između ostalog i kroz veličanje pisama i njihovo postavljanje na pijedastal svetog.

Među radovima na izložbi je i “Prototip Srbija” (2008), poliptih koji predstavlja srpsku zastavu, a sastoji se od slika malog formata sa uperenim pištoljem, koje predstavljaju dve strane ubijanja - iz ugla počinioca i žrtve.

Posetioci izložbe, između ostalog, mogu videti i video radove iz serije “Beskućnici” (Homeless), koje je Marković od 2002. godine realizovao na javnim prostorima u komercijalnim i poslovnim centrima Berlina, Beograda, Tokija i drugih gradova. Ti socijalno angažovani radovi zasnovani su na intervjuima sa osobama koje su anonimne i pripadaju socijalnim grupama u društvima koja i pokušavaju da ih učine nevidljivim.

Marković je na otvaranju izložbe, kojoj su prisustvovali i njegovi roditelji i prijatelji iz detinjstva, evocirao uspomene na godine provedene u Požegi, gde se doselio iz rodnog Čačka i živeo do 18. godine i odlaska na studije na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu.

Izložbu je posvetio slici na zidu stare biblioteke koja ga je zadivila još dok je bio dete i indirektno uticala i na njegovu umetnost.

Reč je o zidorezu na kojem je prikazan pegaz sa čovekom koji drži tablu sa slovima A, B i V. “Gledao sam to kao mali, bio sam zadivljen tim konjem s krilima i tom osobom, bosom, koja drži tablice, a nema ni pušku, ni čizme, ni kapu sa petokrakom, a velika...”, rekao je Marković, navodeći da su mu se slova za tog zidoreza urezala u pamćenje i da je to praktično jedini rad u javnom prostoru koji je tako uticao na njega, jer nije ni vulgaran, ni ideološki opterećen, ni vremenski zarobljen.

“To je važna slika iz mog detinjstva”, rekao je Marković.

Direktorka Kulturnog centra Požega i kustoskinja izložbe Slađana Petrović Varagić i istoričar umetnosti Miroljub Mima Marjanović, glavni urednik portala SEEcult.org, koji prati Markovićev rad još od studentskih dana, istakli su ulogu koju je imao na beogradskoj sceni ranih 80-ih godina, uoči odlaska u Berlin i izgradnje međunarodno uspešne karijere.

Ističući da je Marković bio jedan od glavnih aktera umetničke scene 80-ih, koja je bila značajan period za postmodernističku scenu u Srbiji i Jugoslaviji, Slađana Petrović Varagić navela je da je njegova umetnost iznikla na iskustvima konceptuale 60-ih godina, italijanske transavangarde, nemačkog neoeskpresionizma, kao i srpske srednjovekovne, odnosno vizantijske umetnosti. Učešće u stvaranju “nove slike” 80-ih u berlinskoj fazi nastavio je transfigurativnim slikarstvom.

Direktorka KC Požega rekla je i da je Markovićeva izložba u Požegi inicirana još pre nekoliko godina, a prilika je, izmedju stalog, i da se zadovolji ljudska potreba da se neko ko je uspešan i priznat u svetu prisvoji i za sredinu u kojoj je odrastao.

Mima Marjanović rekao je da Markovićev rad prati još od studentskih dana i kultnih izložbi “Novi prostor” (1980), “Fragmenti slike: Spomenik” (1982) i “Crni prostor” (1983) u SKC-u, koje su posebno bile značajne i u novom poimanju galerijskog prostora. Marković je, kao jedan od osnivača umetničke grupe Žestoki s Vlastimirom Volcanom Mikićem, bio jedan od ključnih aktera novog talasa 80-ih koji je predstavljao zapravo sinergiju muzičkih, likovnih i drugih pratećih gradskih dešavanja, između ostalog i kroz rad legendarnog kluba Akademija koji su Žestoki obnovili 1982. i vodili narednih nekoliko godina.

Prema rečima Marjanovića, danas se među mladim umetnicima, na žalost, ne primećuju ta samosvest i energija koji su postojali 80-ih, pa je i izložba u Požegi jedan od podsetnika na to stanje duha koje jedino može da dovede do nekih promena i u širem kontekstu.

Marjanović je napomenuo i da je Marković, uprkos tome što je izgradio uspešnu međunarodnu karijeru, ostao prisutan i na domacoj sceni, između ostalog i time što, za razliku od mnogih drugih umetnika, zna da javno reaguje na različite probleme i fenomene u ovdašnjoj sredini.

Markovićevi radovi do sada su predstavljeni na brojnim međunarodnim bijenalima i izložbama širom sveta, među kojima su 42. i 46. Venecijansko bijenale, 4. Istanbulsko bijenale, 6. Trijenale u Nju Delhiju, 5. Cetinjsko bijenale, Bijenale u Sao Paolu... Izlagao je u Muzeju savremene umetnosti Kumamoto, P.S.1 Centru za savremenu umetnost u Njujorku, Nišido galeriji savremene umetnosti u Tokiju, zatim u Lođu, Stokholmu, Budimpešti, Pragu, Gracu, Šangaju, Diseldorfu, Beogradu, Berlinu...

Dobitnik je niza nagrada i značajnih priznanja, među kojima su nagrada 24. Oktobarskog salona u Beogradu (1983), nagrada za mladog umetnika Grada Beograda (1984), “Politikina” nagrada iz Fonda “Vladislav Ribnikar” u Beogradu (1986), nagrada 19. Memorijala Nadežde Petrović u Čačku (1996), nagrada Pollock-Krasner fondacije u Njujorku (2000), kao i brojne nagrade u Nemačkoj.

U Beogradu je učestvovao ranije ove godine na međunarodnoj izložbi “Berlinska soba”, a tim povodom javno je izrazio nezadovoljstvo lošim stanjem Umetničkog paviljona “Cvijeta Zuzorić”, ali i opštim položajem savremene umetnosti u Srbiji. Istovremeno je učestvovao i na izložbi “Koncepti teksta i slike” (Text-Bild Conzepte) u Gradskoj galeriji Manhajma.

Izložba Markovića u Gradskoj galeriji Požega biće otvorena do 29.septembra.

Markovićev sajt je www.markovic.org, a njegovi radovi predstavljeni su i u Galeriji umetnika portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)