Međunarodni festival dokumentarnog filma u Amsterdamu (IDFA) predstavlja u 34. izdanju, koje je koncipirano na strožim kriterijumima selekcije, svetske premijere filmova "Prilagođeni" Dejana Petrovića i "Muzej revolucije" Srđana Keče, koji su i u konkurenciji za nagrade, a uz još nekoliko mlađih autora iz regiona koji učestvuju novim filmovima, gost IDFA je i veteran Želimir Žilnik, jedan od učesnika programa "Top 10" nemačke filmske i vizuelne umetnice Hito Stejerl, specijalne gošće.
Dokumentarni film “Prilagođeni” nagrađivanog reditelja Dejana Petrovića, posvećen jedinstvenom prihvatilištu za pse u Evropi - u zatvoru u Sremskoj Mitrovici, imao je svetsku premijeru 21. novembra u takmičarskom programu kratkometražnog dokumentarnog filma 34. IDFA, za koju su ulaznice bile rasprodate.
Petrović je lično i predstavio svoj novi film tokom Q&A sesije koju je posle premijerne projekcije moderirao jedan od urednika programa IDFA Jasper Hoken. Uspešnoj svetskoj premijeri filma “Prilagođenih” doprinela je i brojna publika – mada u ograničenom broju zbog epidemioloških mera, a među prisutnima su bile i Petrovićeve kolege iz Srbije, koje su takođe u Amsterdamu.
Svetska premijera filma Prilagođeni, Dejan Petrović sa kolegama
Petrović je zahvalio svima, posebno ekipi svog filma "Prilagođeni", koji uspostavlja paralelu između azila za pse i društva. Prikazivanjem procesa dresure pasa, ukazuje na univerzalne probleme sa kojima se susrećemo od najranijeg detinjstva, preispitujući potrebu pojedinca da se prilagođava volji drugog, koga smatra autoritetom.
Zahvaljujući Upravi za izvršenje krivičnih sankcija Ministarstva pravde Srbije, film “Prilagođeni” snimljen je u Kazneno-popravnom zavodu u Sremskoj Mitrovici - jednom od tri zatvora u Evropi u kojem se sprovodi program resocijalizacije osuđenika putem obuke pasa i jedinom u Evropi u kojem postoji prihvatilište za pse u samom zatvorskom prostoru.
“Prilagođeni” je u takmičarskom programu kratkometražnog dokumentarnog filma na 34. IDFA sa još dvadesetak naslova širokog raspona stilova i tema.
I prethodni Petrovićev dokumentarac “Isti”, jedan od pobednika 65. Martovskog festivala u Beogradu, prikazan je takođe premijerno u takmičarskom programu IDFA 2017. godine.
Petrović je i producent i scenarista filma “Prilagođeni”, čiji je direktor fotografije Dragan Vildović, a montažu potpisuju Aleksandar Uhrin i Aleksandar Popović. Snimatelj i dizajner zvuka je Nikola Cvijanović, a muziku je komponovao Vojin Ristivojević.
Film “Prilagođeni” imaće na IDFA još tri projekcije – 23, 24. i 27. novembra.
Osim Petrovića, svetsku premijeru na 34. IDFA ima i Srđan Keča, čiji je dokumentarac “Muzej revolucije”, rađen u koprodukciji Srbije, Hrvatske i Češke, uvršćen u program Luminous, a nominovan je i za nagradu za najbolji prvi dugometražni film.
Prema sinopsisu Kečinog filma, u ostacima napuštenog utopijskog projekta raste neobično prijateljstvo devojčice i starice. Kada grad počne da briše prostore u kojima one žive, nazire se kraj detinjstvu i snovima…
Reč je o planu sa početka 60-ih godina o izgradnji velikog muzeja u Beogradu u slavu revolucije naroda Jugoslavije, ali ta vizija Vjenceslava Rihtera nikada nije odmakla dalje od mračnog lavirintskog temelja. U ruševinama tog napuštenog projekta živi devojčica, koja zarađuje pranjem šoferšajbni na ulici s majkom, a veliki deo vremena provodi sa staricom koja takođe živi u ostacima utopijskog projekta o muzeju revolucije.
Uz Kečin film, u konkurenciji za nagradu za najbolji prvi dugometražni film je još 11 ostvarenja, među kojima je i film “Darkness There and Nothing More” Tee Tupajić, holandsko-hrvatska koprodukcija, u kojoj autorka, koja je bila dete kada je počeo rat u njenom rodnom Sarajevu, vodi noćni razgovor sa dvojicom holandskih ratnih veterana.
Poreklom iz Bosne i Hercegovine je i Stefan Pavlović, čiji je film “Looking for Horses”, koprodukcija Holandije, BiH i Francuske, deo programa Best of Fests, a jedan je od dvoje dobitnika stipendije prica Bernarda, vredne 50.000 evra. Tu nagradu, svečano uručenu na otvaranju 34. IDFA, deli sa Maasjom Ooms, a namenjena je njihovim sledećim dokumentarnim projektima.
U okviru programa Best of Fests je i film “Pomirenje” Marije Zidar, koprodukcija Slovenije, Srbije, Crne Gore i Kosova, koji je proglašen najboljim balkanskim dokumentarcem na DokuFestu u Prizrenu, a posvećen je pitanju krvne osvete i mogućnostima prekida kruga nasilja.
Među autorima filmova iz regiona koji učestvuju na 34. IDFA su i reditelji Danis Tanović i Damir Šagolj iz BiH, čiji je film “Kad smo mi bili oni” o izbegličkom pitanju deo programa Frontlight.
Među zvezdama 34. IDFA je veteran dokumentarnog filma sa ovih prostora Želimir Žilnik, čiji su “Crni film” (1971) i “Kenedi se vraća kući” (2003) deo specijalnog programa Top 10 koji je Hito Stejerl, ovogodišnja počasna gošća, osmislila kao prozor u njen kaleidoskopski svet filma i medijske umetnosti. Njena selekcija obuhvata grupu odabranih filmskih autora disidenata koji su, svaki na svoj način, bitno uticali na umetnost političkog dokumentarnog filma.
Tokom vikenda održan je i razgovor Hito Stejerl sa rediteljima koji su je inspirisali tokom karijere, a uz Želimira Žilnika, učestvovali su i libanski autor Rabi Mrue, Andrei Ujica, Akram Zatari i Laura Poitras, kao i umetnički direktor IDFA Orva Nirabia.
Nirabia je i otvorio 34. IDFA, konstatujući da je, uprkos pandemiji i mnogim teškoćama, publika dokazala svoju posvećenost dokumentarnom filmu. To se, kako je rekao, jasno vidi po prodaji karata, znatno većoj nego što se očekivalo.
Foto: Roger Cremers / IDFA
Festival će do 28. novembra okupiti fizički više od 2.000 profesionalaca, kao i mnoge druge koji učestvuju u hibridnom programu, odnosno onlajn.
*Naslovna fotografija: Roger Cremers / IDFA
(SEEcult.org)