Peta Mobilna književna rezidencija u Crnoj Gori, održana od 15. do 22. oktobra na Čelobrdu iznad Sv. Stefana, okupila je šestoro pisaca iz regiona Jugoslavije na temu “gostoprimstvo / netrpeljivost” u tradicionalnim zajednicama.
Zajednički život i rad pisaca usledio je nakon javnog poziva Zemunskog malog umetničkog centra – ZMUC, na koji se odazvalo 26 autora “kratke forme u fizičkoj formi”, budući da je agenda ovogodišnje rezidencije, pored javnih događaja, podrazumevala i svakodnevno osvajanje teško dostupnih planinskih vrhova, pešačenje starim austro-ugarskim vojnim putevima i Jegorovim putem, uklesanom zavetnom stazom monaha Jegora Stroganova, a sve u potrazi za “gostoprimstvom”.
Za učesnike ovogodišnje rezidencije na Čelobrdu, koja je deo programa Mobilne rezidencije/Pokretne kolonije, žiri je odabrao politikologa i proznog pisca Nikolu Nikolića iz Podgorice, spisateljicu i aktivistkinju koja radi sa zatvorenicima u hrvatskim zatvorima Luizu Buharovu (Bouharaoua) iz Zagreba, Mili Đukića iz Mostara, izbeglicu tokom 90-ih u Turskoj koji danas radnu biografiju puni različitim fizičkim poslovima dok piše poeziju, te spisateljicu i prevoditeljku sa jezika bivše Jugoslavije Dijanu Matković iz Ljubljane, kao i muzičara i pisca Ivana Tobića i autora multimedijalne zbirke priča Gorana Stojičića iz Beograda.
Gostoprimstvo nema nužno pozitivan ishod, već uključuje i rizik i nesigurnost. Ipak, kada se desi, nemoguće ga je zameniti nečim drugim. Isto važi i za netrpeljivost, neprijateljstvo. Selo Čelobrdo i okolni toponimi (manastiri Rustovo, Duljevo i Sv. Spiridon, vrh Ograđenica i sela Kuljače i Tudorovići) bili su tačka susreta jednog i drugog.
Polazeći od etimologije reči gostoprimljivost – odnosno od sanskritskog korena ghas, rečima hospitality / hostility istog korena a suprotnog značenja, učesnici rezidencije pokušali su da izazovu “lokalnu zajednicu” da objasni očekivana pravila ponašanja, čijim bi se kršenjem brisala granica između ta dva oprečna pojma.
Namerno odabrano selo Čelobrdo, kao mesto susretanja različitih prostornih metafora i/ili kulturnih tradicija, ispostavilo se važnim ne samo zbog kvaliteta grupe ljudi koja se u njemu obrela u kratkom vremenskom periodu, već i zbog lokalne crnogorske specifičnosti, koja je posve nenadano odredila tok teme. Univerzalno pravo na gostoljubivost (Kant, Derida) preimenovano je u pravo na vodu i u tom smislu je “praktičan život postajao umetnički izraz, u potrazi za onim granicama koje bi označile stvarnu gostoljubivost”. Te granice određivala je dnevno raspoloživa količina vode.
U okviru pratećeg programa u organizaciji Za Druge, koji je podržala Opština Budva, održane su dve tribine “Čajanka kod Bojića u 7” u Podgorici i u Budvi.
Mili Đukić, Luiza Buharova
Pesnik Mili Đukić (1987) iz Mostara kao dete je bio izbeglica u Turskoj, studirao je potom u Sarajevu, dok je dosadašnji radni vek većinom proveo kao konobar, šanker, DJ… Radio je i kao građevinski radnik u Skandinaviji, aerodromski taksista, a ovoga leta i kao vozač kamiona. Pesme je objavljivao u regionalnim časopisima, portalima, periodici. Objavio je “Sabrana djela iz oduzetog tijela” (2014), “Zima će ponovo biti teška” (2015), a na trećem nagradnom konkursu Beogradskog festivala poezije i knjige i Trećeg trga nagrađen je za rukopis “Pregaženi ježevi”.
Luiza Buharova (Bouharaoua), rođena 1985. u Splitu, diplomirala je kroatistiku i anglistiku na Filozofskom fakultetu. Prevodi i piše. Uvrštena je u regionalni zbornik “Izvan koridora - najbolja kratka priča” (VBZ, 2011) i antologiju hrvatske mlade proze "Bez vrata, bez kucanja" (Sandorf, 2012). Finalistkinja je takmičenja Festivala evropske kratke priče u 2016. i 2017. godini, dobitnica treće nagrade “Ulaznica” za kratku priču i nagrade “Prozak” za najbolji rukopis autora do 35 godina starosti za godinu 2017. Sa udruženjem Skribonauti bavi se zatvorenicima.
Dijana Matković
Slovenačka književnica, esejistkinja i prevoditeljica Dijana Matković, rođena 1984. u Ljubljani, bavi se književnim prevođenjem sa jezika bivše Jugoslavije. Prevodila je dela Andreja Nikolaidisa, Ognjena Spahića, Dubravke Ugrešić, Marka Pogačara, Danila Kiša, Vedrane Rudan, Ahmeda Burić, Vladimira Arsenijevića, Faruka Šehića, Dragana Velikića, Aleksandra Hemona i drugih. Objavila je 2013. godine žanrovsko hibridni prvenac “U ime Oca”. Bila je programski vođa Društva slovenskih književnih kritičara i Slovenskih dana knjige. Moderira i organizuje konverzacijske večeri i okrugle stolove o kulturi, društvu i medijima. Uredila je “Antologiju tjeskobe” – zbirku eseja o teskobama, fobijama i strahovima autora iz bivših jugoslovenskih zemalja.
Nikola Nikolić, rođen 1989. u Podgorici, završio je Fakultet političkih nauka, na kojem je i magistrirao. Piše romane, priče i eseje. Dosad je objavio romane “Čvor” (Studio Mouse, 2011) i “Meandar” (Nova knjiga, 2014), kao i zbirku priča “Atakama” (Nova knjiga, 2016). Priče objavljuje u crnogorskim i regionalnim časopisima, piše književne prikaze za portal Glif, a autor je i bloga na portalu Vijesti. Priče su mu prevođene na albanski jezik.
Nikola Nikolić
Goran Stojičić je objavio knjigu priča “Besani” (2016), multimedijalnu zbirku začetu objavama na Fejsbuku koje je pratio klip sa YouTube. U štampanom izdanju, svaku priču prati QR kod koji čitaoca vodi na audio-podlogu za čitanje (Bowie, Cave, Waits, Coctou Twins, Massive Attack…), dok je svaki pojedinačni naslov praćen ilustracijama dizajnera Slavimira Stojanovića (Futro) koji je i tehnički urednik knjige. Autor svoju kratku formu naziva “minijaturnim igranim filmom u pisanoj formi”.
Ivan Tobić, pisac priča “Građen sam ko sveti lonci”, romana “Tobiđenja dušo moja”, kao i priče na poluizmišljenom jeziku “Kada dasweć idi yoi” koja je uvrštena u zbirku najboljih kratkih priča sa štokavskog govornog područja “Bun(t)ovna proza”, scenarista strip monografije “Supersmederevac”. Poznat kao “Idol mladih”, Tobić je autor pseudoknjiževne forme dnevnog horoskopa za list Kurir sa elementima aforizma, dadaističke provokacije ili nadrealističkog eksperimenta, nalik na haiku ili ono što je nešto kasnije postao Tviter. Sa obešenjačkom družinom Ilegalni poslastičari istraživao je fenomen zloupotrebe lažnih vesti preko interneta, jedan je od osnivača i urednika ranih izdanja izdavačke kuće “Kornet”, često pobednik u nastupima slem poezije. Član je udruženja Debeli biciklisti i CikloVeterinari, kao i sajkogradskog benda Hotel Makedonija.
Ivan Tobić, Dušica Vugdelić (TV Budva)
Ovogodišnju književnu rezidenciju podržali su Evropska mreža za književnost i knjige Traduki, Opština Budva i Ministarstvo kulture i informisanja Srbije.
Peta književna rezidencija u Crnoj Gori deo je regionalnog umetničkog projekta Mobilne rezidencije / Pokretne kolonije koji od 2013. godine, u organizaciji ZMUC-a, Za Druge i Zeta centra, okuplja u ruralnim područjima Srbije, Crne Gore i Albanije umetnike u različitim medijima, pospešujući mobilnost i saradnju, u pokušaju stvaranja novih umetničkih zajednica.
Na književnim rezidencijama u Crnoj Gori do sada je 36 autora radilo na teme: Tabui u tranziciji, Jezik i zajednica, Muzej korupcije i Doživotna sloboda.
Foto: Milica Vukelić
(SEEcult.org)