U trci za nagrade 20. SFF-a
Sarajevo film festival objavio je takmičarske programe za igrani i kratki film, najavljujući niz svetskih i regionalnih premijera autora iz Jugoistočne Evrope koji hrabro upiru prst na probleme današnjice i stvaraju snažne interpretacije sveta oko nas. Uzbudljivom pregledu dešavanja u regionalnoj filmskoj produkciji doprinosi i program “U fokusu”.
Takmičarski program 20. SFF-a, koji će biti održan od 15. do 23. avgusta, donosi devet filmova u konkurenciji, dve gala projekcije i dva omnibusa van trke za nagrade.
U selekciji Elme Tataragić, program otvara omnibus “Mostovi Sarajeva” sastavljen od 13 kratkih ostvarenja istaknutih evropskih autora (Aida Begić, Leonardo Di Costanza, Jean-Luc Godard, Kamen Kalev, Isild Le Besco, Sergei Loznitsa, Vincenzo Marra, Ursula Meier, Vladimir Perišić, Cristi Puiu, Marc Recha, Angela Schanelec i Teresa Villaverde), među kojima su čak četiri autora iz regiona. Reč je o mozaiku umetničkih gledišta koja na kritičan način promišljaju različite univerzalne teme koje Sarajevo simbolizuje.
Druga gala projekcija je “Beli bog” mađarskog reditelja Kornela Mundruca (Kornéla Mundruczó), koji je posle premijere u Kanu osvojio nagradu za najbolji film programa “Izvestan pogled”, a priča je o 13-godišnjoj devojčici čije odvajanje od psa dovodi do pseće pobune protiv ljudskog roda.
Mundrucov film biće prikazan, inače, i na 21. Festivalu evropskog filma Palić, a najavljen je i na Vukovar film festivalu.
Jubilarni SFF prikazaće van konkurencije dva omnibusa koja se sastoje od inspirativnih i ambicioznih kratkih filmova – koprodukciju Nemačke, SAD i BiH “Kvintet” i srpski film “Jednaki”, koji će imati svetske premijere, najavili su 17. jula organizatori SFF-a.
Režiju filma “Kvintet” potpisuju Sanela Salketić, Ariel Shaban, Roberto Cuzzill, Elie Lamah i Mauro Mueller, dok su omnibus “Jednaki” režirali Miloš Petričić, Mladen Đorđević, Dejan Karaklajić, Ivica Vidanović, Igor Stoimenov i Darko Lungulov, prema scenariju Milice Piletić.
I ostatak selekcije zasnovan je na istoj premisi - da film nije slika, već niz slika koje stvaraju vlastiti mikrokosmos koji se kritički odnosi spram sveta u kojem živimo i iz kojeg autori crpe svoje priče.
Ovogodišnja selekcija, prema rečima Elme Tataragić, donosi filmove koji, stvarajući vlastite, nove svetove, hrabro upiru prst na probleme današnjice. Ne nude konačne odgovore na probleme koje tematizuju, već daju prostor za razmišljanje i razgovor, pozivajući na dijalog.
Od devet naslova u trci za Srce Sarajeva čak pet je debitantskih.
Film “Ja sam Beso” reditelja Lashe Tskvitinidzea iz Gruzije priča je o odrastanju u gruzijskoj provinciji razapetoj između modernog i tradicionalnog u atmosferi tranzicije, u svoj njenoj okrutnosti, ali i dekadentnosti. Beso je dečak koji živi u disfunkcionalnoj porodici s ocem alkoholičarom, čiju pasivnu agresivnost trpe i on, i majka, te njegov stariji brat koji je homoseksualac, što je u gruzijskoj provinciji apsolutno neprihvatljivo. Beso kroz film sam mora doneti odluke i preispitati stavove okoline.
Debitant Ádám Császi u filmu “Zemlja oluja” direktnije se bavi pitanjem homoseksualnosti. Taj senzualni film, s podjednako prisutnom razmerom nežnosti i tuge, govori o otkrivanju i prihvatanju seksualnosti na brutalan i nimalo sentimentalan naèin. Mladi fudbaler vraća se u svoj oronuli dom u mađarskom selu, zaljubljuje se u suseda koji mu pomaže u popravku kuće, a njihova veza dovodi do eskalacije mržnje u tom malom mestu. Film je, kako je istakla selektorka, izuzetno atmosferičan, a autor suprotstavlja krajolik i naturalizam dva glavna glumca s prizorima letnje oluje koja se približava tom osamljenom kraju i postaje metafora za ono što će se desiti. Drugi gruzijski film u konkurenciji je “Neveste” rediteljke Tinatin Kajrishvili, priča o ženi u 30-im godinama čiji partner služi desetogodišnju zatvorsku kaznu. Priča je intenzivna i jaka, ali ne i melodramatična, a stiče se utisak potpune autentičnosti (Kajrishvili je na scenariju sarađivala sa svojim mužem Davidom Chubinisvhilijem, jer je priča bazirana na njihovim iskustvima iz zatvora).
Film “Macondo” rediteljke Sudabeh Mortezai iz Austrije donosi priču o drugoj strani austrijskog društva, o izbeglicama i njihovoj borbi da se prilagode novoj sredini. Rediteljka, čiji je to prvi igrani film, stavlja u poziciju glavnog junaka 11-godišnjeg dečaka kroz čiju perspektivu pokazuje neprilagodljivost kao osećanje onih koji su nasilno otrgnuti iz svojih sredina. Ova socijalna drama rediteljke, koja je do sada pravila isključivo dokumentarne filmove, ne ustručava se pokazivanja emocija, te je izuzetno intuitivna, ali i pristupačna za publiku.
Debitantski je i film “Pesma moje majke” turskog reditelja Erola Mintasa, emotivna priča o odnosu sina i majke koja, otrgnuta iz svoje sredine, traži jednu pesmu iz svog kraja, a zapravo žudi za povratkom. Film se na nostalgičan, ali precizan način, fokusira na pitanje Kurda u Turskoj, ali i na univerzalne teme pripadanja i identiteta.
Grčki film “A Blast", drugi igrani film Syllasa Tzoumerkasa, tragična je priča o osveti, ispričana kroz komadiće sadašnjosti isprepletene s bliskom i daljom prošlošću, a stvara devastirajuću sliku o savremenoj Grčkoj. Antijunakinja Marija živi sa svojom porodicom, a iza ove, naizgled, prosečne grčke porodice kriju se laži i dugovi, te licemerni odnosi koji se samo mogu otkriti razornim praskom.
Andrea Štaka vraća se u trku za nagrade SFF-a filmom “Cure – život druge”, čija će svetska premijera biti na 67. Filmskom festivalu u lokarnu, To je njen drugi igrani film, u kojem, kako je istakla Elma Tataragić, uspešno suprotstavlja realno i imaginarno, racionalno i iracionalno, i to kroz priču jedne epizode u životu tinejdžerke koja iz Švajcarske dolazi u ratni Dubrovnik.
U koprodukciji Švajcarske, Hrvatske i Bosne i Hercegovine, to je priča o otkrivanju identiteta, o odrastanju, ali i o neprilagođenosti, koja okuplja internacionalnu ekipu glumaca. Uz Luciu Radulović i Sylvie Marinković, u filmu igra i ekipa glumaca sa prostora bivše Jugoslavije, među kojima su Mirjana Karanović, Marija Škaričić, Leon Lučev, Perica Martinović, Edi Jertec, Franjo Dijak…
Osim Andree Štake, Takmičarski program ima još jednog laureata SFF-a - Isu Qosju, koji dolazi s filmom “Tri prozora i vešanje”. Film je smešten u kosovsko selo, a tematizuje tradiciju i pitanje ponosa u suočavanju s istinom. Nakon što jedna od žena javno progovori da je silovana u ratu i da nije bila jedina, dolazi do pobune među muškarcima koji bi radije da se zaboravi ta nesrećna ratna epizoda, nego da njihov ponos bude okaljan činjenicom da su im žene silovane. Film na brutalan način govori o muško-ženskim odnosima, o istini i načinu na koji se ona relativizuje u savremenom svetu.
Jedan od značajnijih svetskih savremenih umetnika, reditelj Kutluğ Ataman, pridružuje se konkurenciji filmom “Janje” – pričom o deci. Svet dece koju Ataman prikazuje je zabavniji od sveta odraslih, ali je ponekad i strašniji u toj porodičnoj drami, čija je radnja smeštena u tursku provinciju. I Atamanov film suprotstavlja savremeni i tradicionalni svet u kojem važnu ulogu ima žena majka, čiju emancipaciju prati film.
Takmičarski program kratkog filma donosi deset naslova, od kojih će svetske premijere imati kiparski “Uspavanka jednog leptira” (Tonia Mishiali) i crnogorski “Zakloni” Ivana Salatića, dok će međunarodne imati hrvatski “Manjača” Tina Žanića i bugarski “Olovno srce” Slave Doytcheve.
Regionalne premijere imaće nemačko-hrvatski film “Kokoška” Une Gunjak, gruzijski “Nevidljivi prostori” Dee Kulumbegashvili, azerbejdžanski “Poslednji” Sergeya Pikalova, mađarsko-rumunski “Pogubljenje” Petre Szőcs, mađarski “Provincija” Gyorgya Mor Karpatija i “Višak vetra” Daneta Komljena iz Banjaluke, koprodukcija Francuske, BiH i Srbije, koja će imati svetsku premijeru u Lokarnu.
Prema rečima Elme Tataragić, koja potpisuje i selekciju kratkih filmova, reč je o deset priča o slobodi mladih i hrabrih autora koji propituju granice filmskog jezika i stvaraju snažne interpretacije sveta oko nas.
Selekcija se estetski može podeliti na dva dela: filmove koji se više oslanjaju na linearnu naraciju, i na deo u kojem su odabrani filmovi sa slobodnijom narativnom formom i eksperimentalnijim pristupom.
U prvu grupu spadaju filmovi koji se više oslanjaju na realnost, komentarišući društvo i sam svet. To su “Kokoška” koji prikazuje rođendan jedne devojčice u opkoljenom Sarajevu, “Nevidljivi prostori” koji tematizuje religiju kroz patrijarhalni način života u jednoj porodici, sa ženom u glavnoj ulozi i kroz njenu tačku gledišta, zatim “Pogubljenje” o nasilju i načinu na koji ga deca tumače i interpretiraju, te “Provincija” o dostavljaču čiji se kamionet pokvari, te se nađe na arheološkoj iskopini gde provodi dan, ali nauči nešto o životu. U prvu grupu filmova pripada i film “Zakloni” o kraju jednog leta u atmosferičnom crnogorskom mestu, a ujedno i o kraju detinjstva glavnog junaka koji prvi put otkriva ljubav.
Druga grupa filmova nudi slobodnije i subjektivnije interpretacije sveta, ne referišući se potpuno na objektivnu stvarnost. Među njima je “Višak vetra” Daneta Komljena u kojem dva brata blizanca žive u različitim krajevima Evrope (jedan na zapadu, a drugi na istoku) i koji govori o samoći i otuđenosti, ali i o sitnicama koje zapravo čine smisao života. “Olovno srce” bavi se iracionalnim strahom od kojeg pati glavna junakinja i njenom borbom da ga savlada, a “Uspavanka jednog leptira” u isprekidanom narativnom toku govori o kraju ljubavi i praznini koja ostaje iza nje. “Manjača” govori o savremenom shvatanju života u kojem je otupljenost glavni sastojak, dok s druge strane, govori i o prolaznosti života, a “Poslednji” azerbejdžanskog reditelja Pikalova tematizuje starost kroz apstraktnu priču o poslednjem živom veteranu Drugog svetskog rata.
Ovogodišnja selekcija, prema rečima Elme Tataragić, pokazuje visok nivo produkcije kratkometražnog filma u regiji, koji je obeležio i selekcije festivala poput Kana, Berlina i Lokarna.
Nagrada Srce Sarajeva za najbolji igrani film vredna je 16.000 evra, specijalna nagrada žirija 10.000 evra, dok najbolji glumac i glumica dobijaju po 2.500 evra, koliko dobija i najbolji kratki film.
Ovogodišnjim žirijem Takmičarskog programa igranog filma predsedava legendarni mađarski reditelj Bela Tar (Tarr), kome je 2013. dodeljeno počasno Srce Sarajeva.
Prošle godine, na 19. SFF-u, gruzijski film “U procvatu” Nane Ekvtimishvili i Simona Großa pobedio je u kategoriji igranog filma, a trijumfovao je i film “Odbrana i zaštita” hrvatskog reditelja Bobe Jelčića, koji je osvojio Specijalnu nagradu žirija i Srce Sarajeva za najboljeg glumca - Bogdana Diklića iz Srbije.
Najboljim kratkim filmom proglašen je rumunski “Sena oblaka” Radua Žudea, a Specijalnu plaketu žirija dobili su Ana Nedeljković i Nikola Majdak mlađi iz Srbije za film “Rabittland”.
(SEEcult.org)
