Žilnikov opus u Prizrenu

Prizrenski Dokufest priredio je u devetom izdanju retrospektivu novosadskog reditelja Želimira Žilnika koji je najavljen i kao gost tog međunarodnog festivala dokumentarnog i kratkog filma.

Prizrenski Dokufest priredio je u devetom izdanju retrospektivu novosadskog reditelja Želimira Žilnika koji je najavljen i kao gost tog međunarodnog festivala dokumentarnog i kratkog filma.

Biće prikazano ukupno 11 filmova iz cele Žilnikove karijere, uključujući rane kratke dokumentarce, prvi deo trilogije o mladom Romu Kenediju Hasaniju, kao i najnoviji film “Stara škola kapitalizma”, koji je učestvovao i na niz festivala u regionu i Evropi.

Publika Dokufesta videće filmove “Gusinje”, “Crni film”, “Kenedi se vraća kući”, “Lipanjska gibanja”, “Nezaposleni ljudi”, “Pioniri maleni”, “Tvrđava Evropa”, “Ustanak u Jasku”, “Žurnal o omladini na selu, zimi”, kao i najnoviji “Stara škola kapitalizma”, koji je prikazan na niz festivala u regionu i Evropi, a crnohumorna je doku-drama koja baca novi pogled na Srbiju u tranziciji, sa radnicima u štrajku, ruskim tajkunima, krahom njujorške berze, praznim fabrikama i američkim potpresednikom u poseti.

Film “Evropa preko plota”, koji istražuje posledice Šengenskog sporazuma na život na mađarsko-srpskoj granici od leta 2004. do proleća 2005. godine, deo je posebnog, istoimenog programa posvećenog današnjoj Evropskoj uniji kojoj streme sve zemlje u regionu.

Iako jedan od najuticajnijih i najznačajnijih reditelja na prostoru bivše Jugoslavije, Žilnik je imao svega par retrospektiva u zemlji, ali je ove godine dobio nekoliko prestižnih priznanja, uključujući nagradu ERSTE Underground Spirit nedavnog 17. Festivala evropskog filma Palić, koja se dodeljuje za izuzetno umetničko stvaralaštvo na polju nezavisnog filma i jedinstvenu autorsku poetiku izgrađenu van glavnih tokova filmske industrije.

To je bila treća nagrada koja mu je dodeljena ove godine u Srbiji, nakon nagrade Fonda "Todor Manojlović" za moderni umetnički senzibilitet za 2009. godinu i nagrade Fonda za afirmaciju stvaralaštva “Mića Popović”.

Palićki festival takođe je prikazao deo Žilnikovog opusa, uglavnom iz rane faze njegovog rada, kojima je izgradio ironičan i kritički umetnički odnos prema svetu. U okviru selekcije “Paralele i sudari”, prikazan je i njegov novi film “Stara škola kapitalizma”, koji je imao međunarodnu premijeru na 39. Internacionalnom filmskom festivalu u Roterdamu, a potom je prikazan na festivalima Crossing Europe u Lincu i na 10. Festivalu centralnog i istočnoevropskog filma goEeast u Vizbadenu, kao jedini iz Srbije u zvaničnoj konkurenciji.

Film “Stara škola kapitalizma” prikazan je, između ostalog, i na trećem Festivalu subverzivnog filma u maju u Zagrebu, gde je bio jedan od glavnih učesnika filmsko-teorijskog simpozijuma "Jugoslovenski filmski slučaj", koji je okupio dvadesetak filmskih autora i teoretičara iz regiona i sveta.

Prema navodima Jurija Medena, Žilnikova stalna politička svesnost i društvena angažovanost, oštar kritičarski duh i vizuelna ekspresibnost njegovih filmova, donela mu je niz priznanja, ali i mnoge probleme sa različitim formama cenzure, kako u zemlji, tako i u svetu.

Žilnikovo delo duboko je urezano u istoriju svetske kinematografije kao glas potlačenih i poniženih, glas pojedinaca i grupa sa margine, kao pobuna protiv svakog represivnog društvenog sistema. Doslednost njegove borbe ogleda se u činjenici da nema gotovo ni jedne posleratne ideologije u Evropi sa kojom nije polemisao, ostavivši za sobom dokument koji traje i ostaje kao dokaz o vremenu u kojem je radio.

Kao jedna od pokretačkih snaga "crnog talasa" jugoslovenske kinematogafije, uveo je taj pokret u svetske okvire filmom “Rani radovi” (1969) za koji je osvojio Zlatnog medveda u Berlinu, dok je u bivšoj Jugoslaviji bio praktično zabranjen. To ostvarenje, koje je dospelo i do suda i izazvalo veliku debatu u medijima, nagrađeno je uoči Berlina i u Puli.

Žilnik je dao ogroman doprinos nezavisnoj filmskoj sceni i kroz edukaciju mladih filmskih entuzijasta putem brojnih radionica i predavanja koje je održavao u zemlji i širom Evrope.

Između 1973. i 1976. godine Žilnik je radio za nezavisnu filmsku industriju u Nemačkoj, a nakon povratka u Jugoslaviju, nekoliko njegovih novih projekata je predvidelo nacionalističke tenzije, raspad Jugoslavije i kataklizmu na Balkanu.

Za film “Nezaposleni ljudi” (1967) dobio je Gran pri 1968. na festivalu u Oberhauzenu, na kojem je nagrađen i “Crni film” (1971), koji je izazvao i u zemlji u Nemačkoj mnogobrojne rasprave, kao i dokumentarac “Ustanak u Jasku” (1973), koji je bio cenzurisan u Vojvodini i takođe izazvao burne reakcije.

Među kultnim delima Žilnika je i film "Marble ass" (1995), takođe nagrađen na Berlinalu.

Prizrenski Dokufest svečano je otvoren 31. jula u bioskopu na otvorenom na obali Bistrice, uprkos jakoj kiši, a do 7. avgusta prikazaće više od 150 filmova iz tridesetak zemalja.

Prema navodima organizatora, svečanom otvaranju prisustvovalo je po lošem vremenu oko 500 filmofila, koji su imali priliku da najpre vide film “Into Eternity” Michaela Madsena o problemu nuklearnog otpada, a potom i “Skupljače perja” Aleksandra Saše Petrovića - klasik jugoslovenskog crnog talasa, kojim je Dokufest odao počast glumcu Bekimu Fehmiuu, nedavno preminulom u Beogradu.

Obiman program devetog Dokufesta prikazuje se na šest lokacija, a obuhvata, osim takmičarskih programa, i retrospektivu filipinskog reditelja Khavna de la Cruza.

Među atrakcijama Dokufesta su i selekcije posvećene Avganistanu, finskim dokumentarcima i kratkim filmovima, kao i megapolisima i ujedinjenoj Evropi, a biće prikazan i izbor kratkih filmova iz programa festivala Oberhauzen, kao i dokumentarnih sa festivala DocumentarIst u Istanbulu, te Dokukids, program za decu i mlade.

Sajt DokuFesta je http://www.dokufest.com, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)