Život prolazi, film ostaje

Jubilarni, 60. Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma, jedan od najstarijih u Evropi, svečano je počeo 2. aprila u Domu omladine Beograda podsećanjem na bogatu istoriju i uručenjem nagrade za životno delo Želimiru Žilniku, koji je premijerno predstavio novi dokumentarac “Pirika na filmu”.

Žilnik je otvorio jubilarni Kratki metar uz poruku da “život prolazi, a film ostaje”, a povodom nagrade za životno delo rekao je da to priznanje može biti podsticaj za mlade autore, jer pokazuje da je kontinuitet u radu moguć.

Nagradu mu je uručio hrvatski reditelj Lordan Zafranović, član žirija, ističući da je Žilnik veliki autor, borac i “slobodan čovek u više sistema”, koji je napravio impozantan opus i proslavio u svetu jugoslovenski i srpski film.

Zafranović je ispričao i nekoliko anegdota iz 50-godišnjeg prijateljstva sa Žilnikom, koji mu je uzvratio komplimentima, ističući da su njihove filmografije bile na neki način paralelne i slične, iako na različitim terenima.

“Otvarali smo neke teme, radili filmove koji su proglašavani za šokantne i imali teškoće u distribuciji, ali nekako smo obojica uspeli da se provučemo svih ovih silnih godina”, rekao je Žilnik, ističući i značaj Kratkog metra za njegovu generaciju, kojoj je to bio jedini mogući početak karijere.

Novi Žilnikov dokumentarac “Pirika na filmu” biografski je video-esej o Piroški Čapko, snimljen 44 godine nakon njenog učešća u njegova dva filma - dokumentarnom “Pioniri maleni” i igranom “Rani radovi”. Sada mu se i pridružila na bini, nakon projekcije “Pionira”.

Jubilarni festivalski program započeo je filmom “Malj” Aleksandra Ilića iz 1977. godine, najnagrađivanijeg domaćeg kratkometražnog filma, a svečanost je uveličao i dečji hor Beogradski glas.

Gledaoci su srdačno pozdravili dugim aplauzima Žilnika i Zafranovića, kao i ostale članove žirija - glumicu Mirjanu Karanović, rediteljke Mariju Milanović Lazarevski i Afarin Egbal i profesorku Veru Šmit (Schmidt) iz Austrije.

Povodom jubileja, u DOB-u je otvorena i izložba posvećena najzanimljivijim, ali i najznačajnijim ličnostima jugoslovenske kinematografije.

Prikazane su fotografije, kratke biografije i citati ličnosti dobitnika nagrade za životno delo od početka istorije Kratkog metra do danas, počev od Jože Pogačnika, Živka Žike Ristića, preko Krste Škanate, Vicka Raspora, Rudolfa Sremeca, Ratka Đurovića, Nikole Nikše Jovićevića, Aleksandara Ilića, Vlatka Gilića, Veljka Bikića, Miomira Mikija Stamenkovića, Vladimira Petrića, Borislava Šajtinaca, Ranka Munitića, Nikole Majdaka, Puriše Đorđevića, Branislava Bastaća, Braće Vranešević, Marka Babca, Miće Miloševića, Branka Miloševića, Dušana Makavejeva, Milenka Štrbca, Nikole Stojanovića, Steve Radović-Orjenski, Stjepana Zaninovića, do Živka Nikolića i sada Žilnika.

Posebno je prikazana i mala retrospektiva prvih sedam godina Kratkog metra, koji se tada održavao u Puli - kroz novinske isečke, najave, plakate, čuvenih “Filmskih novina”.

Iako organizovan i ove godine smanjenim budžetom, 60. Kratki metar predstavlja do 6. aprila više od 100 filmova u takmičarskim i pratećim programima, a prema rečima umetničkog direktora Janka Baljka, nudi miks sjajne tradicije i aktuelne domaće i svetske produkcije.

Pod sloganom “Reset”, 60. Kratki metar nudi više od 80 filmova u trci za nagrade, uz selekcije sa festivala u Tokiju i Londonu, ostvarenja iz regiona, filmove o kontrastima današnje Rusije i problemima moderne Ukrajine, zanimljive rokumentarce i tradicionalni program “Vrelo”.

U takmičarskom programu je 35 domaćih i 48 stranih filmova, podeljenih u četiri kategorije: dokumentarni, kratki igrani, animirani i eksperimentalni.

Ukupan nagradni fond je 14.000 evra, a Gran pri je vredan 3.000 evra.

Među filmovima u domaćoj konkurenciji premijerno će biti prikazana i dva ostvarenja koja su postigla zapaženi uspeh na nedavnom 63. Berlinalu - animirani “Rabbitland” Ane Nedeljković i Nikole Majdaka mlađeg, ironičan prikaz savremenog društva inspirisan životom 90-ih u Srbiji, te dokumentarni kratki film “Ja kada sam bila klinac, bila sam klinka” Ivane Todorović, koji je bio u konkurenciji za Zlatnog medveda.

Među osam pratećih programa su “Made in Japan” sa izabranim filmovima sa Short Shorts festivala u Tokiju, te “London Calling” sa najboljim filmovima sa London Short Film Festivala. Program “Kontrasti Rusije: Patriote i bludnici” fokusiran je na oprečnosti moderne Rusije - od političkog fanatizma do raskalašnog noćnog života. Sa istoka stiže i program “Angry Ukrainians”, sastavljen od filmova istoimenog pokreta filmskih autora koji se bave problemima moderne Ukrajine. Ljubitelji muzike i dokumentarnog filma imaće prilike da u programu “Rockumentary Revolutions” pogledaju film “Otroci socijalizma” o istoimenoj slovenačkoj pank grupi i film “How we played the revolution” o litvanskoj “raspevanoj” revoluciji.

Ostvarenja iz regiona biće predstavljena u programu “Komšiluk”, koji ove godine ima poseban fokus na novi crnogorski film, koji će predstaviti filmovi studenata Fakulteta dramskih umetnosti sa Cetinja.

Tradicionalni prateći program “Vrelo” bavi se temom art terapije, sagledane kroz prizmu pet dokumentarnih i kratkih igranih filmova iz Evrope i Južne Amerike, dok putujući festival UNAFF donosi dokumentarni film “Sing your song” o Hariju Belafonteu i njegovoj ulozi u pokretu za ljudska prava u Severnoj Americi.

Pored filmskog programa, u okviru 60. Kratkog metra biće održane diskusije o filmovima, kao i druženja sa domaćim i stranim autorima.

Cena karte ista je za sve festivalske dvorane (DOB, Dvorana Kulturnog centra Beograda, bioskop Fontana) - 150 dinara.

Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma potiče od Festivala jugoslovenskog filma, osnovanog 1953. u Puli. Na pulskom festivalu prikazivani su i igrani i dokumentarni filmovi, a pošto su vremenom dokumentarni i kratkometražni filmovi bivali sve prisutniji, 1959. godine odlučeno je da se osnuje novi festival, pa je u Beogradu pokrenut Jugoslovenski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma. Tokom duge istorije, Beogradski festival imao je i uspone i padove, a prvi preokret desio se kasnih 70-ih, kada su filmovi iz inostranstva izbačeni, broj gostiju smanjen, ujedno i broj (i kvalitet) pratećih programa, i to sve kao posledica nedostatka sredstava.

Jedno od najznačajnijih festivalskih izdanja bilo je 1999. godine - u vreme NATO bombardovanja. Festival nije otkazan, ali je premešten iz Doma sindikata u nešto sigurniju salu DOB-a. Nedugo zatim Kratki metar proslavio je 50. rođendan (2003), a od 2004. godine je međunarodnog karaktera.

Festivalski sajt je www.kratkimetar.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org, odnosno OVDE.

(SEEcult.org)