Izgubljeni snovi 20. veka
Izložba “Album izgubljenih snova” Slobodana Šijana, filmskog reditelja i vizuelnog umetnika, biće otvorena 3. marta u galeriji O3one u Beogradu, a čini je redimejd kolaž nastao od foto kolaža njegove majke, partizanke Vukosave Kujović, učesnice NOB-a od 1941. do 1945.
Na stolu prekrivenom heklanim stolnjakom izloženi su album za fotografije sa kožnim povezom i pismo napisano na memorandumu, pisaćom mašinom, potpisano i pečatirano na krajnje oficijelan način. Isti taj album fotografisan je na toj podlozi, dve po dve strane, i predstavljen kao sukcesivni niz redimejd kolaža, u kojima slike iz 90-ih godina 20. veka dopunjuju i poklapaju one sa kraja 50-ih, a polje ideologije kolektivizma, kako je navedeno u pratećem tekstu, biva kolonizovano prizorima lične i porodične sadržine, u koje je jasno upisana ideologija individualne sreće i uspeha.
Na taj niz se nadovezuje, upotpunjavajući ga i dodatno kontekstualizujući, video snimak stana čiji zidovi zadobijaju funkciju podloge za prostorni kolaž u stalnom nastajanju, među čijim elementima se prepoznaju i fragmenti dva velika sna 20. veka. To su komunistički san o kolektivizaciji društvenog, ekonomskog i političkog života, kao horizontima progresa i emancipacije, i američki san o boljem, bogatijem i od društvenih tokova nezavisnijem životu, koji omogućava povećanu društvenu mobilnost članova porodice, i nesputan lični razvoj i prosperitet.
Heklani stolnjak i kolaži, koje je kao redimejd umetnički rad prepoznao i predstavio Šijan, delo su njegove majke Vukosave Kujović. Zatečeni su, nakon njene smrti, u stanu u kojem je živela, i bez dodatnih intervencija uvedeni su u galerijski prostor.
Specifičnost spojeva koji su ostvareni montažom slika u albumu i na zidovima proizvod su kompleksnog i nerazrešenog međusobnog odnosa upravo ta dva njena identiteta i statusne funkcije – revolucionarke i samohrane majke, stuba porodice.
Naime, ona se svoje lične aktivističke prošlosti graditeljke socijalizma i borkinje za ideale potpune transformacije društva nije odricala, ali ni težnje da prošlost ipak tretira kao zalog bolje budućnosti članova te porodice, što njenu spontanu montažu slika čini disjunktivnom. Nema neposredno prisutnog ujedinjućeg faktora za dva slikovna niza, koji bi njihovu međusobnu tenziju razrešio, te ostaje posmatraču da ih sam poveže i interpretira.
Tako, na primer, odvojeni samo tankim pausom u albumu - jedna naspram druge - stoje slika unuke vlasnice albuma sa drugaricom, negde u Kalforniji, i par decenija starija fotografija imenovana kao “Pozdrav najmlađih”, na kojoj je zabeležena koreografija ritmičkih gimnastičarki na prvomajskoj paradi, i to upravo u trenutku prolaska ispred bine sa društvenim funkcionerima, iznad čijih glava je ispisan slogan “Titove riječi – naša su djela”. Par stranica kasnije, neposredno preko slike nazvane “Razdragana mladost”, koja predstavlja veselu jugoslovensku omladinu koja uživa u blagodetima socijalizma, Vukosava Kujović je zalepila fotografiju svoje unuke u Diznilendu.
Ako je tu na delu cinizam, on nije potpuno subjektivan, već je u velikoj meri odraz vremena u kojem je stari poklon – album, sasvim izgubio svoju nekadašnju funkciju, da bi bio prepoznat tek kao pogodna podloga za porodične fotografije. Čuvan je kao uspomena stare partizanke, članice prvog Mjesnog komiteta SKOJ-a u oslobođenom Sarajevu, iz 1945, kojoj je uručen 15 godina nakon toga, kao trag političkog nasleđa koji je za sobom ostavila, u vidu kontinuiteta revolucionarnog delovanja omladine.
Devedestih godina 20. veka, kada je to delovanje prestalo, album je zadobio status pukog relikta onog dela istorije koji biva brisan novim političkim agendama. U njemu je stari san bio zarobljen u slikama koje više nikome ništa nisu značile, dok se na porodičnom planu realizovao sasvim novi san. I slike tog sna našle su put do tog albuma.
Vukosava Kujović pritom - u vreme kada su socijalistički ideali nestajali pred talasima političkog cinizma, nije fotografije iz tog albuma prosto zamenila novim. Nije ih odbacila, već ih je u specifičnoj montaži preklopila nečim sasvim heterogenim, ali njoj jednako bitnim. U raskolu dva sveta zarobljena u snovima, pred koji nas postavlja, ovaj rad nagoveštava da je možda svaka istorija samo san iz koga treba da se probudimo, a tradicija noćna mora koja nas u njemu progoni.
Slobodan Šijan, nagrađivani filmski reditelj, pisac i vizuelni umetnik, autor je niza eksperimentalnih video radova, nekoliko kultnih igranih filmova kao što su "Ko to tamo peva", "Maratonci trče počasni krug" i "Davitelj protiv davitelja", kao i niza publikacija i knjiga o filmu i vizuelnoj kulturi. Radovima iz oblasti vizuelnih umetnosti i književnosti, Šijan preispituje fenomen filma, pokretnih slika i fotografske (i digitalne) registracije i reprodukcije prizora.
Izložba će biti otvorena u galeriji O3one do 16. marta.
(SEEcult.org)
