Denegri o Vaništi i Gorgoni
Istoričar umetnosti Jerko Denegri iz Beograda gostuje 21. maja u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu u ciklusu razgovora o izložbi Josipa Vanište “Ukidanje retrospektive”, a posebno će se osvrnuti na delovanje tog umetnika u okviru uticajne grupe Gorgona.
U okviru ciklusa razgovora “Saputnici i sagovornici”, Denegri će posebno apostrofirati trenutak u kojem dolazi do promene Vaništine operativne paradigme, 1961. godine, kada koncept zadobija prioritet nad vizuelnom formom likovnog dela.
Denegri je na taj prelomni događaj ukazao i u eseju napisanom za Vaništinu publikaciju “Ukidanje retrospektive”, u kojem je naveo da se to zbilo u trenutku kada je Vaništa osmislio prvi broj umetničkog časopisa Gorgona, u kojem je jedini sadržaj tog “anti-časopisa” bila fotografija praznog izloga rabljene robe u Vlaškoj ulici, ponovljena devet puta na devet stranica.
“Taj iskorak od vizuelnog ka mentalnom dogodio se veoma rano, i to ne samo u odnosu na savremenu umetničku istoriju uže kulturne sredine tadašnjeg Vaništinog delovanja”, već i u odnosu na svetsku istoriju konceptualne umetnost, naveo je Denegri. Stoga ne čudi, kako je zaključio, što se “odnedavno značenje Gorgone s pravom sve više uvažava na ekskluzivnoj, međunarodnoj, muzejskoj, kolekcionarskoj i istorijsko-umetničkoj sceni”.
Denegri će u MSU govoriti i o drugim Vaništinim delima koja su postala nezaobilazno mesto istorije neoavangarde na ovim prostorima, a razgovor sa njim vodiće kustoskinja izložbe Nada Beroš.
Ješa Denegri, koji je rođen u Splitu 1936. godine, a živi i radi u Beogradu, jedan od najistaknutijih istoričara, teoretičara i kritičara umetnosti u regionu. Kao kustos, likovni kritičar i istoričar moderne i savremene umetnosti, zaslužan je, kako je istakao MSU, i za prepoznavanje nekih od najvažnijih pojava u hrvatskoj umetnosti u drugoj polovini 20. veka, kao što su Exat 51, Gorgona i pokret Nove tendencije.
Autor je nekoliko ključnih izdanja, među kojima su “Apstraktna umjetnost u Hrvatskoj 2” (1985), “Exat 51” (1979), “Teme i funkcije medija fotografije” (1979), “Dizajn i kultura” (1985), “Fragmenti postmodernog pluralizma” (1997).
U pripremi je i opsežna Denegrijeva knjiga o Gorgoni u izdanju Kolekcije Sudac iz Zagreba.
Denegri je dobitnik i niza nagrada. Ove godine dobio je nagradu “Sava Šumanović” ravnopravno sa skulptorkom Olgom Jevrić, a 2009. dobio je nagradu “Lazar Trifunović”, jedinstveno priznanje koje se dodeljuje u Srbiji za likovnu kritiku i kritičko razmatranje savremene vizuelne umetnosti.
Ulaznice za razgovor s Denegrijem u okviru Vaništine izložbe koštaju 20 kuna (za penzionere, učenike i studente su 10), a u cenu ulaznice je uračunata i mogućnost izlaganja.
Izložba “Josip Vaništa: Ukidanje retrospektive” svojevrsna je “knjiga umetnika” - jednog od glavnih aktera čuvene grupe Gorgona.
Izložba polazi od pretpostavke da je Vaništin opus u hrvatskoj istoriji umetnosti i kritici uglavnom interpretiran kroz dva ključa, koja su se međusobno dokidala ili su prećutkivana - na Vaništin opus se gledalo kroz prizmu njegove radikalne gorgonske misli i prakse, ili se pak u središte stavljao autorov rafinirani slikarski opus, koji karakteriše suspregnut gest, minimalistički pristup i duboko poštovanje slikarske tradicije. Jedan od ciljeva izložbe stoga je da pokaže da ta dva ključa otvaraju ista vrata ka istom svetu erudite i umetnika.
Izložba prati Vaništin “nevidljivi crtež duha” kroz poslednjih 70 godina - od najranijih ulja (Voće iz 1941. i Autoportret iz 1943) iz gimnazijskih klupa u Karlovcu, pa sve do nedavno “potpisanih” fotografskih instalacija.
Ipak, izložba, nema retrospektivni, ni reprezentacioni karakter. Naprotiv, ona ukida retrospektivu kao muzeološku kategoriju i konvenciju.
Podeljena je na desetak segmenata: Rani i kasni crteži; Misli za mesece; Ukidanje perspektive; Predlozi, projekti, korespondencija sa stranim umetnicima; Pisma; Gorgona; Kolektivna legitimacija; Sateliti ili adherenti Gorgone; Postgorgona; Polaganje; Portreti umetnika; Izvolite prisustvovati.
Svi ti segmenti upućuju na Vaništin temeljni postupak redukcije, izostavljanja, te potrebe suočavanja s prazninom kao filozofskom kategorijom.
Izložba “Ukidanje retrospektive” otvorena je u MSU do 16. juna.
(SEEcult.org)
