Preminuo Josip Vaništa
Uticajni hrvatski umetnik i akademik Josip Vaništa, jedan od glavnih aktera grupe Gorgona, preminuo je 24. marta u Zagrebu u 94. godini, javila je HRT.
Slikar, grafičar, književnik, dugogodišnji profesor Arhitektonskog fakulteta u penziji, Vaništa je smatran jednim od poslednjih velikih umetnika neoavangarde i jednom od najenigmatičnijih ličnosti savremene hrvatske umetnosti. Vaništin uticaj u hrvatskoj sredini poredjen je sa uticajem koji je Marsel Dišan (Marcel Duchamp) svojevremeno imao u svetskim razmerama.
Hrvatski premijer Andrej Plenković izrazio je saučešće porodici Vanište, ističući da je plodnim i svestranim radom ostavio “neprocenjiv doprinos najpre hrvatskoj kulturi, slikarstvu i književnosti, a svojim je predavanjima oblikovao na desetine generacija hrvatskih arhitekata”.
“Njegov rad u Gorgoni, istraživanje alternativnih oblika umetničkoga rada, sav njegov opus, a ponajviše sjajni portreti i lirski pejsaži, minimalističke ilustracije i grafike, svedoče o slikarevom stavu da samo umetnost može parirati snazi života i prirode”, naveo je Plenković, ističući da je Vaništa, uz brojne nagrade koje je primio kao priznanje za svoj umetnički rad, bio i nosilac francuskog odlikovanja viteza reda umetnosti i književnosti.
Muzej savremene umetnosti u Zagrebu priredio je 2013. godine Vaništa obimnu izložbu “Ukidanje retrospektive” koja je, prema zamisli kustoskinje Nade Beroš, pošla od pretpostavke da je njegov opus u hrvatskoj istoriji umetnosti i kritici uglavnom interpretiran kroz dva ključa, koja su se međusobno dokidala ili su prećutkivana. Na Vaništin opus se gledalo kroz prizmu njegove radikalne gorgonske misli i prakse, ili se pak u središte stavljao njegov rafinirani slikarski opus, koji karakteriše suspregnut gest, minimalistički pristup i duboko poštovanje slikarske tradicije. Jedan od ciljeva izložbe bio je da pokaže da ta dva ključa otvaraju ista vrata ka istom svetu erudite i umetnika.
Rođen 17. maja 1924. godine u Karlovcu, Vaništa je diplomirao 1950. na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu, u klasi prof. Marina Tartaglie, a već sledeće godine počeo je da predaje na Tehničkom, odnosno Arhitektonskom fakultetu.
Prvu izložbu imao je 1952. godine s Miljenkom Stančićem u Muzeju za umjetnost i obrt. Tada ga je književnik Miroslav Krleža, tadašnji direktor Jugoslovenskog leksikografskog zavoda u Zagrebu, angažovao za saradnju sa tom ustanovom. Vaništa je bio i autor njegovih pet portreta, postavši tako poslednji slikar kome je Krleža pozirao.
Početkom 60-ih godina 20. veka Vaništa je u okrilju grupe Gorgona dosegao nultu-tačku slikarstva. Stvorivši “sliku” materijalizovanu tek njenim verbalnim opisom, tekstom ispisanim pisaćom mašinom, kao stanovito meta-uputstvo za njeno izvođenje (Slika XII, 1964), Vaništa je ostvario “najradikalniji domet hrvatske umetnosti 20. veka”.
Osim slikarstvom, Vaništa se bavio i crtanjem i pisanjem. Objavljivao je ilustracije u dnevnoj i revijalnoj štampi, a bavio se i dizajnom knjiga i scenografijom, za što je i nagrađen 1983. godine.
(SEEcult.org)
