Prohujalo sa nitratom

Festival nitratnog filma Jugoslovenske kinoteke predstavlja od 6. do 15. juna oko 60 igranih i dokumentarnih filmova, od kojih je deo posvećen stogodišnjici Prvog svetskog rata, a ostatak programa, objedinjenog sloganom “Prohujalo sa nitratom”, čine naslovi različitih žanrova.

Na Dan Jugoslovenske kinoteke i njen 65. rođendan, 16. Festival nitratnog filma počinje ostvarenjima srpskog  producenta Đoke Bogdanovića, snimljenim za vreme Drugog balkanskog rata 1913. godine i uoči samog izbijanja Prvog svetskog rata 1914.

Reč je o završnom delu restaurisanih filmova iz fonda jednog od pionira srpske kinematografije, čijim se prikazivanjem kruniše završetak trogodišnjeg rada Arhiva Jugoslovenske kinoteke na obradi, montaži i digitalnoj restauraciji tog svetski značajnog filmskog fonda.

         Iz filma Đoke Bogdanovića

Program filmova o Prvom svetskom ratu obuhvata i ostvarenja iz zemalja pobednica i pobeđenih zemalja, uključujući dosad neviđene dokumentarne žurnale o Srbiji, srpskoj vojsci i narodu, koje je Kinoteka dobila od specijalizovanih arhiva ratnih filmova, kao što su Vojni arhiv francuske vojske iz Ivrija na Seni i Imperijalni ratni muzej iz Londona.

        Srpska vojska u kadrovima kinematografske sekcije francuske vojske

Posebno je najavljen film “Poseta kralja Ludviga Beogradu” iz septembra 1918. godine, koji je tek nedavno pronađen u Austrijskom filmskom arhivu u Beču. Jugoslovenska kinoteka i pomogla austrijskim arhivistima da lociraju mesto snimanja tog filma – jednog od poslednjih filmskih izveštaja okupatorskih snimatelja sa srpskog fronta.

Vrhunac programa posvećenog Prvom svetskom ratu biće premijera petosatne televizijske serije “Apokalipsa, Prvi svetski rat”, koja odmah posle prvog prikazivanja u Francuskoj stiže na Festival nitratnog filma.

U toj ambicioznoj seriji, između ostalih velikih arhiva, učestvovala je svojim materijalima i Jugoslovenska kinoteka, a projekciji će 13. juna prethoditi i predavanje istorijskog savetnika te serije Frederika Geltona (Frédéric Guelton).

Jugoslovenska kinoteka već 16 godina “zapaljivim” festivalom predstavlja najznačajnija ostvarenja svetskog filma, od kojih mnoga nikada nisu viđena u Beogradu, koja potiču iz po mnogima najsjajnijeg perioda razvoja kinematografije – od 1896. do 1953. godine.

U okviru Festivala nitratnog filma, 13. juna u Kinoteci će biti otvorena izložba “Srbija i Srbi na filmu u Prvom svetskom ratu”, koja će putem originalnih materijala iz ratnog perioda, fotografija, plakata, dokumenata i isečaka iz štampe dočarati tragičan, ali i veličanstven put koji su Srbi prošli od Sarajevskog atentata 1914. do oslobođenja u jesen 1918. godine.

      1914. Poslednji dani pre svetskog požara, Richard Oswald (1930)

Ovogodišnji fokus prirodno je na filmovima koji su snimljeni tokom Prvog svetskog rata, s obzirom na obeležavanje njegove stogodišnjice.

Jugoslovenska kinoteka je od pre dve godine u projektu dvadesetak filmskih arhiva europeanfilmgateway.eu (EFG 1914) za koji je Evropska unija odvojila sredstva i ujedinila filmske arhiviste oko jedinstvenog projketa koji se odnosi na Prvi svetski rat. Jugoslovenska kinoteka učestvuje sa nešto više od 30 sati filmova (dokumentarnih i igranih) iz svog Arhiva. Sredstvima EU, oni su digitalizovani i čine jedinstven sajt na kojem se nalazi više od 650 sati programa i nekoliko hiljada dokumenata o Prvom svetskom ratu.

        Par odbačenih, Walter Summers (1923)

Prema rečima v.d. direktora Jugoslovenske kinoteke Radoslava Zelenovića, reč je o najznačajnijim sačuvanim filmovima o Velikom ratu.

Osnovicu tih filmova pritom čini nitratna traka koja je, kako je istakao Zelenović u katalogu 16. Festivala nitratnog filma, i pomogla svojom postojanošću, otpornošću i drugim kvalitetima da mnoge od filmova možemo danas da sagledamo u obliku kako su i nastali pre 100 godina.

U programu 16. Festivala nitratnog filma učestvuje čak 26 arhiva (iz Rumunije, Bugarske, Francuske, Nemačke, Austrije, Španije, Italije, Mađarske, Velike Britanije, Češke, Poljske, Norveške, Slovenije, Švedske, Grčke…), među kojima je prvi put i jedan vanevropski - japanski. Time je premašen prošlogodišnji rekordni broj partnera, a i ove godine očekuje se dolazak direktora i drugih kolega iz filmskih arhiva u svetu.

Među autorima zastupljenim u drugom delu programa su: Karl Teodor Drajer, Jakov Protazanov, Lio MekKeri, Žak Fejder, Rihard Osvald, Grigorij Rošalj, Gofredo Alesandrini, Frančesko Rosi, Alf Sjeberg, Aleksandar Volkov, Friđeš Ban, Benjamin Kristensen, Rišard Boleslavski, Gerhard Lampreht, Paolo Bielik, Efim Dzigan i mnogi drugi.

       Čast i slava

Da Festival širi svoje vidike i spreman je da prikaže i velika dela nastala i po završetku nitratnog perioda dokaz su i korejska psihološka drama Kim Ki-junga “Kućepaziteljka”, kao i češka istorijska freska “Čast i slava” Hineka Bočana.

Veći deo programa biće održan u Muzeju Jugoslovenske kinoteke u Kosovskoj, osim otvaranja i projekcije “Apokalipse”.

Otvaranjem 16. Festivala nitratnog filma i dodelom nagrada i priznanja, Kinoteka obeležava i svoj jubilej - 65 godina postojanja.

Dobitnici najvećeg priznanja Jugoslovenske kinoteke - Zlatnog pečata su  dramska umetnica Mira Banjac i reditelj Miša Radivojević. Biće uručene i plakete Kinoteke i druga priznanja priznanja ličnostima koje su doprinele njenom radu.

Završne pripreme proslave jubileja i 16. Festivala nitratnog filma poklopile su se, inače, sa nezapamćenim poplavama, pa je i Kinoteka u delu depoa sa kolor filmovima imala izvesnih problema sa vodom, ali je sprečeno bilo kakvo iznenađenje i opasnost da voda prodre do filmskih kopija.

Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu Jugoistočne Evrope.

*Foto: Jugoslovenska kinoteka

(SEEcult.org)