Veliki rat između nevidlјivih uzroka i vidlјivih posledica
Trotomno izdanje u pripremi “Srbi 1903 – 1914” koje je priredio Miloš Ković i knjiga Anike Mombauer “Uzroci Prvog svetskog rata”, u izdanju kuće Klio, povod su za razgovor koji će 17. juna biti održan u Salonu Gece Kona u Beogradu, uz učešće istoričara Smilje Marjanović Dušanić, Vojislava Pavlovića i Kovića, te profesora na Filozofskom fakultetu u Beogradu Leona Kojena.
Trotomni leksikon “Srbi 1903 – 1914” nudi pogled na Prvi svetski rat, njegove učesnike i niz pitanja koja se postavljaju danas o njegovim uzorcima i posledicama iz ugla vodećih srpskih istoričara, istoričara književnosti, istoričara umetnosti, filozofa, sociologa, antropologa, arheologa, muzikologa.
U raspravama o uzrocima i povodima Prvog svetskog rata, stare teze o krivici Srbije za to svetsko krvoproliće, nekada negovane samo u zemlјama koje su rat izgubile, sve su prisutnije u svetskoj akademskoj javnosti, navela je kuća Clio, dodajući da se stoga i nameće potreba da srpski stručnjaci iz različitih naučnih oblasti još jednom, iz današnje perspektive, na stogodišnjicu početka Prvog svetskog rata, razmisle o nizu pitanja koja postavlјa istorija Srba i Evrope u sudbonosnoj 1914. godini.
Srpska nauka je, međutim, vreme od 1903. do 1914. odavno nazvala “zlatnim dobom” srpske kulture i politike. Ta ocena odnosi se kako na Srbiju, tako i na Srbe koji su tada živeli na teritoriji Crne Gore, Habsburške Monarhije, Osmanskog carstva, pa čak i na one u rasejanju, u dalekim SAD. Bilo je to doba Milana Rakića, Jovana Dučića, Vladislava Petkovića Disa, Sime Pandurovića, Bogdana Popovića, Jovana Skerlića, Slobodana Jovanovića, Stojana Novakovića, Milutina Milankovića, Mihajla Pupina, Nikole Tesle, Jovana Cvijića, Branislava Petronijevića, Nadežde Petrović, Koste Miličevića, Uroša Predića, Stevana Stojanovića Mokranjca, Živojina Mišića, Radomira Putnika, Stepe Stepanovića, Petra Bojovića, kralјa Petra I Karađorđevića, Nikole Pašića, Milovana Milovanovića, Ljubomira Stojanovića.
Ko su bili ovi lјudi i kako današnje vreme vidi njihova dela? Ko su zaista bili Gavrilo Princip i Dragutin Dimitrijević Apis? U šta su verovale tadašnje srpske političke elite, ali i “obični lјudi”? Šta su za njih značile ideje nacije, demokratije i lјudskih prava? Kakav je bio stvarni uticaj krune, stranaka, oficira, selјačke većine na politički život zemlјe? Ko su zaista bili ti selјaci-vojnici, koji su dobili epske bitke na Kumanovu, Bitolјu, Bregalnici, Ceru, Kolubari, Solunskom frontu?
To su neka od pitanja na koja će pokušati 17. juna u podne da odgovore tokom razgovora na temu "Veliki rat između nevidlјivih uzroka i vidlјivih posledica" istoričarka dr Smilјa Marjanović Dušanić, urednica edicije “Polis” kuće Clio i profesorka na Filozofskom fakultetu u Beogradu, prof. dr Leon Kojen, istoričar Vojislav Pavlović, naučni saradnik Balkanološkog instituta SANU i dr Miloš Ković, istoričar i docent Filozofskog fakulteta u Beogradu, koji je priređivač izdanja “Srbi 1903 – 1914”.
Povod za razgovor je i knjiga Anike Mombauer “Uzroci Prvog svetskog rata”, koju je Clio objavio 2013. u prevodu Ksenije Todorović sa engleskog.
Ta studija organizovana je hronološki i počinje analizom kontroverzi nastalih na početku Velikog rata.
Priču o Prvom svetskom ratu, jednom od klјučnih događaja burnog 20. veka, prate neslaganja istoričara o njegovim uzrocima. Stotine knjiga i članaka objavlјeno je o toj temi tokom proteklih decenija, hilјade dokumenata je otkriveno u arhivima i stavlјeno istoričarima na raspolaganje, ali klјučna pitanja i dalјe ostaju nerešena.
Autorka zatim istražuje rasprave koje su usledile nakon Versajske mirovne konferencije, kao i one koje su bile aktuelne u međuratnom periodu. Mombauerova posebnu pažnju posvećuje istraživanju nemačkog istoričara Frica Fišera i debati koja je usledila kao reakcija na njegove teze o Nemačkoj kao glavnom krivcu za globalni sukob.
Pažnja Anike Mombauer pritom nije toliko usmerena na događaje koji su do doveli do Prvog svetskog rata koliko na okolnosti koje su podsticale i još podstiču ovu “dugotrajnu raspravu”.
(SEEcult.org)
