Atrakcije 8. Beldoksa

Međunarodni festival dokumentarnog filma Beldoks, uprkos skromnom budžetu, prikazaće od 7. do 13. maja u Beogradu oko 40 filmova iz celog sveta, a osim domaćeg takmičarskog programa sa deset naslova, organizatori su kao posebno značajne izdvojili i filmove iz Nemačke među kojima je i nagrađivani “Citizenfour: dosije Snouden”, kojim Beldoks i počinje u Sava centru.

Osnivač i direktor Beldoksa Mladen Vušurević rekao je 5. maja na konferenciji za novinare u Domu omladine da je sve spremno za novo izdanje tog niskobudžetnog festivala, koji će pod sloganom “Stvarnija stvarnost” prikazati 37 filmova iz 23 zemlje, koje su odabrali mladi reditelji Ognjen Glavonić, Danilo Nikolić i Hadži Aleksandar Đurović. Vušurević je posebno istakao saradnju sa Gete institutom u Beogradu koji je pomogao učešće šest nemačkih filmova, kao i dolazak većine njihovih autora.

Direktor Gete instituta Matijas Miler-Vieferig pohvalio je koncepciju Beldoksa, ističući da su i ove godine zastupljeni ne samo filmovi iz Nemačke i SAD, već i mnoge druge produkcije sa pričama koje privlače pažnju i bave se ljudima, skandalima, špijunažom i drugim temama, kako na klasičan način, tako i savremenim pristupima.

Nemački dokumentarci, kako su naveli organizatori, perjanica su osmog Beldoksa, koji nastavlja misiju predstavljanja dokumentarnih filmova koji razvijaju društvenu svest.

Najočekivaniji film iz Nemačke ove godine je “Citizenfour: dosije Snouden” koji prikazuje kako je Edvard Snouden obelodanio tajna dokumenta NSA o nadgledanju internet komunikacije građana i prisluškivanju svetskih zvaničnika, a biće prikazan 7. maja na otvaranju osmog Beldoksa, nakon domaćeg filma “Šuma” Siniše Dragina.

Naslovljen nekadašnjim internet pseudonimom Snoudena, “Citizenfour” vodi gledaoce autentičnim snimcima “sa lica mesta” kroz herojsku akciju bivšeg američkog obaveštajca i najpoznatijeg uzbunjivača javnosti, koji od 2013. godine živi kao azilant u Rusiji. Film na krajnje eksplicitan način predočava kako je Snouden, zaobilazeći prepreke svojih poslodavaca, došao do rediteljke tog ostvarenja Laure Pojtres, a zatim i do novinara “Gardijana” Glena Grinvalda.

Prikazan na više od sto festivala, na kojima je osvojio više od 40 nagrada, “Citizenfour” je dobitnik i Oskara i nagrade Bafta. Prikazuje kako je Snouden, nakon uručenja tajnih dokumenata NSA novinarima “Gardijana” i “Vašington posta” u sobi hongkongškog hotela, prebegao u Rusiju, gde se i danas nalazi. Njegova otkrića o nadgledanju internetskog saobraćaja običnih ljudi, ali i prisluškivanju telefona nemačke kancelarke Angele Merkel, privukla su nezapamćenu medijsku pažnju i inicirala aktuelne rasprave o subverzivnom delovanju zapadnih, pre svega američkih, vladinih agencija.

Među najaktuelnijim ostvarenjima na Beldoksu je i “Pepe Muhika - lekcije iz cvetne leje”, dokumentarac proslavljene Hajdi Spekonja o odlazećem lideru Urugvaja, nepokolebljivom humanisti poznatom i kao “najsiromašniji predsednik na svetu”. Film o Hozeu Muhiki (79), jednom od omiljenih političara u svetu, koji je izdvajao 80 odsto predsedničke plate za siromašne, biće prikazan 9. maja u Domu omladine Beograda.

Iz nemačke produkcije dolazi i “Iračka odiseja” Džamala Aldina Samira Riada o harizmatičnim članovima mnogoljudne iračke porodice, rasutim po čitavom svetu, usled višedecenijskog egzila. Oni su se u talasima iseljavali iz svoje domovine, pod stalnim naletom novih ratova i sa njima povezanih previranja. Niko od njih više i ne razmišlja o povratku u Irak.

Publika Beldoksa imaće priliku 8. maja u Dvorani Kulturnog centra Beograda i da porazgovara sa rediteljem tog ostvarenja.

Među atrakcijama Beldoksa je i film “Titove naočare”, putopisni dokumentarac snimljen prema istoimenom književnom predlošku, u kojem spisateljica autobiografskog romana, poreklom iz SFRJ, putuje u društvu rediteljke prostorima Italije, Srbije i Crne Gore, pokušavajući da od realnosti razluči fiktivna porodična predanja uz koja je odrastala. Taj ženski, pomalo neurotični road movie moguće je pogledati 12. maja u DOB-u, a nakon projekcije publika će moći da upozna i glavnu protagonistkinju Adrianu Altaras i rediteljku Reginu Šiling.

Ekskluzivitet Beldoksa je nemački muzički dokumentarac “Globalna radost”, koji će imati svetsku premijeru 11. maja u DOB-u. To je, ujedno, prva internacionalna premijera nekog stranog filma na Beldoksu.

I “Globalna radost” se svrstava u “drumske filmove”. Putujući po evropskim gradovima, reditelj Bruno Friče prikazuje njihove ulične svirače, umetnike koje povezuje nepodeljena ljubav prema muzici, ali i jedan inspirišući, emancipatorski, duboko humanistički pogled na svet. Friče i producent Maksimilijan Pleto prisustvovaće projekciji u DOB-u, takođe zahvaljujući podršci Gete instituta.

Organizatori Beldoksa posebno su izdvojili i srpsko-nemačku koprodukciju “Srpski advokat” o nedaćama Marka Sladojevića, pravnog zastupnika haškog optuženika Radovana Karadžića. Na projekciji tog filma 8. maja u DKC-u gledaocima će se obratiti Marko Sladojević, reditelj Aleksandar Nikolić, kao i producenti Gregor Štrajber i Ester van Mesel, a organizatori očekujemo živu diskusiju nakon projekcije tog filma, koji je prikazan i na nedavnom ZagrebDoxu.

Među gostima Beldoksa biće i američki reditelj Džošua Openhajmer, koji dolazi u Beograd sa Subversive festivala u Zagrebu, koji mu je dodelio nagradu “Wild Dreamer” zbog izuzetno subverzivnog filmskog opusa, ali i predanog aktivizma. Openhajmerov film “Pogled tišine” o počiniocima zločina u Indoneziji 1965. godine počinje tamo gde se završava njegov prethodni nagrađivani film, “Čin ubistva”, a biće prikazan 11. maja u DOB-u.

Među gostima Beldoksa najavljen je i nagrađivani ukrajinski reditelj Sergej Loznica, kome je priređena mini-retrospektiva kratkih filmova (Pismo, Razmišljanja i Staro jevrejsko groblje), a održaće 9. maja i master-cas u Dvorani Kulturnog centra, dok će 8. maja biti na raspolaganju za razgovor sa publikom nakon projekcije nagrađivanog dokumentarca "Majdan" u DOB-u.

Srpski takmičarski program nudi deset dokumentaraca, od kojih su neki već osvojili prestižne nagrade na svetskim festivalima, tri će imati svetske premijere, a uz zavidan nivo zanatske kompetentnosti, inovativnosti i inspiracije, povezuje ih i to što su snimljeni mikrobudžetima.

Među njima je i film “Šuma” Siniše Dragina, kojim osmi Beldoks i počinje u Sava centru, a bavi se “zlatnim vremenom” socijalističke Jugoslavije, posmatranim iz fiktivne perspektive rumunskog likovnog kritičara Radua Bogdana koji je sticajem okolnosti otkrio špijunsku tajnu koja je uzrdamala temelje Jugoslavije i Rumunije.

Tema filma je slika “Šuma” Jona Andrueskua, rumunskog Save Šumanovića – kako je rekao producent Predrag Jakovljević. Sliku je krajem 1947. godine dobio na poklon jugoslovenski predsednik Josip Broz Tito prilikom prve posete Rumuniji, a mnogo godina kasnije, kada je Radu Bogdan odlučio da napiše monografiju o Andrueskuu i dobio dozvolu jugoslovenskih vlasti da fotografiše poklon Titu, otkrivena je špijunska tajna koja je, kako se pretpostavlja, upotrebljena i kao sredstvo za rušenje Aleksandra Rankovića.

Nastao kombinovanjem namenski snimljenog i arhivskog materijala, uz nadahnutu “off” naraciju, film “Šuma” biće prikazan, osim na otvaranju Beldoksa, i 12. maja u Jugoslovenskoj kinoteci.

Među filmovima u domaćem programu je i “Flotel Evropa” mladog reditelja Vladimira Tomića koji je, nedugo nakon nagrade i priznanja na Berlinalu, nedavno proglašen i za najbolji dokumentarac na festivalu Crossing Europe u Lincu.

Sastavljen uglavnom od kućnih VHS snimaka - svojevrsnih pisama ocu koji nije uspeo da izađe iz ratom zahvaćene Bosne, “Flotel Europa” je gorko-humoristična ispovest autora o dvogodišnjem odrastanju na istoimenom gigantskom plutajućem splavu-hotelu, usidrenom u luci u Kopenhagenu od 1992. do 1994. godine. Tomićeva porodica je živela na tom brodu sa još hiljadu drugih izbeglica iz Bosne, a njihovu priču biće moguće videti 9. maja u Dvorani Kulturnog centra.

Sličnim, poetičkim preispitivanjem prošlosti bavi se i polučasovno ostvarenje “Daljine” autorskog tandema Jelena Maksimović – Ivan Salatić, koje će biti prikazano u istom terminu sa filmovima “Dug u krvi” Katarine Petrović i “1973” Stefana Ivančića – 8. maja u DKC-u. “Dug u krvi” istražuje još uvek prisutnu praksu krvne osvete u nekim delovima Balkana, dok “1973”, prikazan na niz festivala u svetu, pripoveda priču o zanesenjaku sa prestoničke obale Dunava, zaljubljenom u muziku 70-ih.

Uz dokumentarac o haškom zastupniku Radovana Karadžića, “Srpski advokat”, temom ratnih sukoba bavi se i  ostvarenje “Biti ili ne, Ivan Hiti” (10. maj, DKC) o višedecenijskoj stigmatizaciji i izopštavanju Ivana Hitija, učesnika “Domovinskog rata” u Hrvatskoj, zbog toga što je spasao kulturnu baštinu jedne pravoslavne crkve, umesto da je po naređenju pretpostavljenih - spali.

Savremena kosovska tragedija nalazi se u fokusu filmova “Jovica i njegovi zubi” Tanje Brzaković (11. maj, DKC) i “Stranac iznutra” Sonje Bertući (10. maj, DKC).

Film Brzakovićeve upoznaje gledaoce sa žiteljom 30-člane enklave Sušiće, najstarijim sinom mnogočlane porodice koji je rešen da popravi zube i nađe posao kako bi pomogao zbrinjavanje svojih 11 braće i sestara. Bertućijeva, dete iz mešovitog braka, sa druge strane, filmuje svoj ponovni susret sa srpskom sredinom u kojoj je odrastala, a sa kojom ne ostvaruje nikakav kontakt već decenijama.

Filmovi “Biti ili ne, Ivan Hiti”, “Jovica i njegvi zubi” i “Stranac iznutra” imaće svetsku premijeru na Beldoksu.

Srpski takmičarski program obuhvata i film “Krš” Vladimira Todorovića (9. maj, DKC) koji donosi priču o italijanskom diplomati namerenom da svoju kuću iz snova sagradi u krajnje nepristupačnom bespuću Crne Gore. Velelepna građevina, stranac zaljubljen u Balkan, neukrotiva priroda, kulturološko usaglašavanje lokalnih kamenorezaca i novoprispelog arhitekte… nalik na andrićevski scenario, pomeren koju stotinu kilometara južnije.

Autori svih ostvarenja iz Srpskog takmičarskog programa uživo će se predstaviti publici i posle projekcija odgovarati na pitanja zainteresovanih.

Žiri čine: reditelj Dragan Nikolić, pobednik Beldoksa 2014, književnik Muharem Bazdulj, profesorka engleskog jezika na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu Gordana Vuković Nikolić i producent TV kuće N1 Igor Šanjević.

Novčano priznanje u iznosu od 120.000 dinara, namenjeno autorima pobedničkog ostvarenja, obezbedila je i ove godine kompanija Di&Ma Vision iz Beograda.

Proglašenje pobednika i svečano uručenje nagrade biće 13. maja na ceremoniji zatvaranja Beldoksa, neposredno uoči projekcije filma “Pako de Lusija: putovanje” u Sava centru.

Festivalski sajt je beldocs.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

D. Stefanović /SEEcult.org