Novi koncept Oktobarskog salona u Šapcu – Grad i sećanje

Oktobarski salon u Šapcu transformisan je ove godine u skladu sa idejom o potrebi izdvajanja određenih fenomena u savremenoj umetnosti i njihovog dubljeg tumačenja i analize, pa njegovo 63. izdanje, čiji su kustosi istoričari umetnosti Nela Tonković i Filip Kovačević, predstavlja radove jedanaestoro umetnika u čijem su dosadašnjem radu vidljivi odrazi teme “Grad i sećanje”.

Imajući na umu da je Salon osnovan kao izložba šabačkih umetnika, kustosi su odabrali šestoro umetnika čiji rad je vezan za Šabac i petoro sa šire scene vizuelnih umetnosti u Srbiji, kako bi prikazali na koje sve načine savremena umetnost tretira temu odnosa grada i sećanja.

Na 63. Salonu, koji će biti otvoren 31. oktobra u Narodnom muzeju Šabac, učestvuju: umetnički par diSTRUKTURA, Ivana Ivković, Miloš Janković, Goranka Matić, Vladimir Miladinović, Branislav Nikolić, Zvonko Petrović, Bojan Radojčić, Ivan Stanić, Tatjana Todorović i Saša Tkačenko.

Narodni muzej Šabac prvi put učestvuje u produkciji radova za Oktobarski salon, imajući u vidu da je njegova tema pogodna za nastanak site specific radova, pa su tako Ivana Ivković, Zvonko Petrović, Ivan Stanić i Saša Tkačenko proizveli u potpunosti nove radove za izložbu. Takođe, ovo je prva godina saradnje sa Kolekcijom Oktobarskog salona (OS) Kulturnog centra Beograda, zahvaljujući kojoj je u selekciju 63. Salona u Šapcu uvršten rad Goranke Matić, koji je vlasništvo Kolekcije OS.

Bojan Radojčić predstavlja se crtežom “Noćna straža” (2018) koji je rađen na ugovorima kontroverznog investicionog projekta Beograd na vodi.

Bojan Radojčić, Noćna straža, 2018, ugljen na papiru

Portretisanjem BDSM političke scene na ruševinama u Savamali, umetnik prikazuje sliku savremenih društvenih odnosa u kojoj je sve jača pervertirana dominacija ozbiljnih koruptivnih odnosa unutar vladajućih elita. Submisivnost društva prema takvoj vrsti dominacije dovela je, prema navodima Radojčića, do patološkog mazohizma u kojem žrtva dolazi u stadijum ekstaze obožavanja svog gospodara. S druge strane, zagledani u Beograd na vodi, kritikujući ga, zaboravljamo i ignorišemo sve naše lokalne, mikro “Beograde na vodi”. Ma kako se oni zvali, deo su istog sistema demonstracije moći.

“Noćna straža” je, prema navodima umetnika, paradigma sado-mazohističkog odnosa na relaciji narod-političari-investitori, koji je već davno postao glavna karakteristika funkcionisanja savremenog srpskog društva.

Promenama i novonastalim liminalnim prostorima u okviru velikog građevinskog poduhvata u beogradskoj Savamali bavi se i umetnički par diSTRUKTURA projektom “No Longer and Not Yet”. Ta granična zona, ili međuprostor u kojem se odigrava urbana, ali i socijalna i politička transformacija, čita se kao mesto tranzicije, čekanja i dezorijentacije koja se vremenski nalazi između onoga što je bilo i onoga što će biti. To su prostori razgraničenja spoljašnjeg i unutrašnjeg, javnog i privatnog, istorije i budućnosti, realnog i virtuelnog, na rubu transformacije, postojanja i nestajanja. Takvi prostori postaju simptom društva u tranziciji i svojom ambivalentnošću ukazuju na odnos između totalitarizma i liberalizma, socijalizma i kapitalizma, totalitarne laži i svakodnevnog života.

diSTRUKTURA, No Longer and Not Yet, 2019, frotaž, fotografije

Branislav Nikolić učestvuje radom “Moraš biti pametniji (crkva, fabrika, džamija)” od drveta, čijom se pažljivom percepcijom pokazuje u kojoj meri minimalna transformacija oblika rezultira asociranjem potpuno različitih predstava, pobuđujući istovremeno različite emocije, pozitivne i negativne.

Simbolika tradicije kroz religiju, u ovom slučaju hrišćansku i islamsku, kao i simbolika moderne civilizacije kroz industriju, ukazuje na duboke asocijacije koje simboli proizvode u nama i kako nijanse forme transformišu naše predstave i emocije. Ovim radom se takođe podvlači i tanka linija koja nas razdvaja, kao i široke mogućnosti spajanja i premošćavanja granica do potpunog stapanja funkcionalnog i ideološkog aspekta univerzalnog za sve kulture. Tema je stara koliko i čovek, a istovremeno aktuelna, posebno u kontekstu rastućeg animoziteta u vodećim savremenim društvima, naveo je Nikolić povodom svog rada.

Goranka Matić predstavlja fotografije “Izlozi: Beograd 1980, Beograd 1999, Beograd 2008” (2008) iz Kolekcije OS, a reč je o izboru radova iz tri serije u kojima je protagonista fotografskog događaja beogradski izlog. Prva serija nastala je u maju 1980. godine tokom državne žalosti povodom smrti jugoslovenskog predsednika Josipa Broza Tita, dana koji su u lokalnoj štampi nazivani “danima bola i ponosa”. Druga serija je rađena tokom NATO bombardovanja Beograda u proleće 1999, a treća, snimljena 21. februara 2008, registruje situaciju u srpskoj prestonici posle proglašenja nezavisnosti Kosova 17. februara.

Kako je navela Bojana Pejić u katalogu 49. OS “Umetnik građanin/umetnica građanka”, čija je bila umetnička direktorka, kao i u mnogim radovima Goranke Matić, koji su obično koncipirani u serije, i ovde se može detektovati njeno poznavanje istorije umetnosti i fotografije tako da bi istorijska referenca za sve tri serije sa izlozima bili dada i evropski nadrealizam, i naravno spisi Valtera Benjamina. Za sve njih, kao i za samu autorku, izlog je mesto, tačnije znak, potrošačkog društva. Za razliku od prethodnika, međutim, Goranka Matić pokazuje izloge u lokalnom kontekstu (titoizam, rat, odnosno period tranzicione ekonomije) i time ukazuje na neraskidive odnose dve različite ideologije - one robne i one političke, bila ona socijalistička ili nacionalistička. Istovremeno, ove tri serije mogu se videti i kao tri istorijske stanice u životu Beograda.

Ivan Stanić učestvuje na 63. Oktobarskom salonu instalacijom “Hotel Sloboda” (2019) koja preispituje savremeno shvatanje slobode.

Roze boja staze u instalaciji je tipična boja kojom se “farbaju” komercijalni proizvodi utopija koje se nude na tržištu i koje su antiteza pojma slobode. Roze boja je i referenca na deo trga ispred Hotela “Sloboda” u Šapcu, na lokalni kontekst u aktuelnim društveno-političkim uslovljenostima. Hotel “Sloboda”“ je svetleća reklama, elektronske sijalice koje povremeno vadimo iz ormana, čiju smo namenu zaboravili zahvaljujući plutanju u površnosti sopstvene egzistencije, naveo je umetnik, čiji je rad nastao u produkciji 63. Oktobarskog salona.

Ivan Stanić, Hotel Sloboda, 2019, instalacija

I site specific instalacija/intervencija na fasadi Narodnog muzeja Šabac Ivane Ivković “Like There is No Tomorrow” (2019) deo je produkcije 63. Oktobarskog salona.

Poruka “Like there is no tomorrow” (Kao da sutra ne postoji), u formi bilborda, prvi put je izložena kao deo istoimene site specific instalacije postavljene na krovu benzinske pumpe u kvartu Gemajze u Bejrutu 2015. godine. Rad je predstavljao komentar na grad i njegovu slojevitost, ali i turbulentnu istoriju. Svojim izgledom, slika palminog lišća sa natpisom “Like there is no tomorrow” upućuje na estetiku špica starih holivudskih filmova, sugerišući distancu u posmatranju: nalazeći se u zamci i izazovu razumevanja osetljivih istorijskih, političkih i socijalnih tenzija, distancu zadržavamo kao legitiman način da određeni grad prihvatimo i doživimo.

Nakon Bejruta, Ivana Ivković rad “Like there is no tomorrow” sa minimalnim intervencijama nastavlja da koristi unutar različitih postavki koje se bave tematikom intimnog doživljaja sveta. Sa jedne strane zloslutna, ta distopijska poruka o kraju sveta kakvog znamo, ima svoj opozit u nehajnom pozivu da se zapravo živi život baš kao da sutra ne postoji, već samo danas – sad i ovde, što je za mnoge, nažalost, i jedina preostala mogućnost.

“I dok današnjica Bejruta podrazumeva razbuktale proteste koji postaju sve intenzivniji u pobuni protiv gubitka građanskih sloboda, loše ekonomske politike i društvenih raslojavanja, svet je sve zapitaniji oko svoje sutrašnjice: Bejrut nije jedini grad koji trenutno ‘gori’! Postavljanjem poruke ‘Kao da sutra ne postoji’ na fasadu Narodnog muzeja u Šapcu, trenutno jedinom gradu u Srbiji u kojem na vlasti nije ista politička partija i koji se zbog toga sa pravom smatra slobodnim, postavlja se pitanje, simbolično, kakvo je to ovde i sada naše zemlje? I šire, postavlja se pitanje odnosa i odgovornosti prema današnjici i čemu se sve, sa prihvatanjem ovakve socijalne, političke ili klimatske realnosti, u budućnosti kao društvo možemo nadati?”, navela je Ivana Ivković.

Ivana Ivković, Like There is No Tomorrow, 2019, site specific instalacija/intervencija na fasadi Narodnog muzeja Šabac

Kao deo produkcije 63. Oktobarskog salona nastao je i rad Saše Tkačenka “Budi mi silan i dobro mi stoj” (2019), koji se sastoji od printa na papiru i paketa “Prolom vode”.

Intervencija “Budi mi silan i dobro mi stoj” deo je šire serije radova “Line by line” u kojoj Tkačenko aproprira stihove koje preuzima iz pesama koje svakodnevno sluša. Naknadnim iščitavanjem zapisanih stihova bez muzičke podloge i van specifičnog trenutka u kojem su reči zabeležene, one postaju apstrahovana gomila informacije bez jasnog značenja. Tako bezlične/ranjive, ostavljaju utisak olupine koja je izgubila svaki smisao.

“Izlaganjem u novom kontekstu, bez direktne poveznice njihovog porekla, stare/nove reči provociraju na razmišljanje i otvaraju prostor u kojem projekcije velikih ideja i želja na trenutak izgledaju realno”, naveo je Tkačenko, koji u sklopu tog rada izlaže i nekoliko paketa “Prolom vode”, koja se nalazi ispred plakatiranog zida. Prema mnogim istraživanjima, “Prolom voda” je najkvalitetnija voda u Srbiji - pomaže u regulaciji mnogih zdravstvenih problema, ali glasine govore da nije preporučljivo da se previše konzumira. Taj paradoks, ako uzmemo u obzir da je voda glavni sastojak fluida živih bića, na indirektan način vrlo precizno opisuje društvene okolnosti u kojima živimo, naveo je Tkačenko.

Saša Tkačenko, Budi mi silan i dobro mi stoj, 2019, print na papiru, paketi Prolom vode

U produkciji 63. Oktobarskog salona nastao je i objekat “Memento – memini (Seti se – sećam se)” Zvonka Petrovića.

Dijagonalno koncipirani objekat u formi “lestvi”, koje spajaju pod sa plafonom izlagačkog prostora, sugeriše neprekinuto uzlazno-silazno kretanje kao, pre svega, prostornu kategoriju. Tri rotirajuća panoa sa ogledalima u kojima se vide odrazi posmatrača i časovnik, čije se kazaljke kreću unazad, predstavljaju vremensku kategoriju obostranog kretanja.

Prema navodima Petrovića, namera je da se takvom celinom postigne sublimat koji podstiče misaoni proces o sećanju, prolaznosti i odnosu društva i pojedinca prema vlastitim vrednostima.

Zvonko Petrović, Memento – memini (Seti se – sećam se), 2019, objekat

Miloš Janković učestvuje radovima “Kontrola 11” i “Kontrola 35” (akril na platnu) kojima, kako navodi, u vremenu kada je sve postalo digitalno i kada analogno opstaje samo kao eksces na margini, kakva je nažalost kod nas i umetnost, pokušava da spoji ta dva često haotična sveta. Oslanjajući se na slikarske kanone u genezi same slike, Janković u svojim radovima varira motive apstrakcije i geometrizacije, pokušavajući da na simboličan način predstavi meta-prostor slike.

“Vizuelizacija protoka podataka i njihovo uobličavanje, ne kao jednostavnih piktograma ili ikona, već kroz primarne, klasične slikarske metode i tehnike, kao što su crtež, boja i kompozicija, dovodi do toga da prisustvujemo jednom reverzibilnom procesu, svojevrsnoj transformaciji digitalnog u analogno. I dok tehnologija funkcioniše po tačno utvrđenim pravilima i shemama, proces prevođenja u umetničkom postupku ovde je krajnje subjektivan, vođen instinktom, osećanjem i impresijama”, naveo je Janković, dodajući da preko naslaga informacija, doživljenog i viđenog, na tragu ličnog iskustava, u prvom redu slikarskog, sve elemente sabira u organizovanu celinu koju formuliše kao lični prostor (samo)obraćanja i (samo)prepoznavanja.

Vladimir Miladinović predstavlja se radom “ACE58682R0000228502” (2018, ugljen na papiru) iz serije crteža “Uznemirena tla” kojom istražuje forenzičke fotografije iz arhiva o ratovima u bivšoj Jugoslaviji. Fotografije ne samo da beleže mesta na kojima su pronađene masovne grobnice, već i lokacije za koje se sumnja da su poprište ratnih zločina. Pejzaži na crtežima su estetizovani prikazi fotografija koje prikazuju stvarna mesta. Međutim, ako niste svesni te činjenice, crteži bi lako mogli biti neka druga, možda čak fikcionalna mesta. Upečatljiv aspekt je upravo način na koji su prikazani ovi pejzaži atraktivnog izgleda, a istovremeno opresivni i veoma uznemirujući. Tu je i element tame u potpunom odsustvu boje i neukroćenoj isprepletenosti trnovitih grana koje izgledaju kao da nešto skrivaju.

“To je ono što priroda čini: bez obzira na to šta se desilo, biljke i dalje rastu, voda nastavlja da teče, a lišće i dalje pada sa drveća koje će kasnije biti zamenjeno novim. Priroda prikriva prošlost i istovremeno nas podseća na nju jer postoje svedoci i oni su kao takvi zapisani u arhivima. Umetnik svojim radom naglašava ovu višeznačnost koja se može odnositi na svaki rat koji se vodio bilo gde. Bez obzira koliko se ljudi teško trude da se vrate svojim normalnim životima i pogledaju u budućnost, prošlost i dalje zauzima sadašnjost. Zemlja je možda zaražena, ali ona predstavlja osnovu za kretanje napred, dok u isto vreme želimo i da zaboravimo i da upamtimo šta se krije iza nas i potajno nas okružuje”, navela je u tekstu povodom serije radova “Uznemirena tla” Eline van der Hak (Eline van der Haak).

Rad učestvuje na 63. Oktobarskom salonu zahvaljujući ljubaznosti Galerije Eugster iz Beograda, gde se Miladinović predstavio u aprilu 2018. godine istoimenom izložbom.

Među učesnicima 63. Oktobarskog salona je i Tatjana Todorović koja predstavlja rad “Jednom kad pođem u grad” (2017) - torbu napravljenu od uzoraka materijala za enterijer, posvećenu majci.

Oktobarski salon u Šapcu ustanovljen je 1954. godine, kada su Stevan Antonijević i Igor Belohlavek okupili grupu šabačkih umetnika koja je trebalo da svake godine organizuje izložbu na kojoj bi bila prikazana njihova produkcija u poslednjih godinu dana. Vremenom, koncept izložbe se menjao i uključivao i umetnike koji nisu bili vezani za Šabac. Salon je do prošlogodišnjeg izdanja priređivan kao žirirana izložba, sačinjena od odabranih umetničkih radova pristiglih na konkurs bez tematskog okvira. Za razliku od prethodnih godina, 63. Oktobarski salon koncipiran je kao selekcionisana tematska izložba, uz kustosko rukovođenje.

Izložbu će otvoriti gradonačelnik Šapca Nebojša Zelenović, a biće je moguće obići u Narodnom muzeju do 30. novembra.

(SEEcult.org)