Zenitistima celoga sveta
Izložba radova iz zaostavštine Ljubomira Micića u Narodnom muzeju u Beogradu, priređena povodom obeležavanja sto godina od objavljivanja prvog broja časopisa Zenit i pokretanja prvog avangardnog jugoslovenskog pokreta zenitizma, biće otvorena 28. decembra u Narodnom muzeju u Beogradu.
Izložba “Zenitistima celoga sveta”, čija je autorka muzejska savetnica Gordana Stanišić, obuhvata deo radova iz Micićeve zaostavštine (Zenit kolekcija) koja je, posle njegove smrti, odlukom Skupštine opštine Vračar, predata 1980. godine Narodnom muzeju u Beogradu i Narodnoj biblioteci Srbije. Najvredniji i najznačajniji deo zaostavštine u Narodnom muzeju čini 385 umetničkih dela, većinom radova na papiru – crteža, kolaža, akvarela, pastela, grafika, kao i manji broj slika i skulptura, originalna izdanja časopisa Zenit, kao i publikacije iz Zenitove biblioteke, matrične ploče i plakati, brošure i leci, albumi i fotografije, pisma i lični predmeti Micića, njegove supruge Anuške i njegovog brata Branka (Micića) Ve Poljanskog.
Mihailo S. Petrov, Plakat za izložbu Zenit 1924, 1924.
U revolucionarnom zanosu pokrenutom socijalnim i kulturnim previranjima kojima je bila zahvaćena Evropa u godinama posle Prvog svetskog rata, u “borbi za čovečnost kroz umetnost”, a sa ciljem propagiranja humanizma i antiratne politike internacionalizma, pisac, kritičar i prevodilac Ljubomir Micić, idejni tvorac i protagonista nove ideologije – zenitizma, pokrenuo je u Zagrebu 1. februara 1921. godine prvo jugoslovensko, književno-umetničko avangardno glasilo Zenit, kao internacionalnu reviju za umetnost i kulturu.
Jo Klek (Josip Sajsel), Pomozite studentima, plakat, 1924.
Reformistički karakter Zenita, kako podseća autorka izložbe, ogledao se, s jedne strane, na idejno-strategijskom planu – u njegovoj programskoj orijentaciji i manifestnoj retorici (izvorno levičarskog profila), u estetici kriticizma i poricanja, buntovnički provokativnog, ponekad i anarhističkog oglašavanja i ponašanja. S druge strane, ovakvoj koncepcijskoj strukturi Zenita odgovarao je i radikalan iskorak u oblikovanju njegovog vizuelnog identiteta. Slobodne montažne konstrukcije, eksperimentalna semantička i tipografska rešenja, propagandni i reklamni sadržaji… bili su imanentni srodnim avangardnim časopisima iz krila nemačkog ekspresionizma, italijanskog futurizma, ruskog konstruktivizma, suprematizma i dadaizma. Koncepcijski i vizuelno, Zenit je stekao zapažen međunarodni ugled među programskim glasilima na avangardnoj sceni, a zenitizam se pozicionirao na liniju vodećih aktivističkih pokreta.
Usled Micićevih nesuglasica sa hrvatskim kulturnim poslenicima, redakcija se 1923. godine premešta u Beograd, gde nastavlja dalje objavljivanje časopisa sve do 1926, kada tadašnja vlast, zbog kritičko-polemičkih stavova Micića, zabranjuje 43. broj Zenita.
Pod sve većim političkim i socijalnim pritiscima rezignacija Micića je sve izraženija i časopis se definitivno gasi.
Vjera Biler, Pet godina Zenita (1921 – 1926), 1926.
Po ukidanju časopisa, zenitizam, prvi i najdugovečniji jugoslovenski avangardni pokret, postaje još jedna u nizu utopija avangardnih revolucija, tek mnogo kasnije i istorijski potvrđen kulturni fenomen. Autorka izložbe ističe da je misionarska uloga Ljubomira Micića, međutim, daleko kompleksnija od aktivističkog manifestovanja (eklektičnih) stavova zenitizma.
Inicijativom Micića u Zenitu je redovno promovisana nova umetnost, razmenom aktuelnih informacija i teoretskih napisa brojnih domaćih i inostranih saradnika uspostavljani su kontakti sa avangardnim umetnicima i književnicima, organizovane značajne manifestacije i izložbe u Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca i u inostranstvu.
Mihailo S. Petrov, Portret Ljubomira Micića, 1924.
Izložba “Zenitistima celoga sveta” biće otvorena u velikoj sali Narodnog muzeja do 10. aprila 2022.
(SEEcult.org)
