59. Oktobarski salon – da budemo bolji (?) ili gde tražimo istinu?

Oktobarski salon u Beogradu predstaviće od 20. oktobra do 4. decembra više od 50 pozvanih umetnika i kolektiva iz Srbije, regiona i šire, a za razliku od prethodnih bijenalnih izdanja, koja su imala strane kustose, koncepciju je osmislio Kulturni centar Beograda (KCB), koji je i organizator te međunarodne izložbe savremene umetnosti.

“U okruženju i vremenu u kojem je proizvodnja osećaja straha i pohlepe značajno moćnija u odnosu na pojedine društvene ili kulturne vrednosti, za kojima je nekada tragao i Gogen na udaljenim ostrvima, pitanja: Odakle dolazimo? Šta smo? Kuda idemo?, i dalje su aktuelna. Ista ova pitanja u jezičkoj varijaciji Miomira Gruijića Fleke, dobijaju svoju utemeljeniju lokalnu varijantu koja glasi: Ko ste? Šta ste? Kuda ste krenuli?  E sad, udaljenih ostrva više nema, a nema ni andergraunda. Pa gde onda tražimo istinu?...”, navedeno je u tekstu koncepcije 59. OS, koju je osmislila umetnička direktorka Zorana Đaković Munniti sa kolektivom KCB-a.

Kroz čitav proces razmišljanja o koncepciji 59. OS – kao jedne od najvećih u oblasti vizuelnih umetnosti u Beogradu i Srbiji, bilo je važno da se “na svakom nivou otvori mogućnost preispitivanja i u umetničkom, i u konceptualnom, i u strukturalnom, i u organizacionom smislu”, rekla je ona 22. septembra na zajedničkoj konferenciji za novinare sa 31. Memorijalom Nadežde Petrović u Čačku i 15. Kondenz festivalom savremenog plesa, na kojoj je istaknuta važnost saradnje javnog i civilnog sektora u kulturi, na primeru tih manifestacija.

Kroz preispitivanje koje se od početka nametnulo kao tematski okvir rada, jedna od prvih odluka bila je da 59. Oktobarski salon bude otvoren ponovo posle niza godina na Dan oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu, u čiju je čast i osnovan. Ta odluka je u nekom smislu uticala i na tok procesa tokom kojeg se insistiralo na saradnji, povezivanju i solidarnosti.

Različite teme koje preispituju radovi umetnica, umetnika i drugih učesnika stavljaju akcenat na promišljanje o mogućim prostorima za bolji zajednički život. Referišući na blisku prošlost, različite ideologije, geografije i klasna, ali i druga pitanja politika, postavljaju se i pitanja izazova koje zajedničkom, boljem životu stoje na putu.  

Sastavni deo izložbe su i svi radni procesi koji su trajali nekoliko meseci unazad, a biće dokumentovani u knjizi-katalogu koja će izaći poslednje nedelje OS, najavila je Zorana Đaković Minniti.

Tri radna procesa na kojima je kolektiv KCB-a radio paralelno sa pripremama na izložbi su: izložbena i programska celina “umetnica/umetnik u fokusu”, rad na arhivi i otvaranje prostora za saradnje.

Izložbena i programska celina “umetnica/umetnik u fokusu” u otvoriće prvi put u okviru OS veći prostor za uvid u širi opus jednog umetnika/ce, a ovoga puta to je Milica Tomić. S druge strane, u programskom smislu će se sa svakim umetnikom/com kreirati određeni format dodatnog programa koji će, pored fokusa na umetničku praksu, biti prilika za razgovor o drugim temama neposredno ili posredno vezanim za izloženi rad.

KCB smatra posebno važnim i rad na arhivi, koji će pružiti potpuniji uvid u funkcionisanje manifestacije poput OS, a na prikupljanju i sistematizovanju tog materijala od početka godine radili su umetnica Darinka Pop-Mitić i teoretičar i pisac Svebor Midžić. Pred publikom će se naći retka svedočenja koja će delimično biti obrađena za potrebe 59. OS kroz umetničke intervencije, prikazivanje dokumentarnog materijala i digitalizovana izdanja svih kataloga OS od 1960. do 2021. godine, u okviru elektronske čitaonice Muzeja savremene umetnosti u Beogradu.

U okviru saradnje sa različitim akterima, drugim udruženjima i sektorima, a posebno sa nezavisnom kulturnom scenom, KCB izdvaja saradnju sa Debatnim programom Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS), koja je dodatno pokazala koliko je važno razumeti potrebe lokalne zajednice. Početkom jula održan je prvi program u saradnji sa Debatnim programom ULUS-a i stanarima naselja Stjepan Filipović, kada je priređena jednodnevna izložba o naselju i mesnoj zajednici u napuštenom objektu na teritoriji opštine. Saradnja će biti nastavljena i tokom Salona.

U galeriji Radio Beograda biće 25. novembra održana jednodnevna konferencija srpske sekcije udruženja AICA na kojoj će biti reči o Oktobarskom salonu i likovnoj kritici, o umetničkim kritikama druge polovine 20. veka u Srbiji i Jugoslaviji i o odnosu Oktobarskog salona i velikih izložbi savremene umetnosti.

Početkom decembra, u organizaciji KCB-a, AICA Srbija i medijske platforme SEEcult.org, biće organizovana i završna javna debata o poziciji i budućnosti OS.

Osim u KCB-u, program 59. OS biće održan i u Galeriji Kolarčeve zadužbine, Salonu Muzeja grada Beograda, Univerzitetskoj biblioteci “Svetozar Marković”, Legatu Vojislava M. Jovanovića Maramboa, u listu Danas, u izložbenom paviljonu KCB-a na Cvetnom trgu, u Porodici bistrih potoka na Rudniku, na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, u Legatu Čolakovića i u Salonu Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, u galeriji Radio Beograda, u Kuli Cetinjskoj, u Narodnom muzeju u Beogradu, u naselju Stjepan Filipović, na fasadi zgrade Borba, Galeriji Biblioteke grada Beograda, elektronskoj čitaonici MSUB-a i drugim javnim prostorima.

Posebno intenzivan program predviđen je tokom prva tri dana, ali i tokom celog trajanja 59. OS, s obzirom da će postavke u pojedinim prostorima biti otvorene krajem oktobra i u novembru.

Iako Oktobarski salon zvanično nosi i naziv Beogradsko bijenale od prethodnog izdanja, Odbor Oktobarskog salona odlučio je krajem 2021. godine da ta izložba savremene umetnosti bude održana i 2022. godine kako bi se vratila u ustaljeni ciklus, poremećen okolnostima izazvanih pandemijom korona virusa. Naziv “Beogradsko bijenale”, koji je prvi put zvanično upotrebljen za 58. Oktobarski salon proteklog leta, a izazvao je različite reakcije, stavlja se na javnu raspravu, pa je ovoga puta stavljen u zagradu.

Odbor OS od septembra 2021. radi u sastavu: Gordana Goncić (predsednica), Danica Jovović Prodanović, Jelena Medaković, Aleksandar Ilić i Vuk Veličković, a jednoglasno je odlučio da KCB-u poveri koncepciju i realizaciju “prestupnog”, 59. Oktobarskog salona.

Budući da je Oktobarski salon likovnih i primenjenih umetnosti Srbije, osnovan 1960. godine na inicijativu Narodnog odbora grada Beograda kao smotra značajnih ostvarenja umetnika SR Srbije, otvaran godinama 20. oktobra - u čast Dana oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu, KCB je predložio da 59. OS bude otvoren 20. oktobra, čime želi da inicira promišljanje ideja i vrednosti na kojima je osnovan, ispitujući mogućnost njihove aktuelne primene.

Koncepciju, organizaciju i realizaciju potpisuju Zorana Đaković Minniti i kolektiv KCB-a (v.d. direktora Aleksandar Ilić, producentkinja Jasmina Petković, urednica programa arhitekture Danica Jovović Prodanović, članica Odbora OS, pomoćnica direktora za finansije Ninela Gojković, kustoskinja i asistentkinja umetničke direktorke Katarina Kostandinović, kustoskinja i koordinatorka programa 59. OS Jana Gligorijević, dizajnerka Bojana Aleksijević, autorka vizuelnog identiteta 59. OS, kao i Mirjana Boba Stojadinović, zadužena za odnose sa javnošću).

Oktobarski salon odložen je 2020. godine zbog pandemije, a zbog epidemiološke situacije održan je 58. put tokom leta 2021, što je prvi put da je imao promenjen termin. Na 58. Oktobarskom salonu, pripremanom tri godine, predstavljeni su radovi 64 umetnika, objedinjeni tematskom koncepcijom “Sanjari” italijanskih kustosa Ilarije Marota i Andree Bačina. 

Pokrovitelj 59. OS je Grad Beograd, koji je i osnivač, a podršku je pružilo i Ministarstvo kulture i informisanja Srbije.

(SEEcult.org)