38. Beogradski džez festival

Beogradski džez festival (BDŽF) nudi od 26. do 30. oktobra uzbudljiv program sačinjen od 16 koncerata muzičara iz svih krajeva sveta koji pomeraju granice džeza i donose žanrovsku raznolikost, počev od nastupa domaćeg kvarteta Schime i kamernog orkestra Muzikon u Domu omladine Beograda (DOB) do premijernog gostovanja britanske saksofonistkinje i kompozitorke Nubaje Garsije (Nubya Garcia), koja će zatvoriti 38. BDŽF u MTS dvorani.

Pod sloganom Jazzbeats, 38. BDŽF obuhvata nastupe više od sto muzičara sa pet kontinenata, raspoređenih u šest programskih celina.

Organizatori posebno ističu reprezentativno predstavljanje najtalentovanijih autora sa srpske džez scene, koji će se predstaviti na pet koncerata (1 solo nastup, 3 benda i 2 velika orkestra), što je rekordni broj u novijoj istoriji BDŽF-a i reflektuje uspon srpskog džeza na globalnoj sceni.

Prvi među njima, beogradski kvartet Schime, debitovao je na BDŽF-u 2016. godine u okviru srpskog šoukejsa, kada je promovisao debi album i izazvao izuzetnu pažnju, posebno među insotranom džez kritikom. U međuvremenu su bili finalisti takmičenja evropskih mladih sastava u organizaciji Evropske radiodifuzne unije, dva puta nastupali na čuvenom festivalu u Mersu (Nemačka) i ostvarili zanimljivu saradnju sa kamernim orkestrom Muzikon u vodama treće struje, mešajući džez sa klasikom. Na inicijativu BDŽF-a, Schime za novi nastup sa kamernim orkestrom Muzikon izvodi potpuno novi program, pisan za ovu priliku.

BDŽF time nastavlja već 15-godišnju tradiciju naručivanja po jedne originalne produkcije nekog od istaknutih domaćih umetnika ili sastava.

Program koji je Schime pripremio za otvaranje 38. BDŽF-a sačinjen je od kompozicija koje su komponovali Sava Miletić i Luka Ignjatović. "Pokušali smo, a po mom mišljenju i uspeli, da napišemo muziku koja prezentuje kompletan spektar mogućnosti ovog nesvakidašnjeg kombinovanog ansambla. Otvoriti BDŽF projektom Schime i Muzikon je apsolutno savršen način da se ovaj, veoma ambiciozan muzički poduhvat, predstavi beogradskoj publici”, istakao je Ignjatović, saksofonista i kompozitor i lider sastava Schime.

I direktor Muzikona Miloš Jovanović zadovoljan je tom saradnjom do koje je došlo spontano - iz želje da se stvori novi zvuk koji bi objedinio klasiku i džez, ali i da se napravi saradnja džez i klasičnih muzičara.

Schime i Muzikon ujedno će promovisati i prvi zajednički album “Melange” koji će objaviti za kuću Sequoia records, a nakon nastupa na BDŽF-u, promovisaće ga dalje u Srbiji i Evropi. Prvi sledeći nastup zakazan je u Srpskom kulturnom centru u Parizu. Planiraju i veliku regionalnu i evropsku turneju kako bi što veći broj ljudi mogao da čuje te kompozicije.

U sličnoj ulozi spajanja klasike i džeza na otvaranju BDŽF-a, inače, našao se pre 45 godina proslavljeni trubač Duško Gojković, izvodeći originalnu svitu “Jugoslavijo” sa Simfonijskim i džez orkestrom RTS.

Među domaćim učesnicima 38. BDŽF-a je i Big bend RTS sa triom Omara Sose, a u okviru programa Srpski showcase, koji je posvećen promociji savremene srpske džez scene i novih autorskih projekata najkreativnijih domaćih džez umetnika, nastupiće kvintet Milene Jančurić, solo pijanista Aleksandar Jovanović Šljuka i Power NAP Trio.

Na 38. BDŽF-u predstaviće se tri generacije umetnika, a mladi čine dve trećine programa.

BDŽF od obnavljanja 2005. godine svesno podržava budućnost džeza, ali su u programu zastupljeni i izvođači koji trenutno predstavljaju najaktuelnija imena u svetskim džez okvirima, kao i nekoliko renomiranih autora starije generacije, koji su bitno uticali na razvoj ovog žanra u 21. veku. Posebnu pažnju 38. BDŽF poklanja orkestarskom džezu kroz nastupe tri velika ansambla, koji će pružiti uvid u raznovrsnost big bend izraza u Evropi.

Program drugog festivalskog dana otvoriće sastav Lytton/Vandermark/Wooley koji okuplja heroje tri generacije džez umetnika u ekskluzivnoj akciji – tačno deset godina otkad su objavili jedini zajednički snimak u triju iz čikaškog kluba The Hideout na albumu "The Nows".

Bubnjar Pol Liton jedan je od rodonačelnika britanske džez avangarde, snimio je preko stotinu albuma, najviše sarađujući sa Ivanom Parkerom, Berijem Gajem i The London Jazz Composers’ Orchestra. Multiinstrumentalista Ken Vandermark, laureat “Granta za genije” fondacije Mekartur već u 35. godini, ostvario se u domenu džeza, improva, nojza i roka, sarađujući sa najvećim ličnostima avangarde sa obe strane Atlantika. Snimio je više od 200 albuma kao lider/kolider (Vandermark 5, DKV Trio, Made to Break, Sonore, The Resonance Ensemble…) ili sajdmen, te imao važnu ulogu u oblikovanju savremene čikaške džez scene. Trubač Nejt Vuli jedan je od predvodnika bruklinskog džeza, improva i nojza, improvizator fascinatne tehnike, kao i uspešan lider i kolider nekoliko ansambala. Među legendama džeza sa kojima je sarađivao su Džon Zorn, Entoni Brekston, Ivan Parker, Vadada Lio Smit i Džo Moris. Snimio je bezmalo stotinu albuma, urednik je onlajn magazina Sound American i osnivač produkcije Pleasure of the Text Records.

Zvezde 27. oktobra su i trubač Stiven Berstin (Steven Bernstein) i Sexmob, koji su na turneji povodom 25 godina postojanja. Izašli iz legendarnog njujorškog kluba Knitting Factory, Stiven Bernstin, Brigan Kraus, Toni Šer i Keni Volesen pisali su novu istoriju džeza. Ove godine izlazi njihov deseti album "The Hard Way".

Veče će zaokružiti poljski pijanista Dominik Vanja (Wania), koji je diplomirao klasični klavir u Krakovu, a zvanje mastera džez izvođenja stekao je na New England Conservatory of Music u Bostonu. Snimio je više od 50 albuma, ostvarujući i upečatljivu saradnju sa renomiranim filmskim kompozitorom Zbignjevom Prajsnerom.

Austrijski sastav HI5 otvoriće treće festivalsko veče 28. oktobra, uoči nastupa trubača Avišaija Koena, koji je objavio 12 albuma kao lider/kolider postava različitog formata, pet sa kolektivom Third World Love, četiri sa bendom 3 Cohens, te osam kao član sastava Omera Avitala, između ostalog. U Beogradu predstavlja aktuelno izdanje "Naked Truth", koje je kuća ECM objavila proteklog proleća. 

Četvorostruki uzastopni laureat nagrade kritičara magazina DownBeat za najperspektivnijeg svetskog trubača, Koen je danas jedan od pravih čuvara Majlsove vatre, istraživač novih puteva kakav je bio i njegov najveći uzor, istakli su organizatori 38. BDŽF.

Program treće festivalske večeri zaokružiće švedski kontrabasista, čelista i kompozitor Lars Danijelson (Lars Danielsson) sa sastavom Liberetto: Cloudland. Studirao je klasično violončelo dok uživo nije čuo legendarnog Nilsa-Heninga Ersteda Pedersena i odlučio da se okrene džezu, kao i zasvira kontrabas, a na sceni je aktivan od kraja 70-ih godina 20. veka. Projekat Liberetto započeo je pre deset godina u saradnji sa jermenskim pijanistom Tigranom Hamasjanom. Danijelson se vraća na BDŽF posle upečatljive premijere projekta Liberetto 2013. godine, kada je nastup okončao nezaboravnim džem sešnom u duu sa poljskim pijanistom Lešekom Moždžerom.

Pretposlednji festivalski dan otvara francusko-švedsko-belgijski Orchestre National de Jazz (ONJ), predvođen umetničkim direktorom Frederikom Moranom (Frédéric Maurin), koji je ostvario izuzetne rezultate na polju institucionalne i kulturne legitimizacije džeza – ponudivši široku lepezu novih umetničkih dela u Francuskoj i širom sveta, te objavljujući 30 albuma do danas. U Beogradu je više puta gostovao - poslednji put pre 12 godina na Beogradskom džez festivalu, kada su predstavili originalno čitanje dela Roberta Vajata na koncertu u Kolarčevoj zadužbini. Ovoga puta predstaviće program Rituels u kojem je glas istaknut kao primarni, intimni vektor svega ljudskog, zajedno sa maštom i duhovnošću. Program je izgrađen oko svakodnevnih rituala - raznovrsnih poetskih zvučnih slika koje evociraju vreme kao beskonačni povratak.

Zvezda pretposlednje festivalske večeri je i Immanuel Wilkins Quartet, na čelu sa alt saksofonistom i kompozitorom Imanuelom Vilkinsom, koji je prvi kontakt sa muzikom imao u crkvi, a prvo formalno džez obrazovanje stekao u filadelfijskom Clef klubu za džez i izvođačke umetnosti. Završio je potom i čuveni Džulijard, a prvi mentor mu je bop Embrouz Akinmusiri, pomogavši mu da brzo nađe mesto na živoj džez sceni. Dve godine kasnije Vilkins je već postao najmlađi akter u ambicioznom multimedijalnom projektu Džejsona Morana In My Mind: Monk at Town Hall. Potom je pokrenuo svoj sastav, sarađujući sa brojnim istaknutim umetnicima. Debitovao je 2021. godine u Blue Note albumom "Omega" u formatu kvarteta, koji kritičari Njujork tajmsa proglašavaju džez izdanjem godine. Ovog proleća za istu kuću objavio je svoj drugi album "The 7th Hand" koji mu je doneo najveće priznanje dosad – titulu najboljeg alt saksofoniste na svetu u anketi Jazz Journalists Association, ostavivši iza sebe Henrija Tredgila, Kenija Gareta, Migela Zenona i Darijusa Džonsa.

Na zatvaranju 38. BDŽF-a nastupiće saksofonistkinja Nubaja Garsija, mlada umetnica koja je već zvezda britanske i svetske džez scene, koja postavlja nove umetničke standarde kroz ukrštanje džeza sa žanrovima kao što su dabstep, rege, soul, hip hop, kalipso, kumbija i afrička muzika.

Rođena 1991. godine u Kemdenu (London), Nubaja Garsija se od ranog detinjstva bavi muzikom, a diplomirala je džez izvođenje na londonskom konzervatorijumu Triniti Lejben. Posebno mesto u njenom muzičkom odrastanju zauzima rad sa kolektivom Tomorrow’s Warriors Gerija Krozbija – najvećim izvorom talenata savremenog britanskog džeza. Kao glavne uticaje među saksofonistima navodi Dekstera Gordona, Sonija Rolinsa i Džona Koltrejna, ali joj u izrazu nije strano mešanje džeza sa savremenim žanrovima popularne muzike.

Nakon singla “When We Are”, eksperimentišući miksom džeza i elektronike, te učešća na kompilaciji heroja novog londonskog džeza “We Out Here”, u izdanju uticajne kuće Brownswood Recordings čiji je osnivač Džajls Piterson, kao i nagrade Jazz FM radija za najboljeg britanskog džez izvođača, objavila je 2020. debi album “Source” za slavnu diskografsku kuću Concord Jazz. Već sledeće godine našla se među tenor saksofonistima na godišnjoj listi magazina DownBeat, postala je džez muzičar godine u izboru Parliamentary Jazz Awards i bila nominovana za najvećeg talenta Jazz Journalists Association i za Mercury Prize (za najbolji britanski album).

Uoči same završnice 38. BDŽF-a nastupiće Big Bend RTS & Omar Sosa Trio, koji predvodi kubanski pijanista i kompozitor Omar Sosa koji spaja različite aspekte džeza, world music i elektroniku sa svojim afro-kubanskim korenima, stvarajući svež i originalan urbani zvuk emotivno utopljen u latin džezu. Dobitnik je sedam nominacija za Gremi ili Latin Gremi, dve nominacije BBC Radio 3, nemačke nagrade ECHO za orkestarski džez album godine, dve nagrade Jazz Journalists Association, kao i nagrade za životno delo Instituta Smitsonijan. Program "Es:sensual" koji izvodi na BDŽF-u duboko je utopljen u afro-kubansku tradiciju, predstavljajući posvetu brojnim herojima tog žanra. Album istog imena Sosa je pripremio sa aranžerom Žakom Morelenbaumom i snimio sa NDR Big Bandom 2018. godine, potom ga trijumfalno predstavljajući na važnim svetskim džez destinacijama.

Poslednje festivalske večeri u sali Amerikana nastupiće Enrico Morello Cyclic Signs italijanskog bubnjara i kompozitora Enrika Morela, te Luís Vicente Trio portugalskog trubača, kompozitora i improvizatora Luisa Visentea.

Program 38. BDŽF-a obuhvata i izložbu fotografija “Beogradski džez festival – Premotavanje” Lasla Dormana, koja će biti otvorena do 4. decembra u holu Velike sale DOB-a.

Dorman je bio svedok 17 od 20 prvih izdanja Njuport džez festivala u Beogradu i Beogradskog džez festivala, između 1971. i 1990. Sa tih festivala u njegovoj kolekciji ostalo je nekoliko hiljada crno-belih fotografija koje predstavljaju fascinantno svedočenje o slavnoj istoriji najstarije srpske džez manifestacije. “Beogradski džez festival – Premotavanje” je njegova druga izložba na BDŽF-u, nakon prve upriličene još davne 1989.

Prema rečima umetničkog direktora BDŽF-a Vojislava Pantića, izložba “Beogradski džez festival – Premotavanje” predstavlja samo mali deo Dormanove velike zbirke – koliko da zagolica maštu. Prethodno je više od 200 njegovih fotografija obogatilo monografiju “Beogradski džez festival 1971-2020”, pružajući nesumnjivi dokaz da se stvarno dogodilo ono o čemu su euforično pričali svedoci prvih Njuporta.

“Iz njih isijava radost – i muzičara i publike – kao najsnažnija emocija u susretu sa blagorodnom muzikom i, posebno, džezom. One svinguju i gruvaju, pucaju od energije i kupaju se u strasti”, istakao je Pantić povodom Dormanove izložbe, čiju je realizaciju podržao Collegium Hungaricum u Beogradu.

Osnivač i pokrovitelj BDŽF-a je Grad Beograd, koji je 2007. godine uvrstio taj festival u manifestacije od posebnog značaja. Pokrovitelji su Sekretarijat za kulturu Beograda i Ministarstvo kulture i informisanja Srbije, a 38. BDŽF podržali su i: ambasade SAD, Portugala i Izraela; Francuski institut u Srbiji; Italijanski institut; Austrijski kulturni forum; Institut Kamoeš; Zbigniew Seifert Foundation, Adam Mickiewicz Institute i Ministarstvo kulture i nacionalnog nasleđa Poljske; Collegium Hungaricum; turističke organizacije Srbije i Beograda; Fakultet muzičke umetnosti i Muzička škola "Stanković".

Festivalski sajt je bjf.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)