Sećanje na Bikića
Program filmova animatora Veljka Bikića (1951-1998), osnivača prvog privatnog studija animiranog filma u bivšoj Jugoslaviji (1989/ 90), biće prikazan 3. aprila u završnici 56. Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma, povodom deset godina od njegove smrti.
Program filmova animatora Veljka Bikića (1951-1998), osnivača prvog privatnog studija animiranog filma u bivšoj Jugoslaviji (1989/ 90), biće prikazan 3. aprila u završnici 56. Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma, povodom deset godina od njegove smrti.
Bikićevi filmovi “Atlas”, “Dunav”, “Kišobran”, “Knjiga”, “Njegovo veličanstvo, Stanica”, “Krst, kvadrat, krug Kazimira Maljeviča”, “Priča o...”, “Hatschipuh”, “Jezerska idila”, “Kapetan Džon Piplfoks” i animirane i igrane TV reklame, kao i animirane špice, biće prikazani u Dvorani Kulturnog centra Beograda.
Povodom decenije od smrti Bikića, krajem prošle godine priređeno je nekoliko podsećanja na tog vrsnog animatora i posthumnog dobitnika nagrade za životno delo 46. Festivala jugoslovenskog dokumentarnog i kratkometražnog filma u Beogradu 1999. godine.
Muzej Jugoslovenske kinoteke prikazao je u decembru svih devet Bikićevih crtanih filmova, počev od “Atlasa”, koji je njegovo prvo autorsko delo, a bio je i u zvaničnom programu Festivala animacije u Anesiju (Francuska) 1977. godine, kada je nastao i film “Sezam”, a već naredne godine i “Kišobran” i “Knjiga”.
Prikazani su i Bikićevi crtani filmovi “Njegovo veličanstvo” (1980), koji je iste godine nagrađen Zlatnim golubom za najbolji film na Međunarodnom festivalu animacije u Lajpcigu (Nemačka), kao i “Stanica” (1982). Projekciju su zaokružili svetski jedinstveni “Hogar Strašni: u starom Rimu” i antologijski “Krst, kvadrat, krug Kazimira Maljeviča” (oba iz 1993), za koji su Bikić i Ranko Radovanović dobili od žirija FIPRESCI nagradu za animaciju, a Zoran Simjanović za muziku.
Bikićev ciklus, koji je obuhvatio i poslednji Bikićev film “Priča o...” (1997), praćen je bio memorijalnom izložbom njegovih radova “Posveta” u galeriji “Feniks”, čiji je autor Milan Novaković.
Rođen 1951. u Novom Sadu, a preminuo 1998. u Beogradu, Bikić je diplomirao 1975. na Akademiji primenjenih umetnosti u Beogradu teorijskim radom “Crtani film”.
Već kao student uradio je likovna rešenja za oko 50 filmskih plakata, najviše za “Ineks film”, kao i ilustracije i strip u časopisu “Galaksija”, uključujući portrete niza velikana nauke, poput Alberta Ajnštajna i češće Nikole Tesle. Autor je i “olimpijskog Sizifa”, koji je tu postao maskota rubrike “Sretni Sizif”, da bi se skrasio u drugoj knjizi Vladimira Ajdačića “Nauka kao bajka”, ukrasivši korice tri knjige istog naslova, uz likove dečaka-blizanaca Galeta i Raleta za priču “Paradoks blizanaca” (br. 84, april 1979).
Tokom 70-ih Bikić je kreirao brojne spotove i druge priloge za školski odnosno obrazovni i naučni program Televizije Beograd, za koju je od 1971. do 1983. uradio oko 900 minuta animiranog materijala, a od 1982. do 1998. realizovao je više od 300 animiranih i igranih TV reklama i režirao tri igrano - dokumentarna filma “Jezerska idila”, “Reke Jugoslavije” (oba 1987) i “Bele staze Srbije” (1989), u proizvodnji FRZ Beograd.
Bio je glavni animator filma “Hačipu” (Hatschipuh, 1986) i vođa tima animirane TV serije za decu “Mali leteći medvedi” (koprodukciona saradnja FRZ Beograd sa “Zagreb filmom”, 1988-1991), u kojoj svaka od 13 epizoda traje po 22 minuta.
Posle treće epizode te serije, okupivši oko sebe crtače, animatore i druge poklonike “osme umetnosti”, oktobra 1989. Bikić utemeljuje “Bikić studio” animiranog filma, koji već 1990. postaje privatno preduzeće, u kojem su tokom narednih desetak godina proizvedeni brojni reklamni spotovi i ukupno 37 animiranih filmova (1992-1999).
Upravo tu nastaju ostvarenja Ranka Radovanovića, Silvane Jejar, Miroslava Lj. Jelića, Vladimira Stanića, Darko Perovića, Snežane Trstenjak, Linde La Pierre, Nedeljka Ubovića, Violete Milovanović, Veselina Brajovića, Zorane Kešer, Nikole Stojanovića, Zorana Jovanovića Jusa, Ivana Pejkića, Lillie Ewgraphovitć, Deane Šajber, Autorske grupe SHWOONG, kao i omnibus Biljane Labović, Lidije Lukanić i Vuge Radulović.
Prati ih muzika kompozitora Zorana Simjanovića ili braće Predraga i Mladena Vraneševića iz Novog Sada, a gotovo sve te filmove snimio je Nenad Pukmajster.
Poodmakle si bile i pripreme u “Bikić studiju” za početak rada na projektu prema kultnoj dečjoj radio igri Dušana Radovića “Kapetan Džon Piplfoks” (Captain John Pipplefox), iz kojeg je trebalo da nikne prvi srpski dugometražni animirani film, ali to nije i, prema svemu sudeći, nikad neće biti dovršeno.
Kao što i san “...Veljka Bikića da se iz vrela velike imaginacije umetnika i zanatlija ovog posla, u našim krajevima stvori veliki prasak, iz koga bi proizašle i velike narudžbine, nije još ostvaren, ali to je san bar još pedesetak ljudi koji su u poslovima crtanog filma na različite načine”, kako filmski novinar i kritičar Vladimir Lazarević zaključuje svoj prilog “Autor i studio - Veljko Bikić”, u zborniku “Animirani film: studije, polemike, ogledi, razgovori - SPOR” (FJDKF, Beograd 2000).
Crtač, animator, scenarista i režiser Bikić bio je član Udruženja likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije (ULUPUDS), Udruženja filmskih umetnika Srbije (UFUS), Akademije filmske umetnosti i nauke (AFUN) i Srpske sekcije Međunarodne federacije animatora (ASIFA), a dobitnik je i nagrade Udruženja propagandista Srbije.
Izložba njegovih radova u galeriji “Feniks” bila je dopunjena i jednim neuobičajenim esponatom - vratima sa porodične kuće iz Čortanovaca u Sremu, koja je još u mladosti oslikao u stilu naivne umetnosti.
Kolega i njegov bliski saradnik Miroslav Lj. Jelić, uz izdavački potpis svog studija animacije “Gilda”, trajnom pamćenju na Bikića tada je poklonio zanimljivo dizajniranu kovertu prvog dana, sa nizom karikatura tog umetnika u likovima junaka svojih filmova, oblikovanih kao vinjete, i markom na kojoj je kapetan Džon Piplfoks.
Otvaranju izložbe u “Feniksu”, na sam datum njegove nagle i prerane smrti, prisustvovali su Radoslav Zelenović, Goran Marković, Zoran Simjanović i druge kolege i poštovaoci njegovog dela, a sve je proteklo u tihovanju i - bez svečane reči o tom umetniku i sineasti.
Između ostalih, i nedavno iznenada preminuli filmski kritičar Ranko Munitić (Pola veka filmske animacije u Srbiji, Institut za film, Beograd 1999) apelovao je za očuvanje dragocenog “Bikić studija”, gde, kako je navodio, “animacija prvi put u Beogradu dostiže trajni i sigurni profesionalni nivo”.
Ono što je Bikić (po)stigao da ostvari uskoro će se naći u knjizi Miroslava Lj. Jelića, Milana Novakovića i Rastka Ćirića “Veljko Bikić”, uz uvodnik filmskog kritičara i teoretičara Božidara Zečevića. To je sedmo izdanje u ediciji “Signum” Filmskog centra Srbije i Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu.
Čitaoci će, između ostalog, biti u prilici da saznaju i zašto u beogradskom Zoološkom vrtu jedna ulica nosi Bikićevo ime.
Dimitrije Stefanović
