Omaž Pulskom i Martovskom festivalu
Regionalna premijera dokumentarnog filma “1991. Adio Jugo film, adio Jugo festival, adio Jugoslavija… vidimo se u sledećem ratu” Igora Gala, hrvatskog i jugoslovenskog glumca, izazvala je veliko interesovanje publike 70. Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma - Martovskog festivala, na kojem je održana kao omaž i tom festivalu i Festivalu jugoslovenskog igranog filma u Puli, iz kojeg je potekao.
Galo je uoči projekcije u sali Amerikana Doma omladine, popunjenoj uprkos jakoj kiši, i sam istakao da je njegov film, za koji potpisuje i scenario, režiju i produkciju, nastao kao omaž Beogradskom i Pulskom festivalu koji su potekli iz istog jezgra i bili vredni tadašnjim generacijama, a nada se da će biti i budućim.
Iz ta dva festivala, kako je dodao, potekli su mnogi drugi na nekadašnjem jugoslovenskom prostoru, a to je baština koju, nažalost, nedovoljno negujemo.
“Hteo sam da prikažem kako je počelo, koliko je mnogo ljudi radilo, koje smo izgubili iz vida, a iz svega toga su potekle kinematografije u svim bivšim jugoslovenskim republikama”, rekao je Galo, čiji je film o Festivalu jugoslovenskog igranog filma (FJIF) u Puli bio povod i za tribinu “Martovski festival – između jugoslovenske prošlosti i postjugoslovenske budućnosti”.
Obojen nostalgičnom notom, film obiluje arhivskim snimcima, obuhvatajući period od osnivanja FJIF 1953. godine do nasilnog gašenja te manifestacije 1991. godine, odnosno tragičnog raspada Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
Stavivši u istorijski kontekst osnivanje i razvoj festivala koji je prvenstveno okupljao kinematografije bivših jugoslovenskih republika, Galo je uvrstio u film obilje arhivskog materijala, kao i snimke razgovora sa velikim brojem sagovornika, od kojih mnogi više nisu među živima.
Svedočenjem glavnih aktera FJIF, od osnivača Marjana Rotara, preko Fadila Hadžića, Petra Volka, Dejana Kosanovića i drugih učesnika i svedoka tog vremena, filmskih radnika, glumaca, režisera i producenata, Galov film je i prikaz društveno-političkih okolnosti u kojima je FJIF osnovan u vreme rađanja socijalističke Jugoslavije, njenog razvoja i tragičnog kraja, koji je označio i nestanak te jedinstvene filmske manifestacije.
Otvaranje Pulskog festivala uz vatromet, Arena, foto: Aleksandar Mitrović
Kako podseća Nena Opačić, do nasilnog prekidanja FJIF-a došlo je 1991. godine, kada je festivalski program bio već potpuno pripremljen, a stigao je i Džon Malkovič kao gost. Kada je trebalo da bude održana uvodna konferencija za novinare, došao je Anton Vrdoljak i rekao da se festival otkazuje.
U filmu se pojavljuje i doživotni predsednik SFRJ Josip Broz Tito, a i sam Galo se u pojedinim arhivskim scenama vidi kao mlad glumac.
Prvo izdanje Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma održano je u okviru FJIF-a od 24. do 30. juna 1954. godine u pulskoj Areni. Nakon šest godina, Festival se seli u Beograd, gde je prvi put održan od 4. do 9. marta 1960. Pod imenom Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma prvi put je održan 2004. godine.
Ti podaci nisu dovoljno poznati ni u današnjoj stručnoj javnosti, pa je i direktorka Pulskog filmskog festivala (PFF) Tanja Miličić rekla na tribini posle projekcije Galovog filma da je to slučajno nedavno saznala.
“Začudila sam se kad sam slučajno sazanala da je Martovski festival nastao iz Jugoslovenskog festivala u Puli”, rekla je ona. “Niko mi to nije bio rekao. Ljudi koji su to radili nisu više među živima”, dodala je Tanja Miličić, koja radi za PFF već dvadesetak godia, a od 2022. je direktorka.
“Ganulo me je da su PFF i Martovski festival kao brat i sestra, prolazili su kroz razne faze razvoja i sličnih kriza identiteta”, rekla je ona, uverena i da postoji temelj ra razvoj saradnje dva festivala.
Na tribini povodom Galovog filma, nastalog u produkciji kuće UOFD Histria film Pula, učestvovali su i autor Ratko Orozović iz Sarajeva, direktor Tuzlanskog festivala Boris Balta, Milan Nikodijević i Radenko Ranković, autor monografije o Martovskom festivalu.
(SEEcult.org)
