Heroina na filmu i u životu

Slavnoj grčkoj glumici Melini Merkuri (Melina Mercouri, 1920-1994), koja je svojevremeno proganjana zbog borbe protiv diktature, a potom je bila prva žena u istoriji Grčke na poziciji ministra kulture, priređen je omaž od 21. do 23. marta u Muzeju Jugoslovenske kinoteke - povodom 90-godišnjice rođenja, uz izložbu fotografija o njenom životu i delu, kao i promociju autobiografije “Rođena kao Grkinja”.

Slavnoj grčkoj glumici Melini Merkuri (Melina Mercouri, 1920-1994), koja je svojevremeno proganjana zbog borbe protiv diktature, a potom je bila prva žena u istoriji Grčke na poziciji ministra kulture, priređen je omaž od 21. do 23. marta u Muzeju Jugoslovenske kinoteke - povodom 90-godišnjice rođenja, uz izložbu fotografija o njenom životu i delu, kao i promociju autobiografije “Rođena kao Grkinja”.

Filmska karijera Meline Merkuri počela je relativno kasno, filmom “Stela” (1955) Mihalisa Kakojanisa, koji je snimila kao već afirmisana pozorišna glumica. Film je uspešno prikazan u Kanu, gde je Melina Merkuri prvi put srela američkog reditelja Žila Dasena (Jules Dassin), koji je postao njen najvažniji umetnički, a kasnije i životni saputnik.

Upravo njegov film “Nikad nedeljom” (Never on Sunday, 1960), doneo joj je međunarodnu slavu i postao njen zaštitni znak.

Za ulogu Ilje, “prostitutke zlatnog srca”, osvojila je Zlatnu palmu u Kanu, kao i nominaciju za Oskara.

Snimila je još petnaestak filmova, većinu u režiji Dasena, među kojima su “Fedra” (Phaedra, 1962) po Euripidu i zabavni triler “Topkapi” (1964).

Retrospektiva Meline Merkuri počinje filmom “Mehanički klaviri” (1965) Huana Antonija Bardema (Juan Antonio Bardem), u kojem je igrao i Džejms Mejson (James Mason), kao i dokumentarcem “Rođena kao Grkinja” i igranim filmom “Fedra” (1962) koji je režirao Dasen, a jednu od glavnih uloga igra i Entoni Perkins (Anthony Perkins).

Publika će videti i Dasenove filmove “U procepu” (1959), u kojem igraju i Đina Lolobriđida (Gina Lollobrigida) i Pjer Braser (Pierre Brasseur), te “Onaj koji mora da umre” (1957), u kojem igraju i Žan Serve (Jean Servais) i Karl Mener (Carl Möhner).

Retrospektiva obuhvata i britanski film “Pobednici” (1963) Karla Formana (Carl Foreman) i “Jednom kao nijednom / Jednom nije dovoljno” (1974) Gaja Grina (Guy Green), u kojem igraju i Kirk Daglas (Douglas) i Aleksis Smit (Alexis Smith).

Melina Merkuri ostvarila je i zapažene uspehe kao pevačica, a neke od njenih prvih pesama komponovao je Manos Hadžidakis, dobitnik Oskara za najbolju pesmu u filmu “Nikad nedeljom”. Muzikalnost i baršunast glas Meline Merkuri, kako je istakao u martovskom programu Kinoteke Miodrag Cakić, privukli su milione obožavalaca širom sveta i doneli joj mnoge nagrade za nastupe u mjuziklima.

Njeno poslednje pojavljivanje na sceni bila je uloga Klitemnestre u “Piladu”, produkciji atinskog Megaron koncert hola iz 1992. godine.

U vreme puča u Grčkoj 1967. godine, Melina Merkuri se nalazila u inostranstvu, ali se odmah priključila borbi protiv vojne hunte i započela svetsku kampanju za izolaciju i svrgavanje diktatorskog režima.
Kao rezultat, lišena je grčkog državljanstva i njena imovina je konfiskovana.

Tada je izjavila: “Rođena sam kao Grkinja i umreću kao Grkinja, a gospodin Patakos (jedan od pučista) je rođeni diktator i umreće kao diktator”.

Melina Merkuri je nastavila borbu sve do konačne pobede i povratka u Grčku, 1974. godine.

Bila je među osnivačima PASOK-a (Svegrčkog socijalističkog pokreta), partije levog centra koja je pobedila na izborima 1981. godine. Melina Merkuri postala je prva žena ministar kulture u istoriji Grčke i tu funkciju obavljala je u dva navrata (1981-1989 i 1993-1994). Zahvaljujući velikom šarmu, energiji i ogromnom uticaju, kako u Grčkoj, tako i u inostranstvu, uspela je da kulturu učini nezaobilaznim delom svakodnevnog života grčkog naroda, naslovnih stranica štampe i udarnih vesti na radiju i televiziji.

Pokrenula je izuzetno značajno pitanje povratka u Grčku mermernih statua koje su početkom 19. veka odnete u Britanski muzej u Londonu, ali i izgradnju novog Akropoljskog muzeja koji će moći da prihvati to kulturno blago.

Fondacija Melina Merkuri (Foundation Melina Mercouri), koju je nakon njene smrti osnovao njen suprug Žil Dasen, nastavila je da radi na ostvarivanju vizije jedne od najvećih heroina i nacionalnih ikona grčkog naroda u proteklom veku.

Zapamćena, između ostalog, i po stavu “Kultura je naša teška industrija”,
Melina Merkuri je bila idejni tvorac do sada jedine institucije koja zaista, na uspešan i suštinski način, kulturno povezuje evropske zemlje - projekta “Kulturna prestonica Evrope”.

Ideja Meline Merkuri o “evropskoj prestonici kulture“ zaživela je 1985. godine, a taj status, za koji se odnedavno takmiči i Beograd (za 2020. godinu), dodeljuje se evropskim prestonicama koji se odlikuju kulturnim nasleđem i bogatim kulturnim životom.

Povodom retrospektive Meline Merkuri u Kinoteci, Centar Helenskog fonda za kulturu u Beogradu predstavlja od 21. marta do 8. aprila izložbu fotografija posvećenu toj velikoj glumici i političarki.

Izložba “Rođena kao Grkinja” sastoji se od fotografija koje prate umetnički put Meline Merkuri, borbu protiv diktature u Grčkoj (1967-1974), poslanički rad u Skupštini Grčke i njeno zalaganje, kao ministra kulture Grčke 80-ih i 90-ih godina 20. veka, za povratak skulptura sa Partenona.

Retrospektivu filmova Meline Merkuri u Kinoteci otvoriće Nataša Marković, osnivač i urednica izdavačke kuće “Plavi jahač”, koja je priredila i autobiografiju Merkurijeve “Rođena kao Grkinja”.

Fotografski materijal izložbe ustupila je Zadužbina Melina Merkuri.

Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)