1 na 1, drugi deo

Galerija Artget Kulturnog centra Beograda predstavlja od 7. juna drugi deo izložbe “1 na 1” koja okuplja neke od najaktivnijih kustosa ili teoretičara fotografije mlađe generacije i njihov izbor po jednog fotografa/umetnika, odnosno jedne serije ili teme, posvećene nekim od aktuelnih društvenih problema i fenomena današnjice.

Kustoskinja Jelena Matić odabrala je da predstavi Imranu Kapetanović, Andrea Palašti - Ivanu Čavić, Ana Panić - Marijana Crtalića, Slađana Petrović Varagić - Milicu Đorđević, a Miroslav Karić - Jelenu Nikolić.

U osnovi tog kustoskog procesa, čiji je autor Ivan Manojlović, umetnički direktor Artgeta u 2018. godini, jeste igra, čija su pravila zasnovana na principu: jedan kustos, jedan umetnik i jedan zid. To formalno pravilo prati i tematsko, budući da izabrani umetnik/ca, odnosno njen ili njegov rad treba da se oslanja, da ilustruje ili da pokreće neki od aktuelnih društvenih problema. Izložba-igra polazi od pretpostavke da se u današnjem svetu revolucije sprovode svakodnevno – politički, društveno i tehnološki i da se procesima digitalne produkcije, aproprijacije, prikazivanja i distribucije slike istovremeno beleže i izazivaju društvene promene. Društvene i političke transformacije koje su se dogodile u poslednjih nekoliko godina ne bi bile moguće bez te revolucije koja je zahvatila fotografsku sliku. Cilj projekta je da se ispita mogućnost savremene fotografije da mapira značajne društvene teme koje opsedaju naše društvo, bez obzira da li su one bolne, teške, nevidljive ili anegdotske.

Rad “Skojevka Minka” Imrane Kapetanović, koji je izbor teoretičarke fotografije Jelene Matić, predstavlja analizu društvene i lične istorije i sećanja u kojoj je glavni lik umetničina baka Minka, nekadašnja članica SKOJ-a. Fotografišući baku u svakodnevnim poslovima, u privatnom i javnom okruženju, umetnica u tom radu analizira tretman i percepciju fotografije u sferi privatnog, kao i njene veoma važne uloge i veze u odnosima dve osobe.

Imrana Kapetanović, Skojevka Minka

“Predmeti prošlosti nam se prikazuju diskretno. Među suvernirima, figurama i raznim drugim stvarima, promalja se mala bista Josipa Broza Tita, a na zidu s uramljenim fotografijama članova porodice, pa i same autorke, nalaze se i fotografije nekadašnjeg predsednika SFRJ s grupom ljudi. Na fotografiji s prikazom sobe, možda jednoj od retkih na kojoj je baba Minka stavljena u drugi plan, nalazi se kalendar s Titovom fotografijom. Ovi predmeti ili simboli deluju poput sporednih aktera nekog filma koji ništa ne govore, nisu ni toliko upadljivi, a opet su veoma bitni i njihovo odsustvo gotovo da je nezamislivo za naraciju i koncept autorkinog dela”, navela je Jelena Matić o radu Imrane Kapetanović (1975, Sarajevo), koja je profesorka fotografije na Internacionalnom univerzitetu u Sarajevu, vlasnica Studija TNT i predsednica udruženja Foton. Izlagala je na velikom broju grupnih izložbi i imala 16 samostalnih izložbi.

Andrea Palašti je i u drugom delu izložbe “1 na 1” nastavila da ispituje sudbinu novosadske novinsko-izdavačke kuće “Dnevnik”, ovoga puta kroz saradnju sa umetnicom Ivanom Čavić. Kao i u slučaju Slobodana Šušnjevića, čiji je rad bio izložen u prvom delu izložbe, i Ivana Čavić koristi metodologiju aproprijacije nađenih predmeta najstarijeg štampanog medija u Vojvodini, u ovom slučaju slova “I” sa naziva koji se nalazio na samoj zgradi “Dnevnika”. Izlaganjem tog slova i njegove fotografije, umetnica aktuelizuje pitanje medijskih kuća u Srbiji koje se uglavnom nalaze u stanju hibernacije nakon sumnjivih privatizacija. To je slučaj i sa “Dnevnikom”, čija je štamparija zatvorena, nakon 76 godina, a prazni poslovni prostori u njegovoj zgradi izdaju se trećim licima.

Ivana Čavić, I (2017– )

“Premeštanjem slova ‘I’ u umetnički kontekst, otvara se njegova višeznačnost (i kao veznik!), ali u isto vreme izvodi se i proces koji zahteva ’angažman sa tekstom’. Jer, uprkos nedostatka celovite reči, njeno prisustvo se oseća kroz fizičko prikazivanje njenog odsustva. Imenovanjem celovite reči, slovo postaje konkretno mesto i prostor (Bartovski punctum!), čin koji upravo i otkriva prikriveno značenje”, navela je Andrea Palašti o tom radu Ivane Čavić, koja studira fotografiju na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, a fotografsku praksu zasniva na istraživanju formi naracije i konteksta, sa fokusom na kreiranje vizuelnih narativa koji ispituju granice dokumentarnog i fikcije, privatnog i javnog. Stvaranjem dijaloga fotografskog i tekstulnog, Ivana Čavić kreira platformu za istraživanje (iščitavanje) ličnih istorija i sećanja. Učesnica je u više grupnih i samostalnih izložbi, kao i u međunarodnim kolaborativnim projektima.

Milica Đorđević iz Požege bavi se sugrađanima koji su vremenom postali “nevidljivi”. Pravo na građanski aktivizam bez adekvatne reakcije sugrađana biva marginalizovano. Rad “Slojevi”, koji je izbor kustoskinje Slađane Petrović Varagić, otvara teme kao što su mogućnosti i strategije građanske neposlušnosti u postkapitalističkim društvima danas.

Prema navodima Slađane Petrović Varagić, foto-instalacija “Slojevi / Layers” Milice Đorđević nastala je inicijalno na poigravanju sa tehničkom prirodom digitalnog fotografskog medija. Metodologija rada podrazumeva “brisanje sloja”, što se u tehničkom smislu opisuje kao postupak odbacivanja (select layer + delete).

Instalaciju tako čine dve fotografije na kojima se intervenisalo, a koje su zabeležene na protestnim okupljanjima tokom proleća 2018. u Požegi, koje bazično dokumentuju pokušaj građana da zakazanu javnu tribinu održe u prostorijama Mesne zajednice. Iako je reč o korišćenju javnih resursa, donosioci odluka su uskratili pravo na korišćenje tog prostora građanima, što je izazvalo akciju mapiranja ovog “zabranjenog” mesta.

Milica Đorđević, Slojevi 1 i Slojevi 2, 2018.

“Rad Milice Đorđević preispituje problem raslojavanja društva. U današnjoj Srbiji, društvena stratifikacija je najčešće uzrokovana podelom društvenih slojeva prema ‘društvenoj moći’ ili kako bi to sociolozi definisali, podelom između ‘onih koji vladaju drugima’ i ‘onih kojima drugi vladaju’. Ovaj rad problematizuje pitanje načela društvene jednakosti i vertikalnog raslojavanja prema nejednakoj raspodeli moći. Društvena angažovanost za opšte dobro suprostavljena interesu moćnih pojedinaca biva osuđena na izostanak reakcije i ovaj malobrojni građanski sloj postaje ‘nevidljivi ili nepostojeći sloj’. Uokvirena ružičastim ramom, ovakva realnost postaje lakše svarljiva”, navela je Slađana Petrović Varagić o radu Milice Đorđević (Požega,1980), vizuelne umetnice i fotografkinje koja je diplomirala na Fakultetu primenjenih umetnosti, u klasi profesora Branimira Karanovića. Izlagala je na brojnim grupnim i samostalnim izložbama.

Kustoskinja Ana Panić odabrala je rad “Sadašnjost povijesti” Marijana Crtalića koji, koristeći arhivsku i dokumentarnu fotografiju, stavlja u jukstapoziciju sadašnjost i nedavnu jugoslovensku prošlost na naizgled istim mestima. Na fotografijama je, kako je navela Ana Panić, evidentna ova igra, a sukob postoje otvoren, čime autor u prvi plan postavlja civilizacijske vrednosti dostignute u državi i sistemu kojeg se danas sve zemlje naslednice trude da izbrišu. Marijan Crtalić nas pita da li smo time izbrisali i pomenute vrednosti.

Otvarajući pitanje statusa radnika nekada i sada sa ciljem rehabilitacije kulturne baštine rodnog Siska - nekada jakog industrijskog centra koji se razvijao oko rafinerije nafte i železare, a čiji se pejzaž kontinuirano menjao kroz uključivanje industrije u prirodni pejzaž, Marijan Crtalić u ciklusu “Sadašnjost povijesti”, inkorporira arhivske fotografije radnika u aktuelni pejzaž i kroz fenomen Železare u Sisku preispituje današnji odnos prema radnicima, radu i radničkom kulturnom nasleđu.

Marijan Crtalić, Sadašnjost povijesti, 2011.

“Crtalić u socijalističkoj prošlosti prepoznaje univerzalne vrednosti kojih danas nema, kao i socijalne i ekonomske tekovine socijalističkog sistemakoje su nam oduzete, poput socijalne pravde, solidarnosti, doživljaja sebe kao društvenog aktera, a koje želi da vrati i ugradi u temelje zahteva za ‘normalnu’ budućnost – bolje sutra koje je zasnovano na boljem juče”, navela je Ana Panić, dodajući da Crtalićeve fotografije sadašnjeg stanja objekata ispražnjenih od ljudi i oslobođenih heroizacije, kojima je u socrealizmu idealizovan rad, pokazuju specifične socijalističke prostore viđene kao simbolička mesta modernosti, obeležja drugačije i bolje prošlosti, koji su izgubili funkcionalnost u postsocijalističkoj sadašnjosti u kojoj je, kako umetnik kaže, “radnik postao duh, odnosno sjećanje na čovjeka koji je ‘nekad’ izgradio sve što mu je ,danas’ oduzeto u stvarnom svijetu izgrađenom po lokalnom kriminalnom modelu privatizacije i pretvorbe”.

Multimedijalni umetnik Marijan Crtalić (Sisak, 1968) diplomirao je slikarstvo na Akademiji likovnih umetnosti u Zagrebu. Nakon studija počinje da istražuje medije poput videa, fotografije i performansa, fokusirajući se na socijalno angažovano preispitivanje društva i umetničke (re)akcije koje teže kritičkom rasvetljavanju određenih društvenih problema. Od 2007. godine radi na projektu “Nevidljivi Sisak”, koji se zasniva na umetničkom i aktivističkom delovanju sa ciljem kulturne revitalizacije grada. Pokretač je Festivala Željezara i osnivač umetničke organizacije Nevidljivi Sisak.

Fotografije Jelene Nikolić, koje su izbor kustosa Miroslava Karića, nastaju uz pomoć mobilnog telefona – najmasovnijimeg alata za produkciju fotografskih zapisa, koje umetnica zatim distribuira i deli preko društvenih mreža i platformi (Facebook, Instagram). Kroz umetničke postupke repeticije, dekadriranja, zumiranja i kolažiranja, umetnica redefiniše značaj fotografije u svakodnevnici današnjeg društvenog okruženja. U osnovi rada Jelene Nikolić nalazi se promišljanje konteksta, efekata i posledica koji se danas percipiraju kao prilike za fotografiju, a pojedinac je više nego ikada pre u mogućnosti da vizuelno misli i interpretira događaje, ljude i svakodnevni život.

Jelena Nikolić, Bez naziva, 2017.

Jelena Nikolić je jedna od 500 miliona dnevno aktivnih korisnika Instagrama, foto-platforme koja je upravo označila prekretnicu u oblicima produkcije i potrošnje vizualnih iskustava neposrednih okruženja. Baveći se u svom prethodnom radu rekontekstualizacijom medijskih slika i sadržaja (pop i masovna kultura) i otkrivajući slojeve paradoksa i subliminalnih poruka, Jelena Nikolić u polju fotografije, kako je naveo Karić, polazi od razmatranja konteksta, efekata i posledica savremenog trenutka u kojem se sve percipira kao prilika za fotografiju, dok je pojedinac uveden u stanje permanentnog vizuelnog mišljenja i interpretiranja događaja, ljudi i svakodnevnog života.

“Autorka u tematskom i motivskom fokusu ima grad (Beograd), prostore naših kolektivnih dnevnih egzistiranja, kretanja, komunikacija, manifestovanja društvenosti… Pronalazeći ih u dimenziji običnih situacija i prizora i dokumentujući ih, kako ističe, iz potrebe za objektivnijom percepcijom stvarnosti, autorka promišlja polivokalnost fotografskog medija, istražujući i proizvodeći nove vizuelne forme daljim tretiranjem, naknadnim posredovanjem fotografskih snimaka kroz različite postupke (repeticije, dekadriranja, zumiranja, kolažiranja)…”, naveo je Karić o radu Jelene Nikolić (1990) koja je 2014. završila Master studije na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, smer Transmedijska istraživanja. Izlagala je na četiri samostalne i više grupnih izložbi u zemlji i inostranstvu.

Izložba će biti otvorena do 28. juna u galeriji Artget, kao i ostale junske izložbe u galerijskim prostorima KCB-a.

(SEEcult.org)