120 godina od rođenja Andrića
Obeležavanjem 120 godina od rođenja Ive Andrića (1892-1975), 9. oktobra, u Srbiji se završava Godina jubileja tog srpskog pisca i diplomate, jedinog nobelovca sa prostora bivše Jugoslavije, čija je diplomatska karijera jednako poučna kao i njegovo književno delo i mogla bi da posluži kao uzor današnjim političarima.
Rođendan Andrića proslavlja i globalna internet zajednica, zahvaljujući pretraživaču Google, koji mu je posvetio naslovnu stranicu.
Rođen je 9. oktobra 1892. u mestu Dolac kod Travnika. U ranom detinjstvu, nakon smrti oca, preselio se s majkom kod tetke u Višegrad, gde je završio osnovnu školu. Gimnaziju je pohađao i završio u Sarajevu.
Studije je započeo 1912. godine na Mudroslovnom fakultetu u Zagrebu, a naredne godine nastavio ih je na Filozofskom fakultetu - slavistici u Beču. Posle jednog semestra prešao je na Jagelonski univerzitet u Krakovu, na filološki odsek. Krakov je napustio posle atentata u Sarajevu 1914. i otputovao za Split, gde su ga austrijske vlasti uhapsile pod optužbom da je bio blizak nacionalističkim organizacijama i krugovima koji su zagovarali oslobođenje i ujedinjenje sa Srbijom, zapisao je u katalogu izložbe “Ivo Andrić u diplomatiji” koja je 10. oktobra 2011. godine otvorena u Arhivu Jugoslavije, a predstavila je oko 150 dokumenta o Andrićevoj 21-godišnjoj diplomatskoj službi u osam država i deset gradova.
Andrić je izdržavao kaznu u više kazniona, a u leto 1917, posle opšte amnestije vratio se u Višegrad. Mobilizaciju je izbegao zbog bolesti, pa je upućen na lečenje u bolnicu Milosrdnih sestara u Zagreb. Tu ga je, 1. decembra 1918. godine, zateklo proglašenje zajedničke države - Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, naveo je u katalogu izložbe o Andrićevoj diplomatskoj karijeri Miladin Milošević.
Andrić je profesionalnu diplomatsku karijeru trebalo da započne, na osnovu Ukaza kralja Aleksandra I Karađorđevića od 14. februara 1920. godine, kao vicekonzul Generalnog konzulata Kraljevstva SHS u Njujorku. Umesto u Njujork, rešenjem ministra inostranih poslova, upućen je na rad u Poslanstvo Kraljevstva SHS pri Svetoj Stolici.
Potom je službovao u Bukureštu, Trstu, Gracu, Marseju, Parizu, Madridu, Briselu, Ženevi, Beogradu… Vrh diplomatske karijere Andrić je dosegao 5. novembra 1937. kada je postavljen za pomoćnika ministra inostranih poslova. Bio je druga ličnost jugoslovenske diplomatije.
Jugoslavija se u to vreme, a time i njena spoljna politika, našla pred izborom - ili se prikloniti novom evropskom poretku, što je značilo pristanak uz sile Osovine, ili ostati uz zapadne demokratije.
Potom je, Ukazom kraljevih namesnika od 28. marta 1939, postavljen za opunomoćenog ministra i izvanrednog poslanika Kraljevskog poslanstva u Berlinu.
Službovanje Ive Andrića u Berlinu od gotovo pune dve godine predstavlja najosetljiviji i najdelikatniji period njegove diplomatske karijere. Njegova misija u Trećem rajhu bila je posebno teška i on sam je za te godine rekao da su mu najmučnije u životu.
Andrić je, kao i ostali šefovi jugoslovenskih diplomatskih misija na strani, obavešten ujutro 24. marta 1941. da je Vlada Kraljevine Jugoslavije donela odluku da pristupi Trojnom paktu. Pozvan je u Beč gde je prisustvovao ceremoniji potpisivanja dokumenta, u čijoj pripremi nije učestvovao.
Posle događaja od 27. marta i državnog udara - vojnog puča, Andrića je 29. marta primio u nemačkom Ministarstvu inostranih poslova državni sekretar Ernst Vajczeker. To je bio njegov poslednji prijem pošto kasnije, po povratku iz Beograda gde je bio na referisanju kod novog ministra inostranih poslova Momčila Ninčića, niko nije hteo da razgovara sa njim. Nije uspeo da saopšti želju jugoslovenske vlade “da može razgovarati i ponuditi bilo kakav ustupak koji se ne kosi sa nacionalnom čašću”. Nije mu omogućeno ni da uruči notu jugoslovenske vlade za vođu Trećeg rajha.
Umesto razgovora, Andriću je 5. aprila šef protokola nemačkog MIP-a uručio pasoš, što je značilo da je njegova diplomatska misija završena, a time, kako se ubrzo pokazalo, i njegova diplomatska karijera.
Sutradan mu je saopšteno da celokupno jugoslovensko diplomatsko-konzularno osoblje mora napustiti Nemačku zbog prekida diplomatskih odnosa. Andrić je sa tim osobljem i članovima njihovih porodica doputovao specijalnim vozom u Beograd 1. juna.
Penzionisan je rešenjem Ministarskog saveta od 15. novembra 1941.
Posle toga živeo je u Beogradu do kraja života, 13. marta 1975. godine.
Godina jubileja Ive Andrića biće zvanično završena u Beogradu 9. oktobra, kod spomenika Andriću na Andrićevom vencu, gde je i počela 2011. otkrivanjem citata na stepeništu ispod Andrićevog spomenika.
Okupljenima će se obratiti u podne ministar kulture i informisanja Srbije Bratislav Petković i njegov prethodnik na toj funkciji Predrag Marković, kao i zamenik sekretara za kulturu Grada Beograda Aleksandar Peković i Danica Jovović Prodanović, direktorka Muzeja grada Beograda u okviru kojeg deluje Andrićev muzej.
Period od 9. oktobra 2011. do 9. oktobra 2012. godine proglašen je Godinom jubileja Ive Andrića, povodom 100-godišnjice objavljivanja njegovog prvog književnog rada u časopisu “Bosanska vila” (30. 9.1911.) i 50-godišnjice dodele Nobelove nagrade za književnost, te 120 godina od rođenja.
Obeležavanje Godine jubileja Ive Andrića počelo je otkrivanjem citata ispod Andrićevog spomenika, a nastavljeno je kroz regionalnu koprodukciju predstava, seriju izložbi o Andrićevom delu u gradovima širom Evrope, na sajmovima knjiga i univerzitetima, izdavanje jubilarne poštanske marke, promocije Andrićevih sabranih dela, otvaranje spomen kompleksa u hotelu “Moravica” u Soko Banji pod nazivom “Ivo Andrić: apartman 144” i kroz čitav niz drugih specifičnih programa, realizovanih u saradnji sa ustanovama kulture i drugim organizatorima.
Svojevrsni spomenik Andriću, praćen kontroverznim reakcijama u javnosti, gradi u Višegradu filmski režiser Emir Kusturica.
Kamen temeljac budućeg “Andrićgrada” - velikog kompleksa od kamena koji će imati više kulturnih ustanova, umetničke fakultete, kao i ulice, trgove, verske objekte, zanatske radnje, hotel... položili su 19. jula 2011. godine predsednik Republike Srpske Milorad Dodik i Kusturica, a izgradnja je započeta svečanom ceremonijom 28. juna 2012. uz nastup Beogradske filharmonije.
Planirano je da gradnja čitavog kompleksa bude završena do kraja juna 2014. godine, uz izvođenje opere “Na Drini ćuprija” u režiji Kusturice.
Kusturica je nedavno najavio i da će u zasad nezavršenoj zgradi Andrićevog instituta u Višegradu biti dodeljivana nagradu za najbolju knjigu u vrednosti od 100.000 evra. Za tu nagradu imaće pravo da se takmiče pisci iz Istočne Evrope koji pišu na slovenskim jezicima, rekao je Kusturica, ali nije precizirao kako će se nagrada zvati i kada će biti ustanovljena.
(SEEcult.org)
