3. REZ – Koreografije rada
Festival savremenog eksperimentalnog filma REZ prikazaće u trećem izdanju - od 20. do 22. januara u Domu omladine Beograda - veliki deo opusa američke umetnice i rediteljke Šeron Lokhart (Sharon Lockhart), poznate po koreografskim filmskim strukturama i bavljenju socijalnim temama, a prikazaće i najnovija ostvarenja Debore Stratman (Deborah Stratman) i Džejmsa Beninga (James Benning), koji takođe spadaju među naprominentnije autore američkog eksperimentalnog filma danas.
U organizaciji Teorije koja hoda (TkH), treći REZ je i nazvan “Šeron Lokhart: Koreografije rada”, a prvi put će predstaviti u Beogradu veći deo opusa te umetnice čije se koreografske strukture na granici viuelne umetnosti i filma ubrajaju među najznačajnije filmske eksperimente poslednje decenije. Karakterišu ih dugotrajne i temeljne studije zajednica, individua, kao i njihovog svakodnevnog života – svojevrsnih anti-herojskih momenata rada i dokolice.
Publika trećeg REZ-a imaće priliku da vidi filmove Šeron Lokhart “Gošogaoka” (1997), “Dvorišta” (2009), “Izlaz” (2008), “Pauza za ručak” (2008) i “Dvostruka oseka” (2009), a nakon projekcija, predviđeni su razgovori, kao i o filmovima Debore Stratman “Parabole Ilinoisa” (2016), “Odmeravanje promene” (2016) Džejmsa Beninga i “Vremenske bombe” (2017) zagrebačkog kolektiva BADco, koji takođe čije program trećeg REZ-a.
Već prve večeri, 20. januara, biće prikazani filmovi “Gošogaoka” (Goshogaoka) i “Dvorišta” (Podworka, 2009) Šeron Lokhart, koja je završila Institut za umetnost u San Francisku, a predavala je na prestižnom Univerzitetu Kalifornija u Los Anđelesu (UCLA). Odnedavno predaje na Kalifornijskom institutu za umetnost zajedno sa Beningom.
Dvorišta © Sharon Lockhart, 2009.
Prema rečima koselektora REZ-a, Petra Milata iz Multimedijalnog instituta u Zagrebu, filmovi Šeron Lokhart su gotovo bez tajne - filmska sredstva koja koristi su elementarna, a njene tematske okupacije - svet rada, deca - jasno uočljive... Ipak, sićušni ostatak tajne koji nas kopka tiče se prirode inscenacije ili koreografije u njenim filmovima.
“Znamo da Šeron Lokhart inscenira svoje protagoniste; znamo da je interesuje koreografija u užem smislu kako je radila s koreografima i plesačima. No, da li se koreografija iscprljuje u tome da je ona intencionalna i manipulativna aktivnost nekog autora? I sastoji li se shodno tome razotkrivanje tajne u otkrivanju jedne ideje kojom sve započinje i završava? Ne čini se da je tako. Taj fascinantni momenat onog što preostaje, onog skoro, koje odlaže postizanje potpune transparetnosti, Lokhartova smešta i inscenira u srcu radnog procesa koji je primarno odnos čoveka i prirode ili njihov uzajamni metabolizam (razmena materije). Za razliku od jedne ograničene koreografije, koja će se baviti razmeštanjem i dovođenjem u odnos aktera na projekcijskom platnu, u sveobuhvatnoj koreografiji Šeron Lokhart metabolička razmena se nastavlja i sa ove strane platna, gde se ono skoro radnog procesa, kao trenutak preoblikovanja i prelaska, sada materijalizuje kroz senzaciju našeg posmatranja. I ako je stoga kino Lokhartove u svojoj osnovi metaboličko (spram tzv. autorskog filma), njegova relevatnost leži u isticanju da je za nastajanje filma dostatno jedno skoro ili možda provizornog i letimičnog pogleda”, naveo je Milat, koji je selektovao filmove za treći REZ s Martom Popivodom, umetničkom direktorkom tog festivala i takođe filmskom autorkom.
Sharon Lockhart, Portret © James Benning, 2011.
Lokhartova je radikalnim, ali i delikatno afektivnim eksperimentima u filmu obišla čitav svet, a na REZ-u će veći deo njenog opusa prvi put biti predstavljen u Srbiji.
Njen film “Gošogaoka”, snimljen u srednjoj školi jednog prigradskog naselja u Japanu, na prvi pogled se bavi treninzima ženskog košarkaškog tima.
Tokom šest desetominutnih statičnih kadrova snimljenih na košarkaškom terenu, razne kadence glasova i telesnih pokreta prerastaju u svojevrsne studije. Kao celina, međutim, oni grade suptilan i višeslojan portret društva, portret uokviren studijom koreografisanih, te samim tim i delo u kojem dokumentarna i estetska vrednost postaju neraskidivo povezane. Tu kao da i nema igre, borbe za loptu, besnog trenera; prisutne su samo devojke i njihova rutina. Film se u manjoj meri bavi nadmetanjem i suptilnim (ne)sportskim varkama, a mnogo više indviduacijom u okviru grupe. To je, pritom, i prizor u kojem stidljivost – uključujući i stidljivost same kamere – ide ruku pod ruku sa nekim čudnim osećajem društvenog komfora.
Gosogaoka © Sharon Lockhart, 1997.
Tema filma “Dvorišta” su unutrašnja dvorišta poljskog grada Lođa i deca koja u njima borave. Kao široko rasprostranjeni arhitektonski element toga grada, dvorišta predstavljaju igrališta za decu koja žive u zgradama koje ih okružuju. Odvojena tim zgradama od ulice, dvorišta su zaštićena od saobraćaja i gradske vreve. Ona se, međutim, u velikoj meri razlikuju od američkih dvorišta koja su namenjena isključivo dečijoj igri, jer predstavljaju jednu od širih urbanih struktura. Posmatrajući šest takvih dvorišta, vidimo kako deca počinju da koriste parkinge, šupe i metalne armature kao penjalice, bazene sa peskom i terene za fudbal. Kroz niz kratkih pasaža gradskog života, “Dvorišta” gradi studiju konkretnog mesta, ali i podseća na dečju maštu i snalažljivost.
Prethodno će prve večeri biti prikazan film “Parabole Ilinoisa” (The Illinois Parables) Debore Stratman, eksperimentalni je dokumentarac koji se sastoji od vinjeta o veri, snazi, tehnologiji i egzodusu unutar jedne regije. Sadrži 11 parabola sa pričama o naseljavanju, preseljenju, tehnološkim dostignućima, nasilju, mesijanstvu i otporu u državi Ilinois koja je, međutim, samo uslovni okvir unutar kojeg priče prerastaju u alegorije koje istražuju načine na koje nas formiraju ubeđenja i ideologije. Film “Parabole Ilionisa” preispituje ono što bi moglo da čini liturgijsku formu. Ne propoved, već formu koja postavlja pitanje o tome šta je to što moral podstiče, a čemu nas o pripadnosti naciji može naučiti vera. U težnji da objasnimo nepoznato, šta je to što mi, na kraju krajeva, osuđujemo ili prihvatamo?
Debora Stratman je umetnica i filmska autorka iz Čikaga, zainteresovana za pejsaže i sisteme. Njeni radovi se prevashodno bave odnosom fizičkog okruženja i čovekove borbe za moć i kontrolu koja se na toj teritoriji odigrava. U recentnim projektima, Stratmanova se bavi pitanjima slobode, ekspanzionizma, nadzora, soničnim ratovanjem, pitanjima javnog govora, duhovima, ponorima, levitacijom, propagacijom, kometama i verom. Izlagala je širom sveta (MoMA, Center Pompidou, Hammer Museum, Mercer Union, Witte de With, the Whitney Biennial...) i učestvovala na festivalima kao što su Sandens, Vienale, CPH/DOX, Oberhauzen, Ann Arbor, Full Frame, Roterdam i Berlinale. Dobitnica je Fulbrajtove i stipendija Gugenhajma i USA Collins, granta Creative Capital i nagrade Alpert. Živi u Čikagu, gde predaje na Univerzitetu Ilinois.
Izlaz © Sharon Lockhart, 2008.
Program REZ-a biće nastavljen 21. januara filmom “Izlaz” (Exit) Lokhartove, u kojem svaki od pet kadrova, snimljenih tokom petodnevne radne nedelje, prikazuje radnike brodogradilišta u američkom gradu Batu kako na kraju smene u dugačkim kolonama odlaze sa posla. Svaki kadar započinje natpisom o kojem je danu reč, da bi, potom, prikazao rutinu koja se, iz dana u dan, veoma razlikuje. U velikoj meri podsećajući na prvi film braće Limijer, “Izlazak radnika iz fabrike Lumière”, film “Izlaz” stavlja akcenat na protok vremena i razne elemente svakodnevnice.
Iste večeri biće održana i projekcija filma Lokhartove “Pauza za ručak” (Lunch Break) koji prikazuje 42 radnika tokom pauze koju provode u hodniku koji se proteže gotovo celom dužinom brodogradilišta. Za razliku od ostalih filmova u selekciji, kamera ovde nije statična, već se lagano kreće niz hodnik, pretvarajući kratku pauzu tokom radnog dana u dugačak, kontinuirani trenutak. Sa ormarićima postavljenim čitavom dužinom zida, hodnik ne čini samo industrijsku sponu, već i mesto društvenih susreta koje nosi priču o individualnosti i uniformnosti. Tokom ručka vidimo radnike kako, osim što ručaju, obavljaju i razne druge aktivnosti – čitaju, spavaju, razgovaraju. Muzika u filmu, nastala kao plod saradnje kompozitorke Beki Alen (Becky Allen) i reditelja Džejmsa Beninga, sastoji se od spleta industrijskih zvukova, muzike i glasova koji se mešaju i pretapaju jedni u druge. Slika i zvuk zajedno grade meditativni prikaz trenutka odmora od proizvodnog procesa.
Pauza za rucak © Sharon Lockhart, 2008.
Festival REZ predstavlja 21. januara i “Vremenske bombe” kolektiva BADco. iz Zagreba, u razgovor sa Nikolinom Pristaš, Sergejem Pristašem i Tomislavom Medakom.
Reč je o instalaciji koju čine tri filma iz serije “Institucije treba graditi” i arhiva predstava nastalih pod nazivom “Trilogija o radu”. Filmovi evociraju istorijske veze filma, rada i gledanja, ali i otvaraju pitanja transformacije statusa rada u savremenim institucijama, te novoinstitucionalizovanim praksama, vraćajući nas na scenu prvog filma “Izlazak radnika iz fabrike Lumière” – na fabrička vrata. Na projekciji u DOB-u biće prikazan prvi film iz te serije BADco, kolaborativnog izvođačkog kolektiva koji se od osnivanja 2000. godine, kroz saradnju troje koreografa/plesača, dvoje dramaturga i jednog filozofa, uz producenta grupe, sistematično bavi istraživanjem protokola izvođenja, predstavljanja i gledanja, strukturirajući svoje projekte unutar različitih formalnih i percepcijskih odnosa i sklopova.
Poslednjeg dana REZ-a, 22. januara, biće prikazan film Džejmsa Beninga “Odmeravanje promene” (Measuring Change), uz razgovor o savremenim praksama eksperimentalnog filma sa Aleksandrom Sekulić (CZKD), Gregom de Cuirom (Alternative film/video), Petrom Milatom (Multimedijalni institut) i Martom Popivodom (TkH).
Bening je krajem 2015. godine otišao je na jednu od svojih ekspedicija u državu Jutu, do mesta na kojem se kolosalna zemljana spirala “Spiral Jetty” Roberta Smitsona (Smithson) proteže u Veliko slano jezero. Nivo vode je bio nizak, tako da je veliki deo skulpture ostao izložen prohladnom vazduhu. U filmu “Odmeravanje promene” Bening prikazuje dva polučasovna perioda snimljena tokom tog dana, od kojih jedan počinje u 8:57, a drugi u 15:12, i to kroz niz kontinuiranih statičnih kadrova koji su postali njegov zaštitni znak. Kao okasneli digitalni dodatak njegovom 16mm remek-delu “Pogled” (Casting a Glance, 2007), film “Odmeravanje promene” na hipotetičan način razmatra Smitsonovo umetničko delo kroz odnos prema prirodnom okruženju u kojem se ono nalazi, kao i prema ljudima koji hodaju po njemu i oko njega.
Bening važi za jednu od najfascinantnijih figura nezavisnog američkog filma još od 70-ih, a već dugo ga smatraju “filmskim autorom filmskih autora”. Neki od njegovih recentnih radova, među kojima su i Kalifornijska trilogija, 13 jezera ili Deset nebeskih svodova, učvrstili su mu reputaciju majstora “pejsažnog filma”. Nazivali su ga filmskim glasom Srednjeg zapada zbog filmova nastalih 1976/1978 u Čikagu, Milvokiju i okolnoj ruralnoj regiji. Bening se 1980. preselio na Menhetn, gde je nastavio da snima filmove, a zatim se, osam godina kasnije, preselio u Kaliforniju i počeo da predaje film/video na Institutu za umetnost, gde i danas radi.
Početkom poslednje decenije XX veka, Bening je snimio seriju text/image filmova u kojima preispituje načine na koje razni međusobno suprotstavljeni kulturni i ekonomski planovi predviđeni za određeno zamljište oblikuju pejzaž i konfigurišu društvenu sredinu. Bio je nosilac grantova Rokfelker fondacije, Nacionalne stipendije za umetnost, Gugenhajm fondacije, Američkog filmskog instituta, Umetničkog saveta države Njujork, Umetničkog odbora države Viskonsin i Asocijacije filmskih univerziteta.
Za samu završnicu trećeg REZ-a najavljen je film Šeron Lokhart “Dvostruka oseka” (Double Tide) koji dokumentuje rad žene koja vadi školjke iz blatnog priobalja države Mejn. Baveći se sličnom temom kao i u filmovima “Pauza za ručak” i “Izlaz”, Šeron Lokhart u filmu “Dvostruka oseka” prikazuje posao koji je veoma specifičan, ali ima relativno malu društvenu vidljivost. Snimljen tokom retke pojave dvostruke oseke tokom jedne obdanice – od kojih se prva događa u svitanje, a druga u suton, film “Dvostruka oseka” uzima za temu radnicu čiji je posao uslovljen nepromenljivim silama prirode.
Dvostruka oseka © Sharon Lockhart, 2009.
REZ je pokrenut 2014. godine kao filmski festival koji se bavi savremenim praksama eksperimentalnog i umetničkog filma, a zasnovan je na ideji da svake godine u fokusu bude jedan/na od najznačajnijih i još uvek aktivnih autora/ki koji svoje radove smeštaju u polje filmskog eksperimenta. Cilj festivala REZ je da kreira umetničku i edukativnu platformu za predstavljanje i promociju inovativnih i radikalnih filmskih praksi.
Program trećeg REZ-a realizuje se u saradnji Teorije koja Hoda, Doma omladine Beograda i Multimedijalnog insitututa iz Zagreba, uz finansijsku podršku Ministarstva kulture i informisanja Srbije, Filmskog centra Srbije i Hrvatskog audiovizuelnog centra, i medijsku podršku portala SEEcult.org.
Ulaz na sve programe REZ-a je besplatan.
Osim na sajtu TkH-a i festivalskoj Fejsbuk strani, program REZ-a se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org, kao i u prilogu.
(SEEcult.org)
