50 godina subotičke umetničke grupe Bosch+Bosch
Grupu Bosch+Bosch, kao prvu grupu novih umetničkih praksi u Srbiji, osnovao je u subotičkoj poslastičarnici Triglav 27. avgusta 1969. godine umetnik i pesnik Slavko Matković. Inicijalno osnovana kao likovna sekcija pri Tribini mladih u Subotici, grupa Bosch+Bosch paradigma je brojnih lutanja ali i uporne, beskompromisne borbe za novu i drugačiju umetnost, karakteristične za globalnu umetničku scenu tog vremena. Otvoreni za najrazličitije uticaje, bošovci odmah uspostavljaju saradnju sa slovenačkom art scenom (pre svih Francijem Zagoričnikom i umetničkom grupom OHO), ali i sa pripadnicima nove mađarske avangarde 1960-ih i 1970-ih sa kojima i izlažu i organizuju zajedničke umetničke akcije. Sve ovo pojedinim članovima grupe, pre svih Slavku Matkoviću (1949-1994), potom i Katalin Ladik i Balintu Sombatiju, obezbezbeđuje statuse gotovo kultnih ličnosti vojvođanske, srpske, jugoslovenske ali i centralnoevropske avangarde.
Iako je kroz grupu, sa kraćim ili dužim zadržavanjem, pošlo desetak umetnika – njeno idejno i konceptualno jezgro, uz Slavka Matkovića, činili su i Balint Sombati, Atila Černik, Laslo Kerekeš, Laslo Salma, Ante Vukov i Katalin Ladik. Krenuvši iz vizuelne poezije, članovi grupe Bosch+Bosch brzo dolaze do čistog jezičkog (analitičkog) konceptualizma (reizma), koji ubrzo napuštaju da bi, izlaskom iz ravni papira, njihov rad evoluirao ka novoj vizuelnoj dimenziji prostorne tekstualnosti. Reč je o napuštanju tradicionalnih sredstava tekstualnog komuniciranja (olovka, papir, knjiga) i približavanju tekstualnosti gesta — kroz ustanovljenje nove vizuelne svesti, tačnije vizuelnog iskustva, u duhu arte povera i situacionizma, koje umetnost oslobađaju svih semantičkih komplikacija, kao i uzročno-posledičnih veza značenja i označenog. Delo je tu, ali ono više ne predstavlja niti znači bilo šta – osim što jednostavno postoji.
Područja umetničkog delovanja članova grupe bila su: vizuelna poezija, konceptualna umetnost, književnost, intervencije u prostoru, akcije, performansi, instalacije, multimediji, kritika i tekstovi o umetnosti, autorske knjige i časopisi, selotejp tekstovi, novi (antinarativni) strip i mail art.
U povodu obeležavanja pedesetogodišnjice grupe u budimpeštanskom Ludwig muzeju 12. septembra otvara se velika izložba „Bosch+Bosch and the Vojvodina Neo-Avantgarde Movement“, dok se u Gradskom muzeju u Subotici krajem septembra/početkom oktobra organizuje retrospektiva „Grupa Bosch+Bosch“. Takođe, u izdanju novosadske Akademske knjige za petnaestak dana pojaviće se i roman „Nešto što strašno podseća na život – Kratka istorija letenja u Subotici“ autora ovog teksta, koji zapravo predstavlja pseudo-autobiografiju (pisana u prvom licu) osnivača grupe i najznačajnijeg eksperimenatora i inovatora u jugoslovenskoj umetnosti druge polovine XX veka — Slavka Matkovića.
Strip o grupi Bosch + Bosch, Slavko Matković, 1975.
Povodom jubileja, ekskluzivno prenosimo odlomak iz romana „Nešto što strašno podseća na život“ posvećen grupi Bosch + Bosch:
Dizanje u vazduh tornja Gradske kuće, grupa Bosch+Bosch kao tajno terorističko društvo
Ljude ništa ne povezuje jače no što to čine zajednički neprijatelji. Tako je i grupa Bosch+Bosch postojala sve dok u gradu za nju nije pokazivan nikakav poseban interes ni briga. Sve se promenilo u danu u kom smo, tokom našeg redovnog gluvarenja, sedeći na stepeništu ispred bioskopa Jadran, čisto da prekratimo dosadu, rešili da se preimenujemo u tajno terorističko društvo.
Sedenje na stepeništu uz pljugu i Coca Colu, tih godina za nas je bilo krajnje inspirativno. Stepenište ispred bioskopa Jadran, popularno Šizilište, bilo nam je među omiljenim. Tako smo i tog dana – dokono zureći u isprekidano šištanje vode koja je iz fontane tek ponekom zalutalom kapi prskala Sto za pranje leševa, kako smo prozvali besmislenu horizontalnu ploču podignutu iznad njenog središnjeg dela – u potrazi za načinom na koji bi u naše besciljno dokoličarenje uneli bilo kakvu živost, zezanja radi, došli na ideju kako bi bilo super kada bismo osmislili neku terorističku akciju. Zaključili smo, naime, kako bi sjajan umetnički čin predstavljalo dizanje u vazduh tornja Gradske kuće. Ne znam na koji način je čitava stvar procurila – ali već sutradan pozvani smo u Gradski komitet, gde smo nedeljama saslušavani na temu značenja ove nesvakidašnje umetničke metafore. Da u našu odbranu nije stao Oskar Davičo, tada bismo sigurno zaglavili robiju.
Nebojša Milenković
*Naslovna fotografija: Slavko Matković, maj 1973.
