60. Sterijino pozorje

Jubilarno, 60. Sterijino pozorje u Novom Sadu predstavlja od 26. maja do 3. juna novi pregled domaćeg dramskog stvaralaštva i pozorišne produkcije, kojim selektorka Marina Milivojević Mađarev ujedno postavlja i pitanje sudbine dramskog pisca u Srbiji, posebno savremenih autora.

Nakon što je odgledala gotovo sto predstava, Marina Milivojević Mađarev je za takmičarsku Selekciju nacionalne drame i pozorišta odabrala devet, od kojih su dve zasnovane na savremenom tumačenju dela Branislava Nušića, kome je bilo posvećeno i 59. Pozorje, povodom 150-godišnjice rođenja. Za program “Krugovi” odabrala je tri predstave iz Slovenije i Hrvatske, takođe nastale prema delima klasika iz tih zemalja – Ivana Cankara i Miroslava Krleže.

Početak jubilarnog Pozorja u Srpskom narodnom pozoristsu (SNP) u Novom Sadu biće u znaku Jovana Sterije Popovića, a nakon prologa koji je u duhu vremepolova osmislio Hadži Zoran Lazin, festival će svečano otvoriti dramski umetnik Predrag Ejdus.

Zahvaljujući Jugoslovenskoj kinoteci, publika će videti i dokumentarni film Milana Tokina o Steriji Popoviću iz 1956. godine, u režiji Miodraga Nikolića. I izložba “Pozorijanski vremeplov” podsetiće na istorijat tog festivala, počev od Prvih jugoslovenskih pozorišnih igarakoje su 1956. godine održane povodom 150 godina od rođenja i stogodišnjice smrti Sterije, rodonačelnika srpske dramaturgije. Postavka obuhvata i izložbe festivalskih plakata, fotografija predstava i časopisa “Scena”, povodom 50-godišnjice njegovog izlaženja.

Festivalski program otvara Centar za kulturu Tivat predstavom “Providenca” o kompleksnom fenomenu osećanja ljubavi koju je, prema tekstu Stevana Koprivice, režirao Egon Savin.

U selekciji Marine Milivojević Mađarev, publika 60. Pozorja videće i predstavu “Zmajeubice” Milene Marković, u režiji Ive Milošević i produkciji Jugoslovenskog dramskog pozorišta iz Beograda, koja govori o zanosu i stradanju mladosti u brutalnom kapitalističkom svetu, zatim “Život stoji, život ide dalјe” Filipa Vujoševića, u režiji Jelene Bogavac i izvođenju Bitef teatra iz Beograda o sudbini glumaca u uslovima primene tržišne ekonomije u domenu kulture, te “Doktor Nušić” po komediji “DR” Branislava Nušića, adaptaciji i režiji Kokana Mladenovića i koprodukciji Kruševačkog pozorišta i Narodnog pozorišta Sombor, koja dosledno prebacuje Nušićevo delo u savremeni društveni kontekst koristeći principe brehtovskog pozorišta.

Nušićevo delo u savremenom kontekstu nudi i predstava “Mister Dolar”, u režiji Snežane Trišić i izvođenju Narodnog pozorišta u Subotici, koja postavlja pitanje gde se i oko čega se okuplјa današnja samozvana društvena elita, ko su njeni članovi i kako su došli na pozicije na kojima su. Tu je i “Urnebesna tragedija” Dušana Kovačevića, u režiji Velјka Mićunovića i izvođenju Crnogorskog narodnog pozorišta iz Podgorice o sukobima u porodici koju čine bivši komunisti i pripadnici građanske opcije, te “Kazimir i Karolina” Edena fon Horvata, u režiji Snežane Trišić i izvođenju Atelјea 212 iz Beograda, koja objedinjuje čitav niz pitanja koja tište savremeno društvo: Šta se dogodi sa običnim čovekom kada ostane bez posla? Može li lјubav da preživi bez novca? Šta se događa sa društvom u kome su pojedinci sabijeni u obespravlјenu masu?

Selekcija Nacionalne drame i pozorišta obuhvata i eksperimentalnu predstavu “Ibzenov Neprijatelј naroda kao Brehtov poučni komad” Zlatka Pakovića u produkciji Centra za kulturnu dekontaminaciju iz Beograda, koja kroz ideološko-estetsku prizmu Brehtovih poučnih komada povlači paralelu između njegovog i Ibzenovog aktivizma i dovodi ih u kontekst savremenog srpskog društva.

U selekciji je još jedva vaniinstitucionalna predstava iz Beograda – “Dok nas smrt ne razdvoji” Mire Furlan, u režiji Predraga Mikija Manojlovića i produkciji Radionice integracije, koja govori o sporom, tegobnom i ponižavajućem umiranju žene koja poslednje dane provodi prikovana za krevet uz svoju pomajku, takođe teško bolesnu i vezanu za krevet.

Selektorka 60. Sterijinog pozorja odabrala je za program “Krugovi” predstavu “Kralј Betajnove” Ivana Cankara, u režiji Eduarda Milera i koprodukciji Drame Slovenskog narodnog gledališča iz Ljubljane i SNG-a iz Maribora, koja dokazuje aktuelnost tog klasika slovenačke moderne dramske književnosti, budući da se brutalna akumulacija kapitala rukovodi danas istim principima kao i u Cankarevo vreme, a svaki pokušaj individualne pobune samleven je u interesnoj sprezi politike, kapitala, crkve i sudstva.

Biće izvedene i dve predstave Miroslava Krleže - “Vučjak”, u režiji Ivice Bulјana i produkciji Hrvatskog narodnog kazališta iz Zagreba, te “Kristofor Kolumbo”, u režiji Renea Medvešeka i izvođenju Zagrebačkog kazališta mladih (ZKM).

“Kada budemo videli kako Slovenci danas tretiraju Cankara, a Hrvati Krležu, možda će nam i pozicija Nušića u savremenom srpskom teatru biti jasnija”, navela je Marina Milivojević Mađarev u obrazloženju selekcije.

Netakmičarski program “Kako nas drugi vide” nudi klasik Dušana Kovačevića “Balkanski špijun”, u režiji Cujošija Sugijame (Tsuyoshi Sugiyama) i izvođenju Teatra “A La Place” iz Tokija, te “Prst obarač metak pištolј” (Finger Trigger Bullet Gun) Nenada Prokića, u režiji Džejmsa Jarkera (James Yarker) i produkciji Stan’s Cafea iz Birmingema, koja se bavi temom Prvog svetskog rata.

Kao poseban gost Pozorja najavljena je predstava “Hotel Kosovo” Nenada Todorovića i izvođenju Srpske drame Narodnog pozorišta Priština, sa sedištem u Gračanici. Tom predstavom je, posle 15 godina, Srpska drama dobila scenu u Gračanici, a govori o lutanju i stradanju povratnika na Kosovo, o tome kako snovi malog čoveka nestaju u mehanizmu birokratije, politike i novca.

Marina Milivojević Mađarev je predložila taj komad za prateći program 60. Pozorja kao vid “podrške umetnicima da istraju u svojoj misiji”, navedeno je u obrazloženju njene selekcije.

U čast nagrađenih biće izvedena predstava “Violinista na krovu” Džozefa Štajna, u režiji Atile Bereša i koprodukciji Srpskog narodnog pozorišta i Novosadskog pozorišta (Újvidéki Színház).

Sterijina nagrada za naročite zasluge na unapređenju pozorišne umetnosti i kulture dodelјena je ove godine dramskom umetniku Vlastimiru Đuzi Stojilјkoviću, reditelјu Ljubiši Ristiću i scenografu Geroslavu Zariću.

Novitet 60. Pozorja je to što međunarodni simpozijum pozorišnih kritičara i teatrologa neće biti održan u festivalskom terminu kako ne bi izgubio na vidljivosti u jubilarnom programu, već je odložen za septembar, a biće održan u Novom Sadu u saradnji sa Bitefom i Međunarodnom federacijom za pozorišna istraživanja (IFTR) i Međunarodnom asocijacijom pozorišnih kritičara.

Simpozijumom će biti održan na temu “Kritičar je prisutan ili ka otelotvorenoj kritici”, a prvi put će tom skupu predsedavati zvaničnici IFTR-a i IATC-a - Kristofer Balme, odnosno Margareta Sorensen.

Tema simpozijuma je parafraza naziva retrospektivne izložbe i maratonskog performansa Marine Abramović “Umetnik je prisutan”, a u vreme sve izraženije “virtuelnosti” kritike, postavlјa pitanje njenog tela, odnosno psiho-fizičkih predispozicija samog bića pozorišnog kritičara, kako je rekao Ivan Medenica, predsednik Udruženja teatrologa i pozorišnih kritičara Srbije i nedavno izabrani direktor konferencija IATC-a.

Prošle godine, na 59. Sterijinom pozorju, najboljom predstavom proglašena je “Neoplanta” Novosadskog pozorišta, u režiji Andraša Urbana, nastala prema istoimenom romanu Lasla Vegela, a trijumf je ostvarila i bečka predstava “Princip (Mali mi je ovaj grob)”, za koju je Biljana Srbljanović nagrađena za najbolji savremeni dramski tekst, a Mihal Zadara za režiju.

Festivalski sajt je pozorje.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)