9. Pravo ljudski

Filmski festival Pravo ljudski u Sarajevu, koji promoviše nezavisna, kreativna i angažovana dokumentarna ostvarenja poznatih, ali i mladih autora, predstavlja u devetom izdanju više od 80 filmova iz tridesetak zemalja, a posvećen je temi socijalne pravde.

Deveti Pravo ljudski, koji se održava od 12. do 17. novembra na više lokacija, počeo je filmom “Videogrami revolucije” Haruna Farockija, baziranim na amaterskom video snimku i materijalima koje je Rumunska nacionalna televizija emitovala nakon što su je u decembru 1989. godine demonstranti okupirali. Ti audio i video zapisi svedoče o revoluciji u kojoj je televizija odigrala ključnu ulogu, a borba za radnička prava svrgnula režim Nikolaua Čaušeskua.

Takmičarski program “Extra muros” ponudio je deset ostvarenja, počev od francuskog filma “Uz vodu sa juga na sever” (Antoine Boutet) o najvećem svetskom projektu preusmeravanja vode koji se pruža između južne i severne Kine i koji je rezultirao time da cement nadvisuje travnate površine, pa reke napuštaju svoja korita, a pustinje postaju šume.

Među filmovima u programu “Extra muros” su i “Tajna” (cyop&kaf) o tradiciji, ritualu i avanturističkoj igri koju deca Napulja prenose sa kolena na koleno, a spolja deluje kao isuviše opasan vandalski čin, zatim tragikomična holandsko-belgijska oda neuspehu “Ne Me Quitte Pas” (Sabine Lubbe Bakker i Niels van Koevorden) o seocetu u Belgiji u kojem Bob i Marcel dele samoću, smisao za humor i žudnju za alkoholom, te američki film “Velika poplava” (Bill Morrison) o izlivanju Misisipija 1927. godine. Tu je i belgijski film “Uzgajanje prašine” (Sarah Vanagt), alžirsko-francuski “Prokleti grah” (Narimane Mari), koprodukcija Češke, Poljske i Slovačke “Gottland” grupe autora, kao i slovenački “Karpoputnik” Matjaža Ivanišina koji posle 40 godina snima istim vojvođanskim predelima kojima je Karpo Godina prošao početkom 70-ih, na vrhuncu jugoslavenskog “Crnog talasa”. Tim povodom prikazan je i film “Zdravi ljudi za razonodu” Godine iz 1971.

U takmičarskom programu je i libansko-katarski film “Septembarske priče” (Sarah Francis), te “Salome” (Yrsa Roca Fannberg).

Žiri programa “Extra muros” čine spisateljica, filozofkinja i filmska kritičarka Dana Linssen iz Holandije, festivalski selektor i filmski kritičar
Francesco Giai Via iz Italije, sarajevska filmska autorka Ines Tanović, britanski filmski i video umetnik John Smith i filmska kustoskinja i prevodilac Katja Wiederspahn, članica queer-feminističkog prevodilačkog kolektiva gender et alia u Beču.

Deveti Pravo ljudski festival predstavlja i selekciju re:versus, koja daje presek najboljih svetskih dokumentarnih ostvarenja, a obuhvata šest naslova čije se teme kreću od pitanja emigranata u Evropi, preko porodice, odrastanja i religije, do posledica industrijskog i tehnološkog progresa.

Pravo ljudski i ove godine obuhvata program za mlade “Zumiraj prava”, koji je ponudio 25 ostvarenja, a otvoren je 14. novembra u art kinu Kriterion izložbom fotografija “Budućnost je sada” i filmom “Posebna potreba” italijanskog reditelja Carla Zorattija.

Filmovi odabrani za program “Zumiraj prava” dolaze iz 10 zemalja, a govore o temama kao što su stigmatizacija društva, nerazumevanje porodice, apsurdi novog vremena, potraga za srećom i društveno otuđenje.

Moto “Budućnost je sada” odabran je, prema navodima organizatora, zato što žele da mladima kroz kreativne i edukativne sadržaje daju vetar u leđa, kako bi im pokazali da ta budućnost o kojoj pričaju stariji, u mladima leži već danas, a ne sutra.

Za zatvaranje programa “Zumiraj prava” 16. novembra odabran je film “Sepideh - Stremeći ka zvezdama” u režiji Berit Madsen iz Danske, koji govori o Iranki koja želi da postane astronautkinja i tako provodi noći istražujući tajne svemira, dok je njena porodica sve vreme pokušava da spusti na zemlju. Sepideh se, međutim, drži svojih snova, udružujući se sa Anousheh Ansari, prvom ženom koja je kročila u svemir.

Program “Zumiraj prava” obuhvatio je i radionice, školu kreativnog dokumentarnog stripa, koju vode Filip Andronik i Neven Misaljević, te trodnevnu radionicu vizualizaciju podataka i naracija u digitalnom okruženju, čiji su moderatori Srđan Keča i Uroš Krčadinac.

Sledeći tradiciju da pristup kulturi i obrazovanju treba bude dostupan svima, ulaz je i ove godine besplatan za sve projekcije u Kinu Meeting Point, Art Kinu Kriterion, Galeriji Duplex 100m2 i Gete institutu.

Prošle godine, na osmom Pravo ljudski festivalu pobedio je nemački dokumentarni film “Dalje od Wiezena”, koji prati tri mlada zatvorenika nakon puštanja na slobodu, dok je posebno priznanje dodeljeno bugarskom filmu “Cvetanka” o ženi koja je nadživela tri epohe moderne bugarske istorije: monarhiju, komunizam i demokratiju.

Posebno priznanje dodeljeno je filmu “Cvetanka” Youliana Tabakova za izvrsnu rekonstrukciju istorije Bugarske kroz ličnu priču protagonistkinje.

Festivalski sajt je pravoljudski.org, a program se nalazi i u Kalendaru portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org.

(SEEcult.org)