Aksel Honet o demokratiji i podeli rada
Filozof i jedan od najznačajnijih društvenih teoretičara današnjice prof. dr Aksel Honet (Axel Honneth) učestvovaće 21. juna na kolokvijumu “Demokratija, socijalizam i angažman” u Kolarčevoj zadužbini u Beogradu, u organizaciji Instituta za filozofiju i društvenu teoriju (IFDT). Tom prilikom Honet će primiti i godišnju nagradu IFDT-a za kritički angažman “Miladin Životić”, a održaće predavanje “Demokratija i podela rada: slepa mrlja političke filozofije”.
Povod za održavanje kolokvijuma sa Honetom je objavljivanje njegove skorašnje studije “Ideja socijalizma: pokušaj osavremenjivanja” (Die Idee des Sozialismus: Versuch einer Aktualisierung), u izdanju Akademske knjige na srpskom, koju će predstaviti 22. juna na seminaru IFDT-u.
Kolokvijum će se u tom smislu fokusirati na one prepreke istinskoj emancipaciji društva koje su karakteristične za današnji trenutak, kao što su populistički i tehnokratski udari na postojeću liberalnu demokratiju, nemogućnost da artikulišemo jednu plauzibilnu i uverljivu alternativu svetskom kapitalizmu (poput jedne osavremenjene vizije demokratskog socijalizma), kao i teškoće postojećih formi društvenog angažmana da izađu na kraj sa novim i složenim formama društvene dominacije.
Honet će se predavanjem dotaći jedne suštinske prepreke društvenoj emancipaciji – pitanja kako danas demokratizovati sferu društvenog rada, odnosno kako prevazići neumitno hijerarhijsku i fragmentujuću prirodu podele rada u kapitalizmu. Nasuprot često promovisanim idejama u javnom govoru Srbije da je ustrojstvo sfere rada u stilu “mančesterskog kapitalizma” (24-časnovni, otuđeni rad uz brutalno disciplinovanje) ono koje jednom društvu poput našeg može doneti boljitak, Honet će, na temelju jedne proširene koncepcije podele rada, razviti preliminarne normativne smernice za reorganizovanje sfere rada sa ciljem da se ostvari viši stepen sveukupne društvene demokratizacije, koja je nužan preduslov i za veće ekonomsko blagostanje društva, najavio je IFDT.
Aksel Honet, foto: promo - Akademska knjiga
Kritička teorija danas, kako ukazuje IFDT, suočava se sa trostrukim izazovom: treba da objasni dalekosežne društvene transformacije koje su potkopale demokratiju širom sveta tokom protekle decenije, postavi normativne osnove za kritiku ovih procesa u jednom univerzalističkom smislu i predstavi viziju dobrog društva koja može da pruži, ne samo normativnu orijentaciju, već i političku inspiraciju za različite vrste progresivnog društvenog angažmana danas. Pri svim tim zadacima, kritička teorija ne sme da podlegne opasnosti epistemološkog autoritarizma i posledičnom partikularizmu sopstvene dijagnoze društvenih problema.
Honet se u svom radu, verovatno više od bilo kog drugog autora, posvetio sintezi ovih osnovnih zadataka kritičke teorije u okviru jedne sveobuhvatne društveno-teorijske perspektive. Od njegove rane kritike Habermasa do njegove zrele teorije priznanja, Honet je nastojao da formuliše kritiku nepravde i dominacije u savremenom kapitalizmu koja bi istovremeno pružila društveno-teorijski uvid u dubinske strukturne uzroke istrajnih oblika nepravde, bila dovoljno postmetafizička da adekvatno odgovori na kritike za esencijalizam, partikularizam i perfekcionizam, i prevazišla epistemološki autoritarizam kroz razvijanje jednog posebnog senzibiliteta za iskustva društvenih aktera. Kulminacija tog projekta je Honetova zrela neohegelovska perspektiva utemeljena na koncepciji “socijalne slobode”, najsistematičnije razvijena u njegovim skorašnjim studijama Pravo slobode i Ideja socijalizma. Polazeći od Honetove perspektive kao primera kritičke teorije u svom najsamorefleksivnijem i najnijansiranijem izdanju, međunarodni kolokvijum će ispitati u kojoj meri je kritička teorija danas sposobna da pruži konceptualna sredstva za dijagnostikovanje i prevazilaženje nepravde u doba složenih oblika društvene dominacije i razgradnje liberalne demokratije iz dva navodno suprotstavljena pravca: tehnokratskog “radikalnog centralizma” i desnog populizma.
Honet je profesor na Odeljenju za filozofiju Univerziteta Kolumbija u Njujorku i doskorašnji dugogodišnji direktor Instituta za društvena istraživanja u Frankfurtu, institucionalnog lokusa čuvene Frankfurtske škole. Honet je ključna figura današnje Frankfurtske škole, odnosno kritičke teorije, interdisciplinarne tradicije mišljenja koja se razvija od 1930-ih i koja nastoji da promisli složene uzroke koji dovode do toga da istinska društvena emancipacija – prevazilaženje svih formi društvene nepravde i dominacije i obezbeđivanje resursa neophodnih za dostojanstven život svim ljudima sveta, što današnji stepen tehnološkog razvoja svakako omogućava – do danas nije ostvarena.
Među njegovim najznačajnijim delima su Kritika moći (Kritik der Macht, 1986), Borba za priznanje (Kampf um Anerkennung, 1992), Postvarenje (Verdinglichung, 2005) i Pravo slobode (Das Recht der Freiheit, 2011).
U okviru kolokvijuma, na Kolarcu će mu biti uručena nagrada “Miladin Životić” koju IFDT dodeljuje u znak sećanja na jednog od svojih osnivača, filozofa Miladina Životića (1930-1997), koji je bio i jedan od utemeljivača jugoslovenske praxis filozofije.
Nagrada za kritički angažman dodeljuje se vodećim teoretičarkama i teoretičarima čije delanje proizvodi značajne ođeke u društvenoj praksi i koji su uvek ispred drugih, koji streme napretku i promeni, podstaknuti hitnošću trenutka i željom da budu brži od snaga koje rastaču zajednice.
Osim Honeta, među učesnicima kolokvijuma su najavljeni i Čarls Đorđević sa Univerziteta u Cirihu, Snježana Prijić-Samaržija sa Univerziteta u Rijeci, Marjan Ivković iz IFDT-a, Zdravko Kobe sa Univerziteta u Ljubljani, Smail Rapić sa Univerziteta Vupertal, koji će se prvog dana tog skupa osvrnuti na Honetovu kritiku Marksove ideje socijalizma.
Kolokvijum su podržali Gete institut u Beogradu, Fondacija za otvoreno društvo i Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Srbije, a IFDT ga organizuje u saradnji sa Centrom za etiku, pravo i primenjenu filozofiju i Centra za napredne studije Univerziteta u Rijeci.
Deo programa kolokvijuma organizovan je u IFDT-u, a deo na Kolarcu.
(SEEcult.org)
